Napirmaan itoy nga aldaw, Nobiembre 26, Huebes, ti Kasuratan ti Katulagan (Memorandum of Agreement) iti nagbaetan ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ken ti GUMIL Filipinas (GF) para iti panagtinnulongda a mangparang-ay ken mangisaknap iti pagsasao nga Ilokano.Iti pakasaritaan dagitoy dua nga institusion, daytoy ti umuna a gundaway a nagtulagda para iti pannakaipatungpal ti maymaysa a panggep.Pinili ti KWF ti GF a kas katinnulongna iti pannakataginayon ken pannakapadur-as ti lengguahe nga Ilokano gapu iti napaneknekanen a kinapudno ti gunglo iti pannakaitandudo ti lengguahe nga Ilokano ken gapu ta addaan kadagiti kameng nga eksperto iti lengguahe nga Ilokano, iti man panagsurat ken iti pannakaadal ti nasao a lengguahe.Naangay ti pannakapirma ti katulagan iti Bulwagang Romualdez, Malakanyang, Manila. Nagpirma para iti KWF ni Dr. Arthur P. Casanova, Chairman ti KWF; nagpirma met para iti GUMIL Filipinas ni Bise Gobernador ti Apayao Remy N. Albano, presidente ti GF. Nagpaay a saksi da Dr. Benjamin M. Mendillo, Jr., Fulltime Commissioner ken mangibagi iti lengguahe nga Ilokano iti KWF; Neyo Escobar Valdez, Secretary General ti GF; Cles B. Rambaud, Adviser, GF; ken Ariel S. Tabag, pannakabagi ti Bannawag.Mairaman kadagiti maisayangkat iti babaen ti katulagan ti pannakaimaldit ti Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano. Manamnama a mayalnag daytoy inton Disiembre 16.Iti nasao a seremonia ti panagpirma iti katulagan, nangipaay iti mensahe da Dr. Mendillo, Dr. Casanova, ken GF President Albano.Mensahe ni KWF Commissioner Dr. Benjamin M. Mendillo, Jr., mangibagi iti lengguahe nga Ilokano: “Napateg unay kadatayo nga Ilokano daytoy nga aldaw ta intay patalgedan ti panagmaymaysa ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ken ti GUMIL Filipinas (GF) iti tarigagayda a mangpadur-as iti lengguahe nga Ilokano.Bigbigen ti KWF ti GUMIL a kas dakkel nga institusion ken natibker nga adigi iti pannakasalaknib ken panagrangpaya ti lengguahe nga Ilokano. Gapu iti laing ken sirib dagiti kameng ti gunglo, ken iti panangisursuroda iti umno nga Ilokano, saanto nga agkusnaw ti Ilokano iti ania man a panawen.Dakayo a taga-GUMIL ti bileg ti lengguahe nga Ilokano; dayta ti gapuna a bigbigentayo ita ti ar-aramidenyo a kas iti panangitantandudoyo iti pagadalan iti sao wenno balikas (ti Tarabay iti Ortograpia ti Lengguahe nga Ilokano) ken iti gramatika ti Ilokano. Daytoy a “pagadalan iti sao wenno balikas,” isu met laeng ita ti aramaten ti KWF. Ket gapu iti naimpusuan a panagayatyo iti pannakaitan-ok ken iti pannakapapigsa ti lengguahe nga Ilokano ken iti panangisagutyo iti tiempo, sirib wenno kapanunotanyo para iti panagrang-ay ti lengguahe nga Ilokano, maaramid ngarud ita ti “Memorandum ng Kasunduan” iti nagbaetan ti KWF ken GUMIL tapno babaen ti panagtinnulong dagitoy dua nga instutision, ad-adda pay a maragpattayo ti panggeptayo a mangpadur-as iti lengguahe nga Ilokano.” * * *Mensahe ni KWF Chairman Dr. Arthur P. Casanova: “Mandato po ng Komisyon sa Wikang Filipino na paunlarin at payabungin ang wikang Filipino. Kasabay nito