Salaysay ni ABRAHAM R. ESTAVILLO

“INFANTE terrible!” Dayta ti pammadayaw nga inted kaniak ni Juan S.P. Hildalgo, Jr., agserserbi idi a Literary Editor ti Bannawag, iti immuna a sinuratko a sarita a napauluan iti "Gapu Kadakuada" a no diak mariro, naipablaak daytoy idi 1970, tawen nga imbilbilang dagiti Komunista ken kaaliadoda a grupo dagiti estudiante a kas iti Kabataang Makabayan a kas "revolutionary year." Kadagidi a panawen, maysaak met nga editor ti maysa a pagiwarnak ti unibersidad a komonkontra kadagitoy a makakanigid.

Wen, malagipko ni Manong Johnny iti pannakabasak ti sinurat ti anakna a ni Bituen, “Ti Kapatgan Para ken ni Papa” (Bannawag, Enero 1-15, 2021 a bilang).

Kas maysa kadagiti nagkalikagum nga agbalin a mannurat idi panawen ti aktibismo, diak malipatan ti nainkabsatan a pannarabay ni Manong Johny kadagiti Ilokano a kayatda met a makita ti naganda ken ti sinuratda a sarita a maipablaak iti Bannawag. Diak malipatan ni Manong Johnny a kanayon nga umis-isem ken kanayon a naragsak iti sibay ti kaingungotna a ni Namnama. Agpapaay idi Namnama a maysa kadagiti Librarian ti UP Diliman ket tinultulongannakami met nga agsapul kadagiti kasapulanmi a libro. Masansan a no pasiarenmi ni Manong Johnny iti opisina ti Bannawag iti Sta. Cruz, Manila, ikkannakami latta iti daan a kopia tapno basaenmi.

Idi rimmuar ti saritak a “Gapu Kadakuada,” adu dagiti nangkablaaw kaniak. Adu pay dagiti nagbalin a penpalko a maysa kadakuada ti taga-Santa, Ilocos Sur a nagbalin a gayyemko. No semestral break idi ket sumarungkarak iti ilimi, kablaawandak latta dagiti polis.

Tuboak ti San Agustin, San Nicolas, Ilocos Norte. Diak masao no nakurapaykami wenno saan. Ngamin, masansan a kuna daydi Dios-ti-aluadna a a mamangmi a ti kinabaknangmi ket dakami nga annakna. Naimula dayta iti panunotko. Sangadosenakami. Uppat a lallaki ken walo a babbai. No agparti iti manok ni mamangmi, urayenmi nga idissona iti pingganmi ti maysa nga iwa a kas bingaymi a sida.  No oras ti pangngaldaw idi agad-adalak idiay Bingao Elementary School, mapanak kadagiti bangkag iti laud ti eskuela tapno agadas kadagiti nabati a mani iti daga. Pagyamanak laeng ta nagturposak a balediktorian iti elementaria.

Nagaget met daydi papangko a maysa met a mannalon. Uray saan a nakaadal, nabotosan a teniente del barrio. Ni mamangko, napadasanna met ti nagpaay a konsehala ti bario.

Idi agturposak iti hayskul, saanen a kayat ni papangko nga agtuloyak pay ta awan ammona a pangkautan iti gastuek nga agbasa. Ngem ni mamangko ti nagpursigi. Ageksamenka, barok, tapno libreka, kunana. Kasta ti napasamak. Ket idi addaak iti unibersidad (iti Lyceum of the Philippines) masansan a maysaak a full scholar. Pinampanunotko ti biag a pinanawak iti probinsia ket inggaedko ti nagbasa. Isu a siak latta idi ti kangatuan iti grado kadagiti amin nga iskolar. Ken tallo met ti nalpasko a kurso ta libre met ti panagbasak: Public Administration, Economics, ken Journalism, dagiti kurso a diak impagarup a maaramatkonto kadagiti masanguanan nga aldaw. Iti met laeng Lyceum a nagkaeskuelaankami iti subject a Biology ken ni Dionisio S. Bulong (kameng gayamen idi iti Bannawag ngem dina imbagbaga, ken nagpaayanna nga Editor-in-Chief idi bumaybayag). Mangal-ala met idi iti Journalism ket ti propesormi, ni Dr. Abe Rotor (akinkolum ita iti “Okeyka, Apong” iti Bannawag). Nasinged met idi a gayyemko iti unibersidad ni kailiak ken nalatak itan a nobelista ti Bannawag Norberto D. Bumanglag, Jr.

Inleppasko met ti academic requirement ti Masters in Public Administration iti University of Santo Tomas. Ni dati a Presidente Diosdado Macapagal a professor emeritus iti daydi a panawen ti mannursuromi  iti Philippine Foreign Policy a nangtedanna kaniak iti grado a 96.

Nangisuroak iti Lyceum of Batangas iti dua a tawen. Nayalis ken naikkanak iti puesto nga Assistant Professor ti Social Science, Economics, ken Public Finance iti Lyceum iti Manila. Paboritok nga insuro ti biag ken aramid ni Dr. Jose Rizal aglalo ti panagayatna iti ilina. Dua kadagiti estudiantek ti nagbalin a prominente a tao, ni dati a polis ti Manila Robert Barbers a nabotosan a senador ken ni Supreme Court Justice Priscilla Baltazar Padilla nga anakko pay iti kasar. Maikalima ni Priscilla idi ageksamen iti Bar.

Tawen 1981 idi ageksamenak a Foreign Service Officer. Iti biangko, daytoy ti karirigatan kadagiti amin nga eksamen nga ituytuyang ti gobierno ta dimo ammo no ania ti saludsodenda. Mapan a tallo laeng a porsiento ti makaruar. Pagyamanak iti Dios ta nakaruarak. Addaak idi iti Top 10; no diak mariro, siak ti No. 4.

