Nobela ni Norberto D. Bumanglag, Jr.
(Maika-11 a Paset)
Nagtibbayo ti koronel. Naggilap a dagus iti panunotna ti mapasamak no maiggaman ti lalaki ti paltog. Masapul a tumakder. Kamakamenna ti lalaki. Ngem mariknana ti kinaginadna. Naparasaw.
Apagtangadna, nakitana ti napaspas a paris ti sapatos a limmabas iti mismo a lulonanna. Sinaruno dayta ti kanabtuog, aneng-eng, libog, asug, ken libog, sa asug manen.
Timmakder apaman a napasublina ti riknana. Nakitana ni John nga agrasrasaw a mangiwagwagsak iti imana. Awanen ti puot ti lalaki a naudatal iti datar iti sangona. Pinidut ni John ti paltog sa inyawatna kenkuana.
“Are we out of shape, colonel?” kinuna ni John idinto a sinublianna ti lalaki. Pinarautanna ti takiag daytoy.
NOBELA: Apo Baboy Party-List (6)
“Natsambaannak laeng. Ken kitaem met ti kinadakkel ti bagi ti loko,” inkalintegan ti koronel.
“Everything’s okay?” Timmungraraw ti ulo ni Dan iti ridaw.
“Shit, I told you to stay in your car!” nakasuron ti koronel.
“It’s okay, colonel. Isu ti nangbantay iti maysa. No saan, amangan no addan dakes a napasamak kenka.”
Immanges iti nauneg ti koronel. Sinarapana ti boksitna ta marikriknana pay laeng ti sakit. Immasideg iti lalaki. Tinapikna ti rupa daytoy.
Nagareng-eng ti lalaki. Nagmulagat. Rinasawanna ti koronel apaman a nailasinna daytoy.
“Wanted iti Los Angeles Metropolitan Police Department gapu iti panagiwaras iti droga, gang activities, ken pammabasol a panagpapatay kadagiti drug dealers… kitaenta man ti laingmo ita, Jaime Cruz. Patangam no sadino ti papanam.”
“Iti pagbaludan? Sige, awagam dagiti polis ta istoriek ti mapasamak…” kinuna ti lalaki nga agkatkatawa. ”Umaydak alaen. Agparangak iti korte. I-extradite-dak iti Los Angeles. Inton addaakon iti pagbaludan iti California, addanto umay mangpiansa kaniak. Makaruarak. Alaenda ti pasaportek ta ibagada a flight risk-ak. Ngem asino ti makasapul iti pasaporte? Nakalawlawa ti America a pagpallailangan. Ket no magagetakto, no addanto manen mangtangdan kaniak tapno pagulimekenka, sapulenkanto manen ket ituloyko ti napaay a panangpapatayko kenka.” Naggaraggak iti dakkel.
“Kasano a masiguradom nga awaganmi dagiti polis, ha?” sinaludsod ni John. Pinagngarietanna nga inalikumkom ti buok ti lalaki ket pinatangadna.
“Gapu ta kaskay la uken a mangsaksaklot iti ipusyo.” Naggarakgak manen ti lalaki a kasla awan nariknana a sakit. ”Patayendak? Saanyo a maitured.”
Inibbatan ni John ti ulo ti lalaki. Uray la a dandani natulid iti pigsa ti panangiduronna. Sinurotna ti koronel a rimmuar iti kuarto. Adda pay laeng ni Dan iti salas a mangbambantay iti sabali a lalaki. Bimsag ti lalaki idi makaasideg dagiti dua.
“You need to go, Dan,” kinuna ti koronel. ”Saan a nasken a mairamanka iti daytoy. Mano ti utangko?”
Inruar ni Col. Davis ti tsekena.
“Nasaysayaat koma no cash.”
“Trust me, this is as good as cash.” Inyawat ti koronel ti tseke ken ni Dan.
“You are leaving to me an evidence, colonel.”
Napangirsi ti koronel. Tinapikna ti abaga ni Dan.
“Adda kenka no dimo kayat a pagtalkanka. Sa bassit laeng a gatad dayta.”
Kinita ni Dan ti gatad a naisurat iti tseke. $3,000.00. Dimmakkel ti mulagatna.
“Nakurang?”
“Adu unay iti panagkunak, ngem awatek. Ken agyamanak. No addanto pay kayatyo a paaramid kaniak, awagandak laeng.” Inabrasana dagiti dua ket timmallikuden ngem sakbay a nakagteng iti ridaw, nagpusipos. ”Wen gayam, diyo liplipatan dayta?” intudona ti atiddog ken akikid a maleta.
