Sarita ni PRODIE GAR. PADIOS

1.

NABARINGKUAS ken napatugaw ni Ina Lining iti iking ti nakaidalitanna a kanupi iti sipi ti duogan a kalapawna gapu iti awag ni Ama Asiong manipud iti sakaanan ti putek nga agdan; nangngegna pay ti ranitrit ti nabaddekan a pangal ti agdan a naaramid iti butakal; sa tidanapidip iti inakilis a datar nga agturong iti kadaklan; sa idi kuan, naiwalin ti sabongan a dumaanen a kortina ti ridaw ti sipi.

Umaykan, inada, ta umaliwaksayka met, aglalo ta nakapimpintas ti isisingising ti init idiay kuppokuppo ti Bantay Gulasing... Nagderetso ni Ama Asiong a nagtugaw iti abay ken ni Ina Lining iti iking ti kanupi.

Daytoy kanupi, dati a tugawna iti aldaw idi nasalun-at ken di pay naidalit gapu iti sakitna a dina maaw-awatan, idi mariknanan ti kinakapsut ken kinaawan ganaygay ken namnamana pay nga agbiag, idi pitopulo ket siam ti tawennan, ta kalpasan ti agpatnag a pannaturogna, ikupinna tapno agbalin a tugaw. No maturogen iti rabii, ti panangukasna iti  pannakakupinna tapno isu ti pannakapapagna ti pannakawatwatna. Naaramid iti sagat ken nalagaan iti way ti kanupi. Daytoy ti immuna a katreda idi apagassawada ken Ama Asiong innem a dekadan ti napalabas.

Ammom a naidalitakon, amada. Diak makabangonen; no awanen ni Balbina a mangas-asikaso kaniak, nakaal-alunapetakon. Apokona ni Balbina. Ket addaka met?

Umayka ngarud ipasiar, inada... Ala, ket umaykan, da! Inyawat ni Ama Asiong ti kanawan nga imana. Inta agpasiar idiay dissuor...

Sadiay dissuor idiay surong ti umada—ti kasla di mauma ken di maib-ibusan nga agusna nga aggapu iti sellang ti singin a turod iti sakaanan dagiti naadi-adi ken kasla aggiginnabbay a bantay iti adayo nga abagatan a laud ti purokda iti Simpatuyo; iti pagdissuoran ti danum-saraisi, nalames ken pangawidanda iti mangpasayak kadagiti talonda ti nakamulian ken nakainawan ti ayan-ayatda ken Ama Asiong.

Naarisgaran ken nailiwan ni Ina Lining ket inawatna ti nakatanggaya a dakulap ni Ama Asiong. Ginuyod ni Ama Asiong ti imana ket situtulok ti baket a timmakder, nakasarsaranta, kasla awan ti sakitna nga immaddang.

M-makapagnaakon, amada! Makapagnaakon!

Milagro dayta, inada... ken sagut ti Namarsua kadagitoy manmano a kanito a panagdennata ket gundawayanta ngarud... Intan idiay dissuor!

Tinaliaw ni Ina Lining ti kanupi ket naklaat, ken naaliaw, iti naimatanganna: Ti naidalit a bagina, narnekan pay laeng!

Kayatna koma ti agsaludsod pay, ngem ginuyoden ni Ama Asiong ti imana ket naisursurot. Iti apagdarikmat, addadan iti sakaanan ti dissuor.

Nagpardastan a nakadanon ditoy, amada? Dati, no umayak aglaba ditoy, abotennak iti kinse a minuto ta pangadaywen met iti kalapawta...

Nagtugawda iti kasla nuang a nabiag a bato iti pantar; iti dildildilan ken parparsiakan ti danum; dita, nagabay ken nagsinnallabayda.

Apay nga itaka laeng, amada? Nabayagkan nga inur-uray... marigatanakon. Inkarim idi a subliannak a dagus.

Koma, inada, ngem adda pay nasken a maammuan ni Roding, di kadi?

Nagameran ti ragsak ni Ina Lining iti liday gapu iti pannakadakamat ni Roding a barona.

Wen, amada, nabayagen a kayatko nga ipudno. Ngem naatap dagiti gundaway. Ammomon, no umaw-awagda, diak met basta maibaga iti telepono. Wenno idiay mesendier ti pisbuk a kuna ni Balbina.

Agawidda... agbakasionda a sangapamilia iti mabiit, inada?

Bareng mapasublikto pay ti timekko, amada, ta iti nabayag a pannakaidalitko, kasla pay ketdin nagpauyo ti dilak ta mariknak a kasla immababa, ket areng-eng laengen ti agaon kadagiti bibigko.

Ikarigatam ti agpaungar, ti agpalaing, uray man laeng iti maudi a gundaway.

Ikarkarigatak ngarud. Kinapudnona, yur-urayko ni Balbina ta idawatna kano iti presidensia, ken ni mayora, ta umaynak alaen ti ambulansia ti Health Center iti kalapawta tapno yospitalnak. Idi pay ngamin makauniak, ipilitna nga ipadoktornak, kas naiget a bilin ni Roding, ngem natangken met ti ulok. Sipud idi kasangaaldaw, napukawko metten ti timekko. Itay sinarungkarannak ni Balbina itay bigbigat, inkeddengna a mapanen dumawat iti tulong.

Naiturong dagiti mata ti baket iti agdisdissuor a danum manipud iti sellang ti singin a turod. Nadlaw ni Ama Asiong ket napaisem ken nagsubli lattan iti daydi nabayagen a panawen.

Saksi daytoy a dissuor iti nasudi ken napudno nga ayan-ayatta, inada. Manipud Ilokos, immay ti pamiliam ditoy Cagayan tapno makiani. Nakidaguskayo iti daydi dakkel a pagtaengan dagiti dadakkelko dita barikir.

Wen, aglablabaak idi. Idi makalabaak, nagdigosak. Diak nadlaw idi nga addaka gayam iti likudan dayta agtintinnag a danum nga agpampana iti igat, bukto ken udang.

Nabayagen a nalimed nga agayatak kenka idi, inada. Nauyong daydi Ama Pidro a tatangmo. Isu nga iti daydi a gundaway, aglalo iti pannakaimatangko iti kinapusaksakmo, kinunak nga iti dayta a gundaway a maammuak no pudno met laeng ti atapko a dinungdungngonak met iti nalimed...

Im-imasek idi ti panagtintinnag ti danum iti sibubukel a bagik; nakakidemak pay a mangtangtangad iti init. Idi kuan, kellaat lattan a naguyodak sa nailangoyak a naipan iti likudan dayta agdisdissuor a danum. Idi laeng a natakuatak nga adda gayam kueba dita, nga iti sungabanna, adda dalumpinas a bato a kas kalawa ti kanupi no maukrad.

Ket dita a dalumpinas a bato—nga agpapan ita, adda pay laeng—ti immuna a nangnanamanta iti diro ni ayat.

Diakto malipatan daydi a gundaway.

Im-imkiska idi kellaat a ginuyodka. Ngem idi malasinnak, nagkalmaka. Isu a napaturedak a nangibaga iti nalimed nga ayatko. A nangipudnuam a nabayag metten nga inay-ayatnak iti nalimed.

Ta dayta ti pudno, amada.

Daydi laeng ti rugi dagidi nalimed a panagkitkitata, inada... agingga a nainawmo daydi Remedios.

Kaasi met daydi Remedios, amada. Nayanak nga alis!

Saan koma ngata a napasamak daydiay, inada, no di gapu iti impainum daydi Ina Ubang a nanangmo kenka.

W-wen, amada... ti pannig-an!

I.

KELLAAT a nagmulagat ngem di nagkir-in iti naguldaganna a nalukneng a couch iti dua kadsaaran ken nadaeg a pagtaengan a pinundarna: naggarawgaraw dagiti kas kasipnget ti rabii a matana; naiturong ti imatangna iti ladawan da Ama Asiong ken Ina Lining a dadakkelna a nakasab-it iti maris-kunig a diding; nga iti sakaanan dayta a ladawan, addayta ti bassit nga altar a pagyat-atanganna iti inaldaw para kadagiti kararua nga immunan, nangruna iti daydi Dios-ti-aluadna nga amana.

Inkidemna manen, ket pinadasna nga inallingag daytay kasla arasaas nga indanon ti angin iti lapayagna— gapuna a kellaat a nagmulagat.

Ammona: saan a nagbiddut, timek daydiay daydi amana; pabpabangonen itay ti timek iti kasla tagtagainep ngem kasla saan met ta ammona a sakbay a nagilad ditoy couch, narabaw ti tuturoganna ket dina patien a nailibay: “Inka sarungkaran ti inam; uray man laeng iti maudi nga angesna, barok. Ammuem ti maudi a bilin ken ipudnona kenka!”

Kasla naggapu daydiay a timek iti uneg ti daga, inakup ti angin ket indanonna kadagiti lapayagna.

Nagmulagat ket insublina manen ti imatangna iti ladawan dagiti dadakkelna: umis-isem dagitoy a kasla kumitkita kenkuana. Dayta ti kaunaan a ladawan a pakalaglagipanna kadagiti dadakkelna. Intugotna dayta idi immayda nagimigrante a sangapamilia ditoy Canada sangapulo ket siam a tawenen ti napalabas.

Pimmusay ti amana, lima a tawen kalpasan a nakalakal ti ramutda iti pamiliana manipud iti Filipinas ket naitukit ditoy kaniebean. Kadagidi a panawen, karikut ti biagda a makigasanggasat. Kairut ti resesion. Uray kasano ti ayatna idi nga agawid tapno makitana ti amana uray iti maudi man laeng a gundaway, awan nabalinanna. No agbakasion, di manamnama a makasubli pay iti trabahona. Nagpaw-it laengen iti kuarta.

Nalaus idi ti liday ti inada, ngem kas naimbag ken naanus nga ina, naawatan daytoy ti kasasaadna. Ngem dagiti dua a kakabsatna ti di nakaawat ken nakagura kenkuana. Kunada nga awan ti konsiensia ken utangna a naimbag a nakem iti amada a nangpabasa ken nangaramid iti amin tapno laeng napintas ti agbalin a masakbayanna—isu a buridekda a nakaitedan ti amin nga anus ken pammateg. A saan a kas kadakuada nga in-inauna ngem isu a nagrigrigat a timmultulong iti talon tapno laeng mapagturposda ti buridek a napudot kano ti imana a kas mannalon: agkuribateg dagiti imula ken sibuganna.

No ammo laeng koma dagiti patpatgenna ti kasasaadda ditoy ballasiw-taaw. Pudno, makitada ida nga adda napintas a pagtaenganda, ken dagiti luganda, ken kaasi ti Apo napagadalda met dagiti annakda, ngem bin-ig nga utang iti banko ti naggapuan dagitoy. Kakinkinnamatanda a kanayon dagiti anniniwanda. No didan aggunay ken agsalukag, maguyod dagiti pundarda ket agpatinggada a “homeless” ket mailadoda iti nakaro a lamiis iti kaniebean.

Nalagipna manen ti timek itay. Manon nga aldaw ken rabii a mangmangngegna daydiay? Wenno parparnaapna kadi laeng gapu kadagiti tomtomarenna nga agas ken antibiotiko a mangkontra iti impeksion iti pannakaoperana iti gall bladder nasurok a makalawasen ti napalabas?

Ammona ketdi, babaen ken ni kaanakanna a Balbina ken iti Skype ken Messenger ti Facebook, ti kasasaad ita ti inana. Naidalit ti baket iti kalapawda idiay turodda idiay uluanan ti Simpatuyo a barioda. Adda pinaaramidna a bunggalo a pagtaengan dagiti dadakkelna idiay bangkagda idiay sungadan ti purok ken asideg ti kalsada nasional. Ngem dina maawatan ti inada ta kaykayat daytoy ti agnaed iti kalapaw a pundarda iti daydi amada. Kuna ti inada idi a sadiay ti nakayanakanda nga agkakabsat, sadiay metten a dimmakkel ken timmanorda a nadayaw ken nasalun-at.

Ibilang dagiti dadakkelda a bassit a paraiso ti turodda. Nasurok a maysa nga ektaria ti kalawana. Namulaan daytoy iti gmelina, narra, niog ken nadumaduma a kayo nga agbunga. Nabaludbod, nakaberberde uray iti panawen ti kalgaw dayta a turod. Ti gapuna: iti nagbaetan ti dua a turod, adda dissuor; ket ti dan-aw a pagrissuodan ti nakalamlamiis a danum ti ubbog ti naglablabaan ti inada ken nagdidigosanda a sangapamilia. Adu a ray-aw ken laglagipda a sangapamilia sadiay. Saan a basta asino laengen ti makapan sadiay ta naaladan iti barut. Sa ibulos daydi amana dagidi tallo a mangnganup nga asona a kas guardiada. Isuda laeng a sangapamilia idi ti makaasak, malaksid no adda idi sangailida, aglalo ta naiget daydi amada.

Ti dissuor ti nangpalpalangto kadagiti mulada; ti mangpabpaberde iti turodda. Adu a dadakkel a politiko ti mayat a manggatang. Ngem kuna daydi amada nga isu kano ti kasaritada ta isu ti naikari nga agtawid iti dayta a turod. Maysa, di kayat dagiti dadakkelda a sabali ti agtagikua ta adu a laglagip ken padpadasda sadiay ti dinto magatadan ti pirak. Napatawidanen dagiti dadakkelda dagiti dua a kakabsatna iti sagduduada nga ektariada a napintas a tatalonen iti tanap ken bangkag ken solarda, isu nga idi ipalgak dagitoy nga itedda kenkuana ti turod ken ti dissuor a kas tawidna, saanen a nagreklamo ken nagkitakit dagiti kakabsatna.

“Saanen a nasken a mapankayo iti abroad, barok, ta adda met kinabaknang daytoy turod,” impakaasi idi ti amana idi impakaammona ti panagimigranteda a sangapamilia iti Canada. “Adda met balitok a kupikop daytoy a tawidmo kadakami ken inam. Adda laeng kenka a mangsukisok ken mangtakuat no ania dayta a kinabaknang. Kayatmi a sika ti papananna ta ammok nga adda sirib ken sirmatam tapno pumintas pay, ken nalabit a no mapasayaatmonto, pagubboganto ti grasia nga umanayen a mangbiag kenka ken ti agbalin a kaputotam...”

Nagyaman idi iti amana ta naitalek daytoy kenkuana daydiay a turod ken dissuor a kas agtawid. Ngem kadagidi a panawen, nakaikeddengen: nalpas aminen a papelesda nga agassawa ken dagiti dua nga annakda. Dakkel nga oportunidad ti inted ti gobierno ti Canada kenkuana a kaduana ti pamiliana. Dakkel a kualipikasionna ti kinalaingna ken pannakabigbigbigna nga Electronics and Communications Engineer. Idi addan iti Canada, nag-upgrade ket nagbalin pay nga eskolar ti gobierno ti Canada tapno agbalin nga eksperto, nangruna iti Communication Networks ken Software Engineering. Idi agangay, kalpasan ti uppat a tawen, nagbalinda a naan-anay a Canadian citizen. Maysa a dakkel a sanga ti gobierno ti Canada ti pagtrabahuanna.

“Agyamanak unay, tatang, iti panangitalekmo kaniak dayta tawidmo iti daydi Apong Lakay, ngem napintas ti oportunidad a naited kaniak ken ti pamiliak,” kinunana idi. “No naikari a para kaniak, agsubliakto.”

Nagliday idi ti amana, ngem naawatan met daytoy, agraman ti inada, nga adda met bukodna a bituen a nasken a surotenna ti rimatna.

“Ala, itedko ti bendisionko kenka ken ti pamiliam, barok,” kinuna ti amana. “Sapay koma ngarud ta sadiayto ti pagrimatan ti bituenmo, ken ti pamiliam. Ngem laglagipem, agur-uray daytoy turod...”

Adu met ti laglagipna idiay turodda. Ti turodda a nangal-alaan idi dagiti dadakkelna—malaksid kadagiti taltalonda—iti nayon ti pinagbasana manipud kadagiti gmelina ken kadagiti prutas ken nateng a mulada. Ta pudno nga uray no eskolar ti gobierno iti kolehio, nasken latta met ti kautenna a para iti kasera, libro, ken alawansna idiay Manila.

Iti kinabarona, adda idi nagbalin a kaayan-ayatna—pudno nga ayatna a kinadkaduana a nagdigdigos idiay dissuorda, aglalo iti bakasion ti eskuela. Kaklaseanna idi iti hayskul. Ken kaeskuelaanna iti unibersidad. Anak ti dati a mayor ti ilida a nagmalmalalaki a politiko. Idiay likudan ti agtintinnag a danum manipud iti sep-ang dagiti singin a turod, adda gukayab sadiay; nga iti sungaban, adda dalumpinas a bato a kasla kinitikitan ti didiosen. No namin-anoda idi a nakalipat iti daydi kaayan-ayatna sadiay.

“Yan ngata nga agpayson ni Sioning?” dina ammo ngem pagammuan la ta nayebkasna. Dimges lattan ti pusona, ket nakarikna iti iliw. Ammona, saan a nabaelan ti naunday a panawen a pinunas ti paset ni Sioning iti pusona.

Impudno idi ti balasang a dua a bulan a di nadatngan. Nagkari ken ni Sioning nga ikasarna. Makatawen pay idi tapno agturpos iti kursona. Ngem kinunana a napatpateg ti ayan-ayatda ken agbalin nga anakda ken Sioning. No nasken nga agsardeng nga agbasa, aramidenna.

Nagawid ngarud idiay Cagayan tapno mapanna itungpal ni Sioning, a kadagidi a panawen, isu ti puon ti biag ken masakbayanna. Ti pudno ken umuna nga ayatna.

Ngem iti idadanonda koma kadagiti dadakkelna, ininsulto ken pinagsasawan ti baknang ken pasado mayor nga ama ti balasang. Imparupada pay kenkuana ti kinamamirmirautda a sangapamilia. Ken adda kano nakaitulaganda a para iti balasangda nga anak met laeng ti baknang ken padada nga agmalmalalaki a politiko iti Cagayan ket agkasardan iti mabiit.

Nagsakit idi ti nakemna, kasta met dagiti dadakkelna. Nupay kasta, inkalikagumna ti panagkitada iti maudi a gundaway ken Sioning iti parke iti presidensia. Nasakit kano man ti nakem ni Sioning ngem nasken a tungpalenna dagiti dadakkelna.

“Ngem im-imetem ti anakta,” kinunana idi ket ginay-atna nga aprosan ti tian ti kaayan-ayatna ngem inlisi ni Sioning ta kumitkita ti ama daytoy iti uneg ti nakaparada a nangisit a kotse iti di adayo kadakuada. “Nakasaganaak a mangitungpal kenka... nga agbalin nga ama ti anakta.”

Nagsaibbek ni Sioning. Sa idi kuan, adda impudnona: “Naalisanak! Diak ammo a pannig-an ti impainum ni papang kaniak!”

Kasla nauttotan idi iti kimat iti dayta nga impudno ti kaayan-ayatna. Ngem ti kakas-angan, ti kinuna ti balasang a saan gayam nga isu ti pudno nga ay-ayaten daytoy!

Apagibbet idi ti balasang dayta a balikas, timmarayen nga immadayo ken agan-anug-og a nagturong iti agur-uray a kotse ti pasado mayor. Sakbay a simrek iti lugan, naminsan pay a tinaliaw ti balasang, ket adda impasimudaag dagiti mata daytoy a nagubbogan ti lua: Sika ti biagko, Roding!

Kasla narba idi ti lubongna. Binagbagaan idi dagiti dadakkelna a ti pannakapaayna, isu ti pagbalinenna a paratignayna a manggun-od ti bukodna a bituen.

Tinungpalna dagiti dadakkelna. Inggaedna ti nagadal. Summa Cum Laude a nagturpos. Adu ti nagiinnagaw a kompania kenkuana aglalo ta isu ti Top 3 iti board exam.

Idi metten a nagkitada iti nagbalin a kaingungotna, ni Maria Constancia. Nakatrabahuanda iti Bangko Sentral. Isu ti Assistant Chief ti IT Department. Accountant met ni Constancia. Nagkallaysada ket naaddaanda iti dua nga annak. Nakagatangda iti balayda iti Quezon City.

Natukay idi makurikoran iti tulbek ken mailukat ti ridawda. Naitangkarang ni Bianca Christina, ti balasangna a nurse. Naka-winter attire ta kadegges pay laeng ti niebe iti Marso. Gapgapu ti balasangna iti ospital a pagtrabahuanna a kas staff nurse. Iti tawen ti balasangna a duapulo ket tallo, responsable ken napintas a dayag. Isu ti nurse-na sipud naoperar ken agpapan ita nga agpapaungar.

“Good afternoon, dad,” inkablaaw ti balasangna. Tinurong daytoy iti couch ket inagkanna ti mugingna kalpasan a nakapagmano. “Dimo met la nalipatan dagitay agasmo? Yagawam ti agpalaing ta bareng kabaelamton ti aglugan iti eroplano tapno masarungkarantayo ni Lila Lining. Remember, naidalit ni lila ket ammok a kasapulannaka uray man laeng kadagiti maudi nga aldawna ditoy rabaw ti daga...”

“Wen, balasangko, nagtomarakon,” inyisemna. “Agyamanak kenka...”

2.

PANGIPANAM kadi kaniak, amada?

Mapanta sarungkaran ti apokom. Ti putot ni Roding idi baro pay!

Ti la sasawem! Amangan no adda makangngeg kenka.

Asino koma ti makangngeg kadata? Umayka ketdin. Agkibinta.

Presidensia daytoy pagdissuanta, amada!

Ket ditoy ngarud ti yan ti apokom, ni Mayor Susanna Angelica Arellano!

Ne, nagdaeg man ti lamisaanna iti nalawa nga opisinana. Ken nakaad-adut’ bisitana nga umili. Makumikom la unay, piman.

Gapu ta nalaing ken naimbag nga ina ti ili. Paliiwenta. Agyanta idiay suli. Ala man, kitaem man no asino ti karuprupana?

Ket asino koma pay no di ni Sioning nga inana?

Awan kadi ti nadlawmo a naalana ken ni Roding?

Nadlawko idin. Ngem di met kuna ti barom idi a naikkat daydi sikog ni Sioning? Ammom met ti bileg ti pannig-an, kas iti daydi pannakaalisko iti daydi umuna a balasangta, ni Remedios...

Ni laeng Sioning ti makailawlawag iti dayta, inada.

Kimmampuso ti nalinis a rupana a kasukog ti pintas ken lasbang ti inana, amada.

Matmatam a naimbag... ‘ta mugingna, dagiti matana, dagiti bibigna...

Napintek ken kasukog ti muging ni Roding!

Ket dagiti matana?

Kas kangisit ti kidem a rabii dagiti umis-isem ken kasla mangal-allukoy a matana!

Ket dagiti bibigna?

Narungpi a bibig, a kadagiti sulina, adda agalikuno a singin a babassit a kallid no umisem; ken, wen, iti nalinis a pingpingna, adda pangis a kallidna iti kanawan!

Babai a Roding!

Ti laeng kayumanggi a kudil ti barom ti dina natawid. Ti pudawna ti naalana iti inana. Agpada a naalana ti siribna kadagiti dadakkelna.

Idi nakaradkadak pay, pasaray pasiarendak ken Sioning idiay turod, amada. Uray met nakiasawa iti sabali ‘diay nawas a manugangmo, dina met inlaksid ti bagina a kas anakta, aglalo idi pimmusayen daydi amana a  pasado mayor ken daydi inana a donia. Aglalo la ngaruden idi natambang daydi langgong nga asawana a ti la agbartek ken aggaliera ti ammona. Dida met naaddaan iti anak. Ipasiarna latta met ti balasangna kaniak, ket pabalonak ida kadagiti naluom a prutas ken kalog. Ayna, malagipko a paborito man dayta nga ubing ti naluom a papaya, saba ken tiesa.

Kas ken ni Roding, inada... pamigatna idi ti naluom a papaya, meriendana ti tiesa ken saba. Immama.

Nagbalin a naasideg kaniak dayta nga ubing gapu kadagiti impabpabalonko a prutas ken ti kinaanusko kano. Paboritona man pay idi ti agdigos idiay dissuor. Maraisem met ti inana a mangbuybuya. Ammok nga adu met ti laglagip ni Sioning maipapan kadakuada ken Roding. Aglulua pay idi, piman...

Kas met kadata idi, inada.

Nagadal iti abogasia idiay Manila. Idi agturpos, kas ken Roding a Summa Cum Laude. Isu ti topnotcher iti Bar Exam. Diak masdaaw  a putot ti barom.

Ket asino koma ngarud ti immalaanna, inada?

Nakaas-asideg met ti riknak iti dayta nga ubing, amada. Nasurotko ti kabibiagna. No diak agriro, duapulo ket siamnan. Kas damag, apaman a nagbalin a naan-anay nga abogado, nagtrabaho iti maysa a departamento ti gobierno a nangilablaban kadagiti kalintegan dagiti tattao. Sa itay kallabes nga eleksion, kalpasan a nagsubli ken nagindeg iti nasurok a makatawen iti ilitayo, nagkandidato ket layus ti panangabakna.

Nalabit a pangrugianna laeng dayta, inada. Asino ti makaammo no naikari nga isu ti umunanto a taga-Cagayan nga agbalin a presidente ti pagilian?

Saan a dakes, a, no pumudno dayta, amada. Ngem awanakton no mapasamak dayta.

Saan a bale ta makitkitatan ti napintas a pagbanaganna. Saan metten a para kadata a naglumenen ti initna ti balligina, no di ketdi para iti sumarsaruno a kaputotan.

Ti laeng kayatko koma nga imatangan, amada, ket daydiay panagkitadanto nga agama iti umuna a gundaway...

Urayem, inada. Naikari a mapasamak dayta.

II.

“DAD, you need to help yourself. Dimon panunotenen daydi mommy. Agingga laengen sadiay ti biagna. Move on, dad. Agur-uray ni Lila Lining. No dika agpalaing a daras, baka ditayton maabotan a sibibiag.”

Palagip dayta ni Bianca Christina kenkuana. Sipud ngamin immunan ti kaingungotna nga indagel ti kanser iti obario tallo a tawenen ti napalabas, kasla namimpinsanen a naawan ti ganasna nga agbiag. Inay-ayatna unay daydi kaingungotna; imbilangna a kasingin ti kararuana. Dayta ti gapuna a nabaybay-anna pay idi ti trabahona. Ket idi ammona a saanen a produktibo, dinawatna ti nasapa a panagretirona iti trabahona iti maysa a sanga ti gobierno ti Canada. Pinatgan met ti opisinada. Ngem iti maysa a kondision: pagbalinenda a consultant. Adda maysa a milion a Canadian dollar a severance wenno separation pay a naawatna. In-time deposit-na. Malaksid pay nga agtultuloy latta ti panagsueldona a kas consultant. Uray saan a mapan iti opisina, awaganda laeng. Babaen ti computer-na iti balayda, adda komunikasionda ket maaramidna ti pagrebbenganna.

Iti tawenna a sumagpaten a limapulo, napaadalnan dagiti annakda. Nurse ni Bianca Christina nga inauna; mangisursuro metten ni Roden Christian saan laeng nga iti kolehio no di pay ketdi kas Sensei iti Taekwondo ken Judo Karate. Nagund-od ti barona ti 3^rd Dan ket agsansanay ita kas Olympian ken mangibagi iti Canada iti Olimpiada.

Awan koman ti sapulenna, ngem iti pannakapukawna iti kaingungotna, kasla awanen ti ganasna pay nga agbiag. Wenno, uray man koma agayat iti sabali.

Ita, adtoy ti balasangna a mangung-unget kenkuana. Pudno man met ti ibagbaga ti balasangna. Ngem mapabasol kadi no kastoy ti marikriknana?

“You know what, dad? Diak koma kayat nga ibaga daytoy, ngem I need to ta bareng mapasublim ti namnamam. Pakawanennak, dad, ta agdadagsenak. Kinapudnona, iti daytoy weekend, umay dumanon da Joshua ken dagiti dadakkelna. Addanton apokom. Ket sapay koma ta umanay dayta a rason tapno agbiagka pay iti napaut. We do love you, dad, and we need you.”

Uray la napatakder iti dayta a nangngegna. Dina ammo no makaunget wenno maragsakan. Agasem ti balasangna, masikog gayamen a dida pay naasawaan? Uray kaskasano, nupay makipagilidan iti Canada, adda pay met laeng ti galad ti Filipino, nangruna ti kina-Ilokano-da, kadakuada. Ngem ania koma pay ti maaramidanna? Timmaud met a nadayaw ken naimbag nga anak ken deadal ti balasangna. Ti ketdi pudno iti pannakaammona nga addanton apokona, kasla adda nagungar iti kinataona. Akuenna, napasanikar dayta.

Naarakupna laengen ti anakna. Inap-aprosanna ti ulo ken bukot daytoy. Nupay di nagsarita, ammon ti balasangna nga intedna ti pammakawan ken bendisionna. Natalged ketdi ti riknana ta inheniero sibil ni Joshua a nobio balasangna ken agtrabaho a kas City Engineer ditoy Red Deer. Kabaelandan ti mangbangon iti pamilia.

“Idiay Filipinas ti pagkasaranmi, dad. Awanen ti problema ta idi pay nga inasikasomi. Iranami iti panangbisitatayo ken ni Lila Lining. Isu nga agpalaingka a dagus. Remember, next week daydiay naalami a tiket. Sumurot kano met ni Roden tapno adda kaduam nga agbiahe nga agsubli ditoy Canada. Mabatikaminto pay laeng ken Joshua ta inkam ag-honeymoon idiay Boracay. Sumarunonto kano da Joshua ken dagiti dadakkelna. Idiay Katedral idiay Tuguegarao City a lugarda ti pakaangayan ti kasar. Masapul a nasalun-atkanto a mangitulod kaniak iti altar, dad. Duakayo ken ni Lila Lining. Promise?”

“Wen, naimbagakton. Namnamaem dayta. Nalaing sa man ti nurse-ko,” inkatawana ket nagparang dagiti nalinis, napudaw ken kompleto pay a ngipenna. Nagalikuno pay dagiti singin a kallidna kadagiti suli ti bibigna, kasta met ti pangis a kallidna iti kanawan a pingpingna.

Immarakup ni Bianca Christina kenkuana.

3.

NAKITAM, amada, ti kinadekket dagita agama? Ayna, maragsakanak man a makakita kadakuada a kasta.

Ket wen, a, inada, nangngegko pay ti saritaanda. Ken addanto manen apokota iti tumeng!

Ammok. Paliiwem man ketdi dayta apokom. Awan kadi ti madlawmo?

Napintas ken responsable nga ubing. Nadayaw. Deadal.

Wen, ammok. Ngem matmatam man a naimbag…

Kamugmuging ni Roding! Kamatmatana pay. Ne… wen, adda met pangis a kallidna… agalloallon ti nakangisngisit a pagatsiket a buokna.

Di kad’ adda panagkakaingasda ken Mayor Susanna Angelica? Ab-ababa laeng ti agalloallon met a buok ti mayora ta agingga laeng iti abagana.

Agkakaingasda la unay. Isuna laeng ta isu ti nakaala iti kayumanggi a kudil ‘ta amana.

No agkitadanto ken Mayor Susanna, anianto ngata ti mapasamak? Sigurado a saanto la ketdi a mailaksid ti langada, ket addanto maparnuay a saludsod.

Isu ngarud nga agpalaingka, inada.

Ne, kitaem kadi dita didingda, amada. Saannata met a nalipatan ‘ta barom. Daydi ladawanta a naipadakkel dayta! Ken dita bassit nga altar, adda atang a para kenka. Adda sinukat a nagsusuon iti liningta nga itlog. Adda pay kapem. Ken guduat’ kopita nga arak.

Puonay ketdin ti barok, aya! ‘Gurayka man ta arakupek.

Ne, ket nakigtot iti panangarakupmo, amada. Kasla natinnagan iti niebe ti bukotna.

Nadlawnak ngata, a, inada.

Ne, adda sumrek iti ridawda, amada. Ni Roden Christian! Ayna, nagtaer daytoy nga ubingen! Kasla tinubtubay ti bagina. Maskulado...

Ket no Sensei kano ngarud iti panagdepensa iti bagi, inada. Nataraki, kataktakderna ti amana. Agkalamlampongda pay. Karuprupana la unay ta amana isuna laeng ta singin ti kallidna. Ken napudaw. Isu ti nakaala iti kudil daydi inana.

Kitaem, amada, uray no ditoyen Canada ti dimmakkelanda, ammona pay met ti agmano ken agdayaw iti amana.

Napintas ti pannakapadakkelda. Dayta ti pakaragsakak ta naimbag nga ama ti barota.

Ammom, amada, maragsakanak unay iti nagbanagan dagiti annak ken appokota. Naragsakakon a mangipulang ‘toy bulodko a biag iti Apo!

III.

SUMINGSINGISING ti init iti dayta a Sabado idi agdisso iti domestic airport ti Tuguegarao City ti eroplano a nagluganan da Roding, Bianca Christina ken Roden Christian a naggapu idiay Canada. Connecting flight-da. Immuna a dimsaagda idiay Shanghai International Airport, sa iti Ninoy Aquino International Airport, sa iti domestic airport iti kabesera ti Cagayan.

Apagruarda iti eroplano, sinarabo ida ti nadagaang nga aglawlaw. Natalna ti angin. Uray bigbigat, mangrugin a tumrem ti ling-etda nga agama. Agtintinnag ti niebe iti katengngaan ti Marso a pimmanawda idiay Canada, sa katibok ti kalgaw a nasangpetanda iti Filipinas ket mariknada ti pannakaikawada. Ngem siisemda ta kalpasan ti mano a tawen, nakaadakda manen iti pagilian a timmaudanda.

Addan da Balbina ken ti ina daytoy a ni manangna a Lina nga agur-uray iti arrival waiting area. Tinaray nga inarakup ti kabsatna, ken sinangitan daytoy. Sa insublat ti kabsatna nga inar-arakup ken inag-agkan dagiti annakna.