Ngem narigat gayam ti agtrabaho iti gobierno aglalo no ipapilitmo a masurot dagiti rumbeng. No adda integridadmo, adu dagiti kakadua a mamerperdi aglalo dagiti opisial a kurang ti moralidadda ken kuestionable ti kinataoda. No agkurangka ti kinatured tapno ilabanmo dagiti karbengam, awan unay maganabmo iti panagserbim iti gobierno.

Siak a mismo, napadasak daytoy idi naaprobaran ti promosionko iti puesto a Chief of Mission II (Ambassador Class II) kalpasan ti deliberasion nga inwayat ti Board of Foreign Service Administration (BFSA) idi Oktubre 2010. Siak ti maikasiam iti listaan a masapul nga aprobaran ti Presidente a para iti confirmation hearing ti Commission on Appointment. Napukaw ti naganko iti listaan! Sabali ti naikabil. Siempre, alistoak met a naggunay. Kinasaritak ti Sekretario ti BFSA ket sinaludsodko no apay. Imbagana a pinaikkat kano ni Sekretario Alberto Romulo (agpapaay idi a Sekretario ti Department of Foreign Affairs) ti naganko. Ania payen, imbatok ti papel nga iggemko a nangkablaawan kaniak ni Sekretario Romulo iti promosionko a Chief of Mission II. Anian a kigtotna.

Ammok no asino ti akin-aramid iti daytoy (saan a ti Sekretario ti BFSA). Inwarwaras kano daytoy nangato met laeng ti posisionna a tao iti DFA nga adda kano kasok ket ti resultana, naikkat ti naganko iti listaan. Agpayso nga adda kasok. Ania? Sumagmamano a tawenen ti napalabas, naireklamoak iti simple misconduct. Maysa a retirado nga Ambassador ti nangpabasol kaniak a sinukatak ti Performance Appraisal Report a para iti maysa a Konsul. Iti biangko, dakkel ngamin a biddut ti inaramid ti nasao nga Ambassador ta pinaruarna a 'diay Konsul ti agar-aramid ti Economic Report idinto a siak a mismo ti agar-aramid ta siak la ngarud ti Economic Officer ti Embahada. Siak idin ti nadutokan a Charge d' Affaires (CDA) ad interim (a.i.) ti Embahada ta saanen a naikkan iti gundaway ‘diay dati nga Ambassador nga ituloyna ti panagserbina. Iti sungbatko, impaganetgetko nga awan sinukatak iti Performance Appraisal Report ti nasao a Konsul. Innayonko a masapul a maammuan dagiti opisial ti Home Office a dakkel a kinaulbod no ikkam ti maysa nga opisial iti dakes a komento iti aramid a dina met obligasion. Iti sabali a pannao, awan basolko. Napaneknekan dayta iti pannakayetnag ti desision kalpasan ti siam a tawen: "Not guilty as charged!

Ngem iti dayta a panawen a pannakaaprobar ti promosionko a kas Chief of Mission II, saan pay a nadesisionan ti kasok. Napanak ngarud iti opisina daytoy nangato nga opisial. Kinablaawannak ti sekretariana a nairana pay met a dati nga estudiantek idi iti Lyceum. Awan kano ti boss-na. Isu a nagsubliak iti kabigatanna. Imbagak iti sekretaria a kasla di ammo ti boss-na ti ar-aramidenna. Ket binasak iti sanguananna ti Department Order No. 10-04 a ti linaonna ket ti Rules and Procedures of the BFSA, aglalo ti Section 47 a kastoy ti kunana:  "Pendency for an administrative case shall not disqualify respondents for promotion or from claiming maternity or paternity benefits."

“Kitaem daytoy, balasangko, isu pay ti nakapirma,” kinunak. “Di la agbainen.”

Gapu ta diak latta makasarita ti nangpaikkat iti naganko, dagus a nagsuratak iti opisina ni Presidente Aquino ket inludonko dagiti papeles ken listaan dagiti opisial nga inaprobaran ti BFSA a para iti promosion, kadua ti naganko. Kalpasan ti dua a lawas, inawagannak ti Malakanyang a nangibaga a naaprobaranen ti promosionko a Chief of Mission II (Ambassador Class II).

Ngem saan a nagpatingga dita ti kalbariok. Simmaruno a naawatko ti Assignment Order-ko. Agpaayak kano a Konsul iti Konsulado Heneral ti Filipinas iti Toronto, Canada. Iti panagkitak, saan a nasayaat nga addang. Ti ranggok ket maysan nga Ambassador. Diak inawat. Nalawag nga insulto. Ket kinasaritak ti gayyemko nga Ilokano ken Ambassador ti Filipinas idiay Ottawa. Indiayak ti bagik a no mabalin, alaennak a Deputy. Tallo nga aldaw kalpasanna, naalakon ti Assignment Order-ko nga agserbi a kas Deputy Head of Post, Executive Officer, ken Political Officer ti Embahada. Naminduaak pay a nagserbi a Charge d' Affaires, a.i., ti Embahada.

Nalaglagipko dagitoy bayat ti panangbasbasak iti salaysay maipanggep ken ni Johnny. Nagasat ni Manong Johnny ta natalinaay a pimmanaw iti sidong ti pamilia a nangipatpateg kenkuana. Diak malipatan daydi naitulongna kaniak idi tinarabaynak tapno makaputarak iti maysa a sarita. Ken inkarigatak ti nagbiag nga addaan iti integridad a kas iti prinsipiona.

Idi kaub-ubingak pay ken agpapaayak a Konsul idiay Guam, USA, nagbakasionak iti Filipinas. Sinