Salaysay ni RIC AGNES
AWAN pilpilien a sangbayan ti sakit a COVID-19. 'Tay kunadan nga awanan iti diskriminasion. Kaptenna amin: lakay, ubing, babai agraman lakien; wenno dagiti napudaw, napugot, kusipet, kasta met dagiti rukapi ti ngipenna.
Ngem napaliiw a paggugustona dagiti saan a naannad wenno dagiti dina ammo ti aglisi. Numona ta no dadduma, awan pagilasinan iti kaaddana. Sa laengen madlaw kalpasan ti nasurok a makalawas.
Maysa ni Cirilo a kinapet daytoy. Naannad met ni Cirilo ta kanayon a nakaabungot no rummuar iti pagtaenganda. Ngem malipatanna ti abungotna no agtrabaho ken no kasaritana ti baro a klientena.
Iti naminsan a nagsay-a, nadlawna a nairut ti panagangesna. Idi napan iti doktorna, kinuna daytoy a kinapet ti COVID-19.
BROADCAST MEDIA: Asino ni Shalimar?
Maysa a karpintero/kontraktor ni Cirilo. Nasuroken a 70 ti tawenna ngem napigsa pay laeng nga agtrabaho. Adu dagiti awatna nga ipatakder a balay.
Masmasdaaw ni Eddie a kaarrubana no apay a napalalo ti kinagaget ni Cirilo. Masansan a salsaludsoden ni Eddie iti bagina no an-anuen ni Cirilo ti adu a kinabaknang.
Dakkel ti balay ni Cirilo idiay Waipahu nupay duada laeng ken baketna ti aggigian iti umuna a kadsaaran. Impaupana ti akinngato a paset ti balayna.
Adda idi anak ni Cirilo a lalaki ngem naisungsong daytoy kadagiti padana nga agtutubo. "Saan a dumdumngeg iti patigmaan," masansan a kunkuna ni Cirilo.
Ngem iti panagkuna ni Eddie, saan nga inawiris ni Cirilo ti barona idi ubing pay daytoy. Kapigsa ngamin idi ti konstruksion ket kasla napadso a nuang no sumangpet ni Cirilo iti balayda. Gapu iti bannogna, maturog a dagus apaman a makapangrabii. Iti bigat, sapaenna manen ti rummuar tapno malisianna ti panagbalemben dagiti lugan kadagiti kalsada.
Awan ngilngilinenna nga aldaw. Iti naminsan a tinarimaanna ti aladna, napalekna ti tanganna, banag a nakasuktuan ti kukona. Saan a nakatrabaho iti nasurok a makalawas. "'Sino ket ngamin ti agkuna nga agtrabahoka ket Biernes Santo?" imbabalaw ni baketna.
Manipud idin, kuna ni Eddie, ammon ni Cirilo ti agpreno iti Nangina nga Aldaw.
Iti maysa nga aldaw ti Mayo, naipasubo ti bunggoy ti baro ni Cirilo iti riri dagiti agtutubo. Dandani idin agturpos daytoy iti sekundaria. Arapaap ni Cirilo a pangalaen ti barona iti Carpentry tapno adda kaduana nga agallawagi. "Napigpigsa daytoy a pagsapulan ngem ti mangopisina," kinunkunana.
Ngem iti daydi panagririri dagiti agtutubo iti Waipahu, adu ti sugat a linak-am ti baro ni Cirilo. Naugotan daytoy iti dara sakbay a naidanon iti ospital.
Napalalo ti sakit ti nakem ni Cirilo iti pannakapukawna iti barona. No kasano ti pasnekna nga agtrabaho iti napalpalabas, napalpalalon idi kunana nga awanen ti anakna a sangpetan ken namnamaenna a kabinnulig.
Nakabakir ni Cirilo iti adu a sanikua. Naggatgatang pay iti kondominium idiay Manila.
Ngem itay napalabas a bulan, kinapet ti COVID-19. Bayat ti pannakaidalitna, agsisimparat dagiti pampanunotenna. Ngem ti kadakkelan a parikutna ket no ania ti pagbanagan dagiti sanikua a napundarna.
Adda kabsat ni Cirilo ngem kagurgurana daytoy ta adu ti pambar daytoy no ayabanna a tumulong a mangileppas iti kontratana. Mammallot met ti adina. Di man ket tumayab ti balay no isu ti pangibatianna.
Ket ni baketna? Uray la a simgar idi simmippayot iti panunotna nga amangan ta asawaento daytoy ti maysa nga Adonis. Nangruna ket naayat met ni baketna iti ballroom dancing!
Nagsubli ti salun-at ni Cirilo kalpasan ti dua a bulan.
"Nadagdagsen daytoy a parikutko ngem ti COVID-19," inyumanna ken ni Eddie iti maysa a Sabado dagiti agsasanggala iti panunotna idi masakit.
Insingasing ni Eddie a kumuyog kenkuana a mapan makimisa iti sumaruno nga aldaw. "Bareng mabirokam dita ti makarisut iti parikutmo," kinunana.
Nagtudo iti dayta a bigat ti Domingo ngem kimmuyog latta ni Cirilo. Kayatna ngamin ti agyaman iti Dios Apo gapu iti panaglaingna manipud iti agdindinamag ti ranggasna a COVID-19.
Agtugaw koma ni Cirilo iti bakante a paset ti maysa a bangko ngem inanawa ni Eddie. "Agtedted dita," panangilawlawagna.
Tinangadtangad ni Cirilo ti simbaan.
Idi nalpas ti misa, kinuna ni Cirilo: "Kayatko a makasarita ni Apo Padi. Kayatko a sukatan ti atep ti simbaan tapno saanen nga agtedted. Ken nasayaat sa no maikkan iti air conditioner tapno nalamiis uray iti kalgaw," kinunana.
Maragsakan la ketdi ni Apo Padi iti singasing ni Cirilo, kinuna ni Eddie iti unegna.
Ngem mabalin a dakdakkel nga amang ti ragsak iti kaunggan ni Cirilo ta nabirokannan ti pakaaramatan ti kinabaknang a nanggubuay iti parikutna.
Wen, pudno daytoy a pasamak ngem nabaliwan laeng ti nagan dagiti maseknan. --O
(Immuna a naipablaak iti Bannawag, Septiembre 16-30, 2020 a bilang iti kolum ti autor a "Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii.)