“Nagdadakkelkayon ken napintas ken naguapokayo, annakko!” kinuna ni Manang Lina a nangmatmat kada Bianca Christina ken Roden Christian. “Lumablabbasitkayo! Kitaem laeng ket nagbabassitkayo idi ipanawnakayo ti amayo ditoy Filipinas. Mano lat’ tawenyo idi? Diak man ammo iti dayta amayo ta ita laeng nga ibakasionnakayo, annakko!” Ket agdung-aw metten.

“Atiddog nga istoria, kabagis,” kinuna ni Roding. “Ngem saan a bale, addakamin. Ket komusta ni nanang?”

“Kayatna ti agpairuaren iti ospital, kabagis, ngem nakapsut ken di pay makasngaw. Agturongtayon, a, dita ospital dita Carig. Idiay Aparri ti yanna idi ngem inyakarmi ditoy Tuguegarao ta ad-adu ti pasilidadda ditoy.”

Nagluganda iti 16-seater a puraw a van ni Balbina. Adda negosio ni Balbina a buy and sell iti irik ken groseriana idiay ili isu a kabaelanna ti gumatang iti nangina a lugan. Nasurok a tallopulonan ngem balasang pay.

Nadatnganda ni Ina Lining a matmaturog. Maasian la unay ni Roding iti inada. Kuribetbeten. Napuraddaw. Naisapawen ti pangatiddogen a buokna. Nakuttong. Nauneg dagiti matana.

Di nagawidan ni Roding nga inar-arakup ti inada. Idi kuan, agsaibbeken. Mailiw iti inana a nangdungdungngo unay kenkuana a kas buridek.

Nagmulagat ni Ina Lining. Di nakauni a dagus. Minatmatanna ni Roding. Sa da Bianca Christina ken Roden Christian. Ganggannaet kenkuana dagitoy. Nanglagip. Idi kuan, immisemen ta ammona a simmangpeten dagiti patpatgenna. Dimges ta dimges lattan ti nakaro nga iliwna kadakuada. Simmanikar ti riknana. Kasla pimmigsa.

“A-anakko! Appok!” nayesngaw ti baket. Inyawatna dagiti nakuttong ken labudoy a takiagna tapno arakupenna ida.

“Ne, makasaon ni lilang!” nakigtot pay ni Balbina. “Agyamanak, Apo Dios a Manangngaasi!” Nagugis.

“Kitaem, kabagis, ket ti la gayam isasangpet ken pannakakitana kadakayo ti inur-urayna tapno makapagsao manen!” Agsangiten ni Manang Lina. “Agyamankami, Apo Dios, iti kinaimbagmo!”

 “Agyamanak ta dimtengkayon, anakko, appok. Nabayagen nga inur-uraykayo. Ammok, saanakon nga agbayag. Dagitoy ti kapapatgan ken karagsakan nga aldawko ta makadennakayo.”

“Ket saan a dayta ti ibagbagayo, a, nanang,” insagaysay ni Roding dagiti ramayna iti kasla sabong ti ledda a buok ti inana sa inagkanna dagiti kuribetbeten a pingping ken muging daytoy. “Ikalikagumyo a pumaut pay ti biagyo. Umaykayto pay idiay Canada tapno makadennam dagiti appokom. Dayta pay laeng ti yaw-awismi kenka idi ngem kunam met a dimo mapanawan ti turod ken daydiay dissuor.”

“Ammok a saanakon nga agbayag, anakko,” kinuna ketdi manen ti baket. “Addan ni amayo a mangsukon kaniak. Adda laeng kayatko nga ibilin kenka isu a diak pay makapan...”

Simgar ni Roding. Nagkikinnitada kadagiti annakna ken da Manang Lina ken Balbina.

“Nanang, saan a ti la sasawem. Addakami ditoy tapno iliwendaka. Nasurok a makabulanmi ditoy. Agpalaing ken agpapigsaka ta atendaramto ti kasar ‘toy apokom, ni Bianca, iti mabiit. Tubo iti Tuguegarao ti pakaikamanganna ngem agnaedda metten idiay Canada.”

“Ne, ket kablaawanka, apok…”

“Agyamanak, lila. Ket, wen, a. Ikarigatam ti agpalaing, lila.” Inarakup ni Bianca Christina ti baket; sa inagkanna ti muging daytoy. “Naragsakakto unay no addaka iti kasarko.”

“Addaak man wenno awanak iti sidongyo, addaakto latta nga agnanayon kadakayo, apok. Ala, yawiddak ngaruden, annakko, ta idiay Simpatuyo ti pagiinniliwantayo. Mailiwakon iti kalapawmi iti daydi amayo idiay turod.”

“Ngem kasla nakapsutkayo pay, nanang. Ditoykayo pay laeng ta mabantayandakayo dagiti doktor ken nurse.”

“Napigsaakon. Agpalaingakton idiay Simpatuyo. Kailiwko ti sadiwa nga angin idiay turod… dagiti kappuros a prutas ken nateng...”

Iti dayta met la nga aldaw, inyawidda ni Ina Lining. Nasdaaw ti doktorna ta simmaranta, a kasla ketdin saan a nagsakit, ti baket. Inresetaanna iti agas ken bitamina ti baket.

“Iliwnan sa laeng kadakayo, kabagis,” agkatkatawa ni Manang Lina idi pampanurnorendan ti kalsada nga agpa-Simpatuyo. “Idi awankayo pay, nakain-innil ken agas-asug. Sangkasaona ti naganmo ken dagiti annakmo.”

“Ala, ket bareng lumaingen a mamimpinsan, kabagis.”

Nagtarusda iti bunggalo nga impaaramid idi ni Roding para iti inada iti sungadan ti purok. Nadalus ken naaywanan da Manang Lina ken Balbina ti balay. Kaarrubada laeng ti kabsatna. Awan ti pamilia ti inaunaan a kabsatna, ni Manong Pidong, ta agnaeddan idiay Cogeo, Antipolo. Ipatpatalonna kano ti tawidna a daga iti maysa a kaanakanda ditoy Simpatuyo.

Tallo ti kuarto ti balay. Marmolisado. Iti kuarto ti baket ti nangitarusanda iti baket. Inokupar ni Bianca Christina ti maikadua a kuarto. Ti maikatlo a kuarto ti pagturogan da Roding ken Roden Christian. Adda double deck a kama.

Inkeddeng da Roding ken Manang Lina nga inton bigat laengen ti isasang-atda idiay turod. Padalusan kano pay ni Manang Lina kadagiti annakna ti kalapaw ti baket.

Iti naladaw a sardam, pinaayaban ni Ina Lining ni Roding. Tinurong ni Roding ti kuarto ti inada. Nakasanggir ti baket iti napagtutuon a pungan iti headboard ti kama. Impatangep ti baket ti ridaw ti kuartona. Kayatna nga agsaritada a duduada laeng. Iti saklot ti baket, adda daan a tubong a nakakalub.