ang pagpapayabong sa mga katutubong wika sa ating bansa. Ang wikang Ilokano po ay talagang may puwang sa aming mga puso dito sa Komisyon sa Wikang Filipino. Nais ko pong banggitin na ang unang wika ng aking ina ay Ilokano dahil siya po ay tubong Urdaneta, Pangasinan. Dito kami sa Maynila nanirahan at noong nasa elementarya at hayskul ako, kaming dalawa ng aking ina ay nagsasalita sa wikang Ilokano dahil kapag may lihim kami sa bahay, kaming dalawa lamang ang nagkakaunawaan. Kaya lamang po ay noong ako ay napunta at nanirahan sa Mindanao sa loob ng labinlimang taon, natutunan ko namang magsalita ng Cebuano at ‘di ko naipagpatuloy ang paggamit ng wikang Ilokano. At sana po ay maibalik ko ang aking kakayahan sa pagsasalita ng Ilokano at pagsulat sa wikang Ilokano na siya po ang wika ng aking ina.Ito pong kasunduan na lalagdaan natin ngayon ay siyang magpapatunay kung paano pinahahalagahan ng KWF ang mga katutubong wika katulad ng wikang Ilokano. May mga pangyayari sa mga nakaraang panahon na gusto pa ng inyong pangkat at iba pang mananaliksik na lalo pa sanang mapaunlad ang ortograpiyang Ilokano at malimbag ang mga panitikang bayan kayat labis-labis ang aking katuwaan at pagmamalaki sa pagsusumikap ng ating fulltime commissioner na si Dr. Benjamin M. Mendillo the Second, na siya po ang mayhawak sa pananalapi at pangangasiwa ng KWF at siya rin po ang may hawak sa wikang Ilokano, upang pumarito ang inyong pangkat at tayo ay magtulungtulungan sa konserbasyon at sa pagpapalaganap ng wikang Ilokano. Kaya po, isang malaking karangalan ng Komisyon sa Wikang Filipino na kayo po ay nandito ngayon upang makapaglagda ng isang mahalagang kasunduan na magdadala po sa atin sa ibayo pang pag-aaral at pananaliksik at inaasahan ko rin na makagawa rin tayo sa pamamagitan ng tulong ng inyong pangkat ng diksyunaryong Ilokano-Filipino kagaya po ng pinag-usapan na namin ni Komisyoner Mendillo. Ang target po ay mailulunsad natin ito sa Disyembre 2022.”* * *Mensahe ni GF President Remy N. Albano:“Agyamankami, Apo Mendillo, iti pannakaawatyo maipanggep iti pakaseknan ti lengguahetayo ket sapay koma ta masabetmi dagiti annongen nga ipabaklay ti Komisyon (KWF) kadakami tapno iti kasta, agballigi ti intay panagtutulag ita nga aldaw a kas iti pannakaisimpa ti pagsasaotayo nga Ilokano.Ta dakkel idi ti danagmi gapu iti pannakagulo ti pagsasaotayo nga Ilokano ket amkenmi a no maituloy ti kasdi a maar-aramid, amangan no dumtengto ti panawen a ti pannakaisurat ti pagsasao nga Ilokano, kalpasan ti sangapulo, duapulo wenno limapulo a tawen, mapunaston a mamimpinsan; sabalinton ket saanton a kas iti pannakaisuratna ita.Isu ti gapuna a no kasano ti kadakkel daytoy a lubong, Apo Chairman Casanova, Apo Mendillo, dakdakkel pay ti pusomi a taga-GUMIL Filipinas a makipagtrabaho kadakayo ken makidanggay a makipagsukisok, mangsukimat kadagiti umno a pannakaisimpa daytoy pagsasaotayo nga Ilokano. Sapay koma ta daytoyen ti rugi ti intay panagkakayammet nga agtrabaho ken agdadanggay a mangisimpa kadagiti amin a mainaig iti pagsasaotayo nga Ilokano.” (CLES B. RAMBAUD)
Ammuem Pay Daytoy
