Salaysay ni TONY ANTONIO/ Immuna a naipablaak iti Bannawag, Septiembre 7, 2009 a bilang.

NAGADU ti problema ti tao, ngem adda maysa a problema nga agingga ita, ibatinak nga agngatangata wenno masmasdaaw. Isu daytoy ti problema ti kaawan ti ar-aramidenna.
‘Tay nasadut nga aso, mabalin a dina ibilang a problema ti kaawan ti ar-aramidenna agingga iti layawen ti dakdakkel ngem isuna nga aso, a gapu itoy, mapilitan nga umakar iti pagkubkubukoban nga awan ti pakasingsingaanna. Ngem kadagiti nagaget a tattao a pagammuan la ta mariinganda ti maysa nga agsapa nga awan gayamen ti pakadukotanda a trabaho gapu iti nadumaduma a rason, kas koma no napilitanda a nangala iti atiddog a bakasion, wenno agpapaungarda manipud iti sakit, ay, ket dakkel la ketdi a problemada no kasano a palabsenda ti oras.
Ala, wen, mabalinmo ti agbasa iti libro, agbuya iti telebision, agdengngeg iti drama iti radio wenno agay-ay-ayam (kas pagarigan iti innipis), ngem dumtengto ti kanito a mapulkokanka. Mabalinmo ti makisarsarita iti asawam, ngem mabalin a maumakanto met laeng iti kastoy nga aramid nangruna no nasuroken a 20 a tawen nga agdendennakayo sa ket nalaka pay nga aginnalakayo iti sao nangruna no agpadakayo a di makalawlawlaw iti kelleb. Wenno sika a mismo ti kaumana.
Mabalinmo ti rummuar iti balay, agpagnapagna sangkabassit, makitungtong iti kaarruba, mangapresiar iti apagukrad a sabong ti rosas, wenno manggangganas iti nalamiis ken naamo a pul-oy ti malem. Ngem into no kuan, maamirismo a saan met gayam a nasadiwa ti angin nangruna no agindegka iti siudad isu a kapilitan nga umunegka manen iti balayyo. Ikeddengmo ti aginana isu a yiddam ken padasem ti rumidep. Ngem dika met makaridep ta dika met narnaruam a maturog iti kasta nga oras.
Ala, agunnatka latta iti katre, nakakidemka ngem dika met makaturog, ket ti awan ti ar-aramidenna nga utek, ti la pagturturonganna, ken kas kuna dagiti relihiosa, awan duliananna iti diablo. Ngamin, amin a pampanunot dumteng, agraman dagiti makapaderrep, dagiti nakabutbuteng a mabalin a mapasamak kenka, amin, punnuenna ti awan kargana a panunotmo. Iti agangay, maamirismo nga agbasbasolkan iti kastoy nga ar-aramidem. Ket no debosionadoka a Kristiano, ti umuna nga aramidem isu ti panagdawatmo iti pannakapakawanmo iti kunam a nagbasolam. No saan, ay, ket dayta awan ar-aramidenna nga utekmo, agbalin a kas karugit ti Karayan Pasig a pakaibelbellengan ti aminen a klase ti basura.

In-inut ketdi, maamirismo ti kinadagsen ti problema ti kaawan ti ar-aramidenna. Ket masdaawka no kasano a dagiti tattao nga awan trabahona, dagiti agpapakkuong iti igid ti kalsada wenno kadagiti tianggi a nakangato pay ti maysa a sakana iti bangko sa agpaypayubyob a mangbuybuya kadagiti aglabas ket kabaelanda a palabsen ti tunggal aldaw iti kasta nga idiarda.
Ket maamirismo pay a dagiti agindeg kadagiti kaeskuateran, kas koma iti igid dagiti riles ti tren, dagiti tattao nga awan ar-aramidenna, nakatakuatda iti naganas a wagas a pangpalabsanda iti oras. Isu daytoy ti mangilawlawag iti kinaadu dagiti mayan-annak nga ubbing kadagitoy a lugar. Ngem maamirismo met a daytoy nakasimsimple a problema ti kaawan ar-aramidenna, ibungana ti naserserioso a problema nga isu ti panagadu ti populasion a mangibunga met iti ad-adu pay a problema.
Adda met dagiti tattao nga agmedmeditasion a kas pangpalabsanda iti oras. Isuda dagitay mangbatbatok iti kaipapanan ti biag ken dadduma pay a nauneg a pampanunot. No dadduma, saludsodenda no ania ti rason no apay a pinarsua ti Dios ti lubong. Naminsan, nakakitaak iti maysa a babai, di met pay unay baket, a kasla agpampanunot iti nauneg, a kasla batbatokenna no ania ti kaipapanan ti pannakaiparsuana. Idi kuan, nagpaggaak met lattan. Daydiay ti nakaamirisak nga adda problemana a nakarkaro ngem iti agprobproblema gapu ta awan kukueenna.
Kasano met ngata dagiti nasentensiaan iti pannakaibalud iti tungpal biag ket addada ita nga agmasmasahe iti rehas idiay Bilibid? Kasano ngata ti panangpalabasda iti agmalem? Diak masungbatan daytoy. Ngem ti ketdi masiertok, nagbalindan nga eksperto iti pannakarisut ti problema nga itden ti awan ar-aramidenna. Mabalin pay ketdi a napagbalindan daytoy nga arte, a kas koma iti kinalaing dagiti National Artists iti tay-ak a pagsiribanda. La ketdi, a! Agasem met ti panangpalabasda iti sibubukel a panagbiagda nga awan ar-aramidenda.
Iti librona a napauluan iti Plum Island, kinuna ni Nelson DeMille, “ti problema iti awan ar-aramidenna isu ti dina pannakaammo no kaano a makaiwakas.” Iti biang dagiti nakedngan a maibalud iti tungpal biagda idiay Bilibid, ammoda no kaano a malpas ti problemada iti kaawan nga ar-aramidenda—maigiddan daytoy iti panaggibus ti biagda.
Ngem, ne, pudno met daytoy kadagiti tattao nga awan trabahona wenno ar-aramidenna manipud nayanak agingga iti ipupusayna. –O
(Idi damo a rummuar daytoy nga artikulo, agpapaay ti autor a Provincial Editor ti Manila Bulletin, kabsat a pagiwarnak ti BANNAWAG. Dati met presidente ti National Press Club of the Philippines ken tubo ti Piddig, Ilocos Norte. –Editor.)