Adu ti sinarsarita ti baket. Nangruna ti maipapan iti turod ken ti dissuor. Impalagip ti inana a tawidna daytoy ket agingga a dina maipasigurado a dinanto baybay-an, dinto agtalna ti panunot ken kararuana. Linuktan ti baket ti tubong ket inruarna ti titulo ti daga sa inyawatna ken ni Roding.

“Adda dita ti pudno a paraisotayo, anakko,” kinuna ti baket. “Manipud iti daydi apongmo a lakay, kadakami iti daydi tatangmo... ken uray kenka, ken ni Sioning! Adda kupikop daydiay bassit a paraiso a napateg a laglagip ken kaipapanan ti biagtayo. Dinto magatadan ti uray mano a material a kinabaknang. Adda balitok sadiay a nasken nga ipateg ken taginayonen, anakko...”

Di nakauni a dagus ni Roding. Addan ti panunotna ken ni Sioning.

“K-komustan ni Sioning, nanang?” nakarawana.

“District Supervisor dagiti pagadalan iti distritotayo. Balon. Anakna ni Susanna Angelica, ti agdama ken kaubingan a mayor a patanor ti Sta. Teresita.”

“N-naragsakak para kenkuana, nanang.” Insublina ti titulo ti daga iti tubong. Indalimanekna.

“Dimo kad’ kailiw a mapan komustaen... duada iti balasangna? Pambaram metten nga agyaman kadakuada, nangruna ken ni mayora a nangtulong kadakami tapno mayospitalak. Ibilang met ni mayora ti bagina nga apokok.”

Namatmatan ni Roding ti inana. Agsalsaludsod dagiti matana. Umis-isem; nagtungtung-ed ti baket. Adda iparparipiripna! Ket di naaluadan ni Roding ti nagkebba iti uray la nga.

INYALLATIWDA ni Ina Lining iti kalapawna iti turod iti sakbay ti pangngaldaw iti kabigatanna, Domingo. Nakataltalinaay ken kasla mapnek unay ti baket a kasla pay nailiwan a nagidda iti kadaanan a kanupi iti sipi. Pan-aw ti atep, nipa ti diding, nagisgisla a kawayan ti datar ti kalapaw. Bugas ti ballatinaw ken apitong dagiti adigina. Nakalukat dagiti tawa a nasigkatan iti butakal ket sumsumrek ti angin. Nakagin-awa bassit ti rikna da Roding ken dagiti annakna. Immanay ti pariir ken lamiis ti turod a nangparmek iti dagaang. Umang-anges ti aglawlaw.

Impalpalawlaw ni Roding ti imatangna iti uneg ti kalapaw. Addayta dagiti kadaanan a baul iti abay dagiti tawa a pagtugawan a pagtan-awan, ti kadaanan nga almasen iti laem a nakaikabilan dagiti naalmidor a supot ti pungan ken ules nga abel-Iloko; ti dulang iti katengngaan ti kosina; ti banggera a nakaiparabawan dagiti pinggan ken malabi nga aglingling-et iti lamiis ti inumen a danum a nagyanna; ti dalikan a damili; ti kasuoran a napno iti nabalsig a pagtungo; ti bangsal a yan ti burnay a pagsareban. Kasla nakita ni Roding ti kinaubingna iti daytoy a pagtaengan. Ket dimges manen ti naidumduma nga iliw iti pusona.

Nadlawna ti basket a nalaga iti way a naisab-it iti ngatuen ti dulang. No adda teddada idi a sida wenno taraon, dita ti pangipanan ti inada tapno di kallongen ti pusa wenno ti asoda.

Dina man ammo ngem kasla adda nangarasaas kenkuana tapno gaw-atenna ti basket. Linuktanna. Awan ti linaonna a tedda a taraon, malaksid iti maysa a botelia ti sioktong nga adda naupran a di mainaganan a ramramut ken babassit a sangsanga.

Nadlaw ni Manang Lina ket inawatna ti botelia iti kabsatna.

“’Tay pannig-an a nabayagen a dawdawatek ken ni nanang daytoy, kabagis,” inkatawa ti kabsatna. “Sangkakunana a sapulenna para kaniak. Dita gayam ti nangidulinanna. Nakabawannan sa!” Nagkatawa manen ti kabsatna.

Pannig-an? Ket nalagipna ni Sioning. Ken daydi sikog daytoy. Daydi kinuna daytoy a pinainum daydi amana iti pannig-an. Sa ti imparipirip ni Ina Lining kenkuana idi sardam. Ti kano pay panangsarungkarna ken ni Sioning. Ken ni Mayor Susanna Angelica. Manen, dina nagawidan ti panagragutok ti barukongna.

Narnekanen ti inada ket inkeddengda nga agaama ti manglawlaw iti turod. Nabati da Manang Lina ken Balbina ta isaganada kano ti pangaldawda.

Idi makaulogda nga agaama iti paraangan, inkidem ni Roding ti immanges iti nauneg. Presko ti angin. Makapabang-ar. Nagmulagat idi makangngeg kadagiti kanta dagiti billit kadagiti sanga iti aglawlaw ti kalapaw. Adda pay riaw ti kiaw nga immagibas; ken uni dagiti martines kadagiti umokda ngata kadagiti niog; iti tangatang, adda agam-ampayag a kali. Nakasirsirnaat ti law-ang; nakapurpuraw dagiti ulep.

Napaliiw ni Roden a kas idi, uray iti panawen ti kangitingitan ti kalgaw, naberde latta ti aglawlaw ti turod gapu kadagiti gmelina, kayo nga agbunga, pinuon dagiti niog a narnuoyan iti bunga; ken kasla di mauma ti dissuor a pagtaptapuakan ti nalamiis a danum nga aggapu iti sellang ti dua a turod. Isu pay laeng daydi bassit a paraiso, ngem madlaw a nagkalaeganen, ken addan dagiti natulid nga adigi a kayo ti barut nga alad. Sa daydiay lipit nga agturong iti kalapaw manipud idiay purokda a yan ti bunggaloda, nasken a madalusan, maikalawa ken no nasken, masemento tapno makadanon ti lugan, a kas iti van ni Balbina, iti paraangan ti kalapaw ni Ina Lining. Imbatida ti van ni Balbina itay iti paraangan ti kaasitgan a kaarrubada dita ballasiw ti bassit a karayan. Sa inluganda ti inana iti kariton a ginuyod ti nuang ti kaanakanna. Wen, dayta bassit a karayan, nasken a marangtayan koma tapno awan ti saripda— uray panawen ti panagdakkel ti agus— a bumallasiw ditoy turod. Ken nasken a maidanonto ti elektrisidad ditoy tapno lumawag ti aglawlaw.

“Dad, umaykan ta agdidigostayo!” ni Roden Christian a kaduana ni manangna a Bianca Christina. Naguyosda lattan ket dagiti laeng pagunegda ti nabati. “Naglamiis ti danum. Naimas ti agdigos!”