Linukatan ni John ti maleta. High-powered rifle. Siguradona nga isu ti inaramatda a nangpaltog iti koronel. Inrikepna, inyawatna iti dati nga opisialna. Inyawat met ti koronel ken ni Dan.
“No mabalin, idulinmo a para kaniak,” kinuna ti koronel.
Inawat ni Dan ti maleta. ”Awagandakto latta no sublianyo,” kinunana ket rimmuaren iti apartment.
“Adda planok, koronel,” kinuna ni John; immasideg iti lalaki ket pinagtugawna iti sopa.
Nagtigerger ti lalaki. ”Please, saandak a saktan. Awan ti pakaibiangak iti daytoy. Let me go,” agpakpakaasi ti lalaki.
Nagdumog ni John a nangpetpet iti timid ti lalaki. ”Dumngegka a naimbag. Inton maminsan, piliem ti pakibunggoyam. Nadalus pay laeng ti rekordmo. Awan ti aramidenmi kenka. Saandaka nga an-anuen. Ngem tandaanam daytoy, saannakami a nakitkita. Saannakam nga am-ammo. Awan ti ammom kadagiti amin a napasamak ken amin a mapasamak iti gayyemmo. Laglagipem, no dimo tungpalen ti bilinmi, saannakami a mailemmengan. Sapulendaka uray sadino ti paglemmengam. Nalawag?” Inet-etan ni John ti nangpetpet iti timid ti lalaki.
Agtigtigerger a nagtung-ed ti lalaki. Imbangad ni John ti dakulapna iti daytoy ket naarinuknok iti sopa. Rinikisana ti bolsa daytoy. Adda nakarawana a tulbek. Inruarna. Inukarkarna ti paraut ti takiag lalaki.
“Now what?” sinaludsod ti koronel.
Nakakita ni John iti marker iti baso iti center table. Pinidutna ket imbolsana sa nagturong iti kuarto. Simmaruno ti koronel.
“Awan pay dagiti polis?” mangkarkarit ti katawa ti Mehikano.
Saan a nagun-uni ni John. Immasideg iti Mehikano sa kellaat a sinikona ti teltel daytoy ket naarinuknok iti kama. Binagkatna a pinatakder ti awan puotna a Mehikano. Timmulong ti koronel. Nagsumbangiranda a sinallabay nga inruar iti salas. Nakaudatal pay laeng ti Puerto Rican dita. Inlukat ni John ti ridaw. Timmungraraw. Awan ti matatao iti ruar. Impis-itna ti alarma ti amarilio a Mustang. Nadis-arma ti alarma.
Impatugawda ti awan puotna a Mehikano iti sango. Inted ni John ti tulbek iti koronel.
“Sarunuennak laeng, koronel,” kinuna ni John; limmugan iti amarilio a Mustang.
Nagturong ti koronel iti sabali a lugan. Sinarunona ni John agingga iti simrekda iti H1 freeway.
SIMMINA ni John iti exit ti Likelike Highway. Nagpakanigid iti N. School St. Nagsikko iti dinan matandaanan a kalsada. Agsapsapul iti nailet ken nasipnget a kalsada nga ayuyang dagiti agtutubo. Iti likud, sumarsaruno kenkuana ti koronel.
Simmallin iti lagipna daytoy a lugar. Ti Kalihi ti nagpupuniponan ti adu nga agkakaarruba a Filipino. Kunada a no addaka iti daytoy a lugar, ipatom nga addaka iti Filipinas. Dandani adda makitam a marunggay iti kada balay a malabsan. Nag-high school iti Kamehameha aginga iti junior. Immakar dagiti nagannak kenkuana iti Ewa Beach ket kapilitan nga immalis iti James Campbell High School.
Maymaysa laeng a lagip ti dina malipatan iti daytoy a lugar. Ni Sandra, ti immuna a nakaayan-ayatna. Para kenkuana, nagpaiduma ti kinapintas daytoy ta nagadu ti nagarem iti daytoy. Ngem no apay nga isuna ti pinili daytoy. Agingga ita, nagtalinaed latta a burburtia kenkuana dayta a saludsod. Ti laeng dina nagustuan nga ugali ti balasang ket ti nakakitkiting a panagar-aruat daytoy ken nagadu a make-up-na. A no taliawen dagiti kapatadanna a babbarito, ipagarupmo no alunosenda a sidaen. A paggugusto met ni Sandra. Ken naayat a tumabuno kadagiti party kadagiti kapatadanda. Isuna, kaykayatna a duduada no adda papananda: agpasiar iti igid ti baybay wenno kadagiti parke tapno isuda laeng a dua ti mangpalabas kadagiti kanito. Nagsupadi dagiti lubongda.
Isu nga idi pumanaw iti Kalihi, saan payen a nagpakada iti daytoy. Basta pimmanaw lattan. Dina ammo no ania ti reaksion ni Sandra. Sipud idi, saandan a nagkita pay. Ti laeng nagkusnawen a ladawanda iti kaddada iti Waikiki Beach ti nabati a nakalaglagipanna iti balasang. Indulinna, sinalimetmetanna, ken intugtugotna iti uray sadino a napananna.
Nasinga iti bosina iti likud. Ti koronel iti likudanna. Isu pay laeng ti pannakaamirisna nga agmanmaneho nga awan ti masnop a papananna. Agingga iti nakalabas iti balay a naguummongan dagiti adu nga agtutubo a Filipino. Agiinumda. Panipngeten ti kalsada. Nagparking iti saan unay nga adayo kadagiti agtutubo. Impababana ti sarming ti tawa ti lugan.
Nagparking met ti koronel iti saan unay nga adayo iti luganna.
Inikkat ni John ti butones ti sabongan a bado ti Mehikano a saan pay a nakapuot. Inruarna ti marker. Minarkaanna ti muging daytoy agraman ti barukong sa ingguyodna iti driver’s side. Inukarkarna ti paraut ti ima daytoy sa imparabawna iti manibela. Mangrugin nga agareng-eng ti lalaki. Biniagna ti radio ti lugan. Insapulna iti Mehikano nga estasion. Pinapigsana sa nagtaray a nagturong iti ‘yan ti koronel. Limmugan sa imbilinna iti koronel ti ipapanawda a dagus iti dayta a lugar.
Pimmanawda a dagus ngem masmasdaaw ti koronel a nangtaliaw ken ni John.
“What the heck did you just do?” kinuna ti koronel nga agwingwingiwing.
Simmalputda iti School St., sa kimmamangda manen iti Likelike St. ket nagsublidan a nakiragup iti napuskol pay laeng a trapiko iti H1 uray no dandanin alas dies iti rabii.
Inawagan ni John ti inana nga agrubuaten.
Insublida nga inggarahe ti lugan ti mamana iti balayda iti Ewa Beach. Nangalada iti taxi a nangitulnog kadakuada iti Honolulu International Airport.
ALAS onse pay laeng iti rabii ngem addadan iti passenger’s waiting area ti American Airlines. Alas dos ti flight-da isu a bassit pay laeng dagiti pasahero nga agur-uray. Agmaymaysa ti mamana a nakatugaw iti suli bayat ti panagsapulda ken Col. Davis iti pakagatanganda iti mainum. Maysa a bassit a gift store ti kaasitgan a nakitada. Nagdiretso ni John iti refrigerator. Nangala iti tallo a botelia a danum. Ngem iti suli, iti sango dagiti nakakarton a macadamia nut candies, nasulek ti imatangna iti nakatakder a babai a nakaiggem iti bassit a luggage nga adda ligayna. Apagapaman a minatmatanna ti likud daytoy. Kasla am-ammona dayta a likud.
Nakadlaw sa ti babai nga adda mangkitkita kenkuana ket limmingay. Nagsabat dagiti panagkitada. Kellaat a naggutok ti barukong ni John. Immuna a nangipababa iti panagkitana. Nagna nga agturong iti cashier. Nagbayad. Kayatna a taliawen manen ti babai ngem tinipedna ti riknana. Imposible nga isu! nakunana iti bagina. Nairanrana laengen? Ket immaddang manen nga agturong iti ‘yan ti koronel a mangur-uray kenkuana.
“John... John Villa?” Nalamuyot ti timek manipud iti likudanna.
Nagsardeng. Nagkidem ket simmingdat iti lagipna ti babai a ninamnamana a saanton nga agkuros ti dalanda.
Nagpusipos. Addan iti sangona ti babai. Anian a nagpintasti pannakadamili a pammagi. Anian a linis ti kasla nasuksukog a rupa nga ad-adda pay a pinapintas ti apagapaman a make-up. Narunaw ti pusona ket awan ti maarakipna a balikas.
“John...?” kinuna manen ti babai.
“Hello, Sandra…” ti nakapuy ti pannakaibalikasna a natiliwna a balikas. ”Ko—“ Naputed ti balikasna gapu iti dina napakpakadaan a panagdisso ti tungpa iti pingpingna.
“Para iti panangtallikudmo kaniak a dika man laeng nagpakpakada,” insungbat ti babai a bulonnan ti timmalikud ken immadayo.
Nabati a maikulkuleng ni John. Inapirasna ti kanigid a pingpingna a nagdissuan ti tungpa. Pangis a tungpa a nangipalagip kenkuana a saan a nainkalintegan ti inaramidna idi.
Idi agbalaw, nakaadayon ni Sandra. Immanges iti nauneg. Iti panagkitana iti koronel a masmasdaaw met, isu pay laeng ti pannakadlawna nga isu ti buybuyaen dagiti sumagmamano a tao iti uneg ti pagtagilakuan. Nagal-aludoy lattan a rimmuar.
”Ania ti basolmo iti daydiay a babai?” sinaludsod ti koronel.
Nagwingiwing ni John. Saan metten a nagunton pay ti koronel.
Nagsublida iti passenger’s waiting area. Nagtugaw ni Col. Davis iti sango ti TV idinto a nagturong ni John iti pagtugtugawan ti inana. Inyawatna iti inana ti danum a ginatangna ngem saan a nangikaso. Nagtugaw iti abay ti inana.
“Mom, agsangsangitkayo?” sinaludsod ni John.
Saan a simmungbat ti baket. Pagam-ammuan, imbulosnan ti sangitna.
“Mom, please... don’t cry...”
Nagpusipos ni Mrs. Villa a nangsango iti anakna. Agar-arubos dagiti luana. ”Napalalo kadi la unay ti panangguram kaniak, anakko... kadakami ken amam?”
Naklaat ni John. Minatmatanna ti inana. Kadagiti natarnaw a lua a nanglayus kadagiti mata.
Napasennaay. Kas man la maibuksilanna dagiti saem a laklak-amen ti inana. Dagidi pannakaigubetda iti trabaho iti panagpilpilitda a mangragpat kadagiti nangato nga arapaapda— a nangdadael met laeng iti lubongda.
No dadduma, maamirisna met a saan a nainkalintegan ti pananggura ken yaadayona kadagiti naggannak kenkuana. Ta no uray no kaskasano, kas kunada, para met laeng kenkuana ti amin.
“Maibturak ti panagsinami ken amam. Ngem idi sika ti pumanaw…” Pimmigsa ti sangit ti inana. Adda payen dagiti dadduma a pasahero a kumitkita kadakuada. “Ammok nga adu dagiti nagkurangak kenka, anakko. Agbabawiak...”
“Mom, I’m back. Lipatenyon dayta. Siguro, kastoy ti mapaspasamak kadatayo ita tapno maamirisko nga ipatpategkayo...”
Tinangad ni Mrs. Villa ti anakna. Nanglangeb dagiti matana, ngem dina pinunasan. Piniselna ketdi iti nairut dagiti dakulap ni John.
“Don’t worry, mom, malasattayo daytoy.”
“John!” Nasinga iti panangtapik ti koronel iti abagana. ”Kitaem.” Intudo ti koronel ti TV. Ingguyodna nga inyasideg ni John.
Iti telebision, nai-flash ti balikas a BREAKING NEWS ken ti lalaki iti maysa nga strecher nga idurduron dagiti medical technicians.
“The man was brutally beaten apparently by Filipino gang members who were offended by the insensitive joke written on the man’s forehead and chest which we can’t even say on TV,” ipadpadamag ti on-site TV reporter. ”Preliminary investigation by HPD claims that the alleged victim is of Mexican heritage vacationing in Hawaii. The HPD is likewise quick to dispel the rumor that this incident is not an escalation of the gang warfare between the Filipinos and Mexicans. The victim was taken to Queen’s Medical Center.”
Nai-flash ti nadudog a rupa ti Mehikano ken dagiti balikas a naisurat iti muging ken barukong daytoy: F.... PINOYS! DOG EATERS!
Nagkinnita da John ken Col. Davis. Limtuad ti isemda nga agpadpada.
Madamdama pay, inwaragawag ti American Airlines ti panangrugidan nga agpalugan iti eroplano. Immuna a pinastrekda dagiti physically handicap ken dagiti pamilia nga adda ubbingda a nakurkurang iti maysa ti tawenna. Naisaruno a naawagan dagiti pasahero nga agtugaw iti first class section. Idi agpipila dagiti first class passengers, napasanud ni John. Iti ungto ti pila, magmagna ni Sandra nga umuneg iti eroplano.
Nairanrana kadi manen ti kaadda ni Sandra? Kellaat, immatap dagiti mata ni John.
(Padaanan ti tuloyna iti umay a lawas.)