Naguyos metten ket ti laeng karsonsiliona ti nabati. Timpuak iti danum ket nabang-aran. Kasla dida mauma nga agaama nga agtantanog. Kasla ubing met ti riknana a nakitinniliwan ken nakisinsinnayyo kadagiti annakna. Idi kuan, natiliw dagiti annakna ket inrarebda. Naggulagol sa impennekna ti naglangoy nga immadayo kadagiti annakna. Limmung-aw iti likudan ti agtintinnag a danum iti dissuor. Dita, nakitana ti dalumpinas a bato: ket nalagipna ti napalabas. Dimges ti pusona. Sioning! Sioning!

Nagbalaw dagiti annakna idi di met lumung-awen. Agsangitdan ta impagarupdan a nalmes ti amada.

Kapilitan a bimmatok manen sa limmung-aw iti asideg dagiti annakna. Inar-arakupda ti amada. Kinatkatawaanna ida.

Impakitana ti palimed iti likudan ti agtintinnag a danum iti dissuor kadagiti annakna: ti dalumpinas a bato a kasla kanupi; ti gukayab; ti nakalamlames ken adut’ udang, bukto, igat, agurong, suso, kappi ken siek nga ubbog manipud iti gukayab.

“This is paradise, dad!” indayaw dagiti annakna. “Napintas a pagbakasionan ditoy!”

Intuloyda ti naguper iti dissuor. Sa laeng timmakdangda idi yayab da Balbina ken Manang Lina ti naladaw a pangaldawda.

INYAWAG ni Balbina iti sekretaria ni Mayor Susanna Angelica ti isasarungkar da Roding iti opisinana tapno personal nga agyamanda kenkuana. Ngem idi maammuan ti mayora nga isuda ti bisita, imbaga ti mayor nga idiay laengen pagtaenganda ti pagderetsuanda ta sangailienda ida iti maysa a pangrabii.

Kadua da Roding dagiti annakna ken da Balbina ken Manang Lina a simmarungkar iti pagtaengan da Mayor Susanna Angelica iti Centro East. Di nakasurot ni Ina Lining ta agpapaungar pay, ken kinaykayatna ti aginana kano. Ti maysa a balasang ni Manang Lina ti nangbantay iti baket. Kadaanan, ngem nadaeg a balay. Balay pay laeng dagiti nagmalmalalaki a politiko a kaputotan da Sioning iti ili ken probinsiada.

Apagparada ni Balbina iti van iti sango ti balay, sinabat ida ti badigard. Isun ti nangiparada iti van. Sinabat ida ti katulongan iti ridaw. Intarusna ida iti nalawa a salas. Iti kosina, naidasaren ti nabaknang a pangrabii; dumandanon ti makapasaraaw nga ayamuom dagiti taraon iti yanda.

Immuli ti maikadua a katulongan iti immuleg nga agdan nga agturong iti maikadua a kadsaaran tapno ipakaammona ti kaaddada. Madamdama pay, nagsaruno da Mayor Susanna Angelica ken Sioning nga immulog iti agdan.

Nagragutok ti puso ni Roding idi mamatmatanna dagiti agina. Pinagsinnublatna ida a kinita. Ti mayora, di mailinged a karuprupa ken kasuksukog la unay ni Bianca Christina. Ti laeng kudilda ti nagdumaanda. Ket nalagipna ti paripirip ken nabagas nga isem ken panagtungtung-ed ti inada idi agsaritada idi sangsangpetda. Isu met laeng!

Ni Sioning, kasla di met nabaelan a linaylay ti panawen. Isu pay laeng daydi babai nga inay-ayatna, malaksid laeng ta addan saggaysa nga ubanna, ken pamuskolen ti anteohosna. Limmukmeg, ngem maitugotan pay laeng ti kinapusaksakna.

Napatakderda nga agaama idi makaulog dagiti agina. Dida nakauni a dagus. Nagmiminnatmatda lattan. Adda siddaaw kadagiti mata dagiti annak ni Roding a nakaimatang iti mayora, ket dida naigawid a tinaliaw ti amada. Agsalsaludsod dagiti matada kenkuana. Kinutim laeng ti amada ti bibigna; sa inyam-ammona dagiti annakna iti agina a Sioning ken Mayor Susanna Angelica.

Nagkinnita da Sioning ken ti mayora. Sa makalulua a nagtung-ed ni Sioning. Daydiay laeng, dimmarup a kasla mailiwan nga immarakup ni Mayor Susanna Angelica ken ni Roding. Nairut. Napaut. Kasla adda narangtayan a rikna ken bara a nangep-ep iti di mailadawan nga iliw iti kinataoda. Ikkis ti lasag ken dara. Nagsaning-i pay ti mayora. Inap-aprosan met ni Roding ti bukot ti balasang.

“Saanen a misterio ken ni Susanna, Roding. Impudnok ti amin. Naawatanna,” inlawlawag ni Sioning idi makapagwaywayasda ken Roding.

“Ngem ti pannig-an…”

“Saan a pudno. Inlibasko nga imburak ken imbelleng!”

“Ngem apay a tinallikudam daydi karinkarita?”

“Diak nabalusingsing daydi papang. Adda sakit ti pusona. Diak kayat a data ti gapuna ti pakaapitanna a dina oras. No mapasamak a kasta, napanunotko idi a nariribukto ti biagta. Pakawanennak iti kinarasik.”

Iniggaman ni Roding ti kanawan nga ima ni Sioning; indennesna iti barukongna. “Pakawanennak daydi nagawan a kaingungotko, ngem inay-ayatka iti amin a puso ken kararuak! Agpapan ita.”

4.

MARAGSAKANAK iti daytay naimatanganta idiay pagtaengan ken hardin da Sioning, inada...

Uray siak, amada. Ngem umanay ngatan dagidiay a rason tapno agawid ken taripatuen ni Roding ti turod ken ti dissuor? Ken taginayonennanto ngata dayta kalapawta?

Dakkel ti namnamak, inada... umanayen a pangrugian.

No kasta, mabalinko ngaruden ti sumurot kenka?

Timmangad ni Ama Asiong iti batogda a langit. Nakipagtangad met ni Ina Lining.

Agmarmarapukawen ti gagan-ayan, inada.

Naginnisemda. Sa nagkibinda. Nakalawlawag dagiti rupada.

Naglukat ti law-ang, ket adda bimmaba a nakapudpudaw ken awan mulitna nga ulep a nangbungon ken nangakup kadakuada.

Idi agpukaw ti ulep, agar-arin ti anaraar...—O

(Immuna a naipablaak iti Bannawag, Hulio 16, 2018 a bilang/ Inyalat daytoy a sarita ti Maika-2 a Gunggona/ Salip iti Sarita/ Maika-7 a Pasalip ALVIYA/Isponsor: Alex Vicente Yadao/ Mangimaton: Freddie Pa.Masuli/ Dagiti Hurado: Dionisio S. Bulong, pangulo; Linda T. Lingbaoan, kameng; ken Juan Al. Asuncion, kameng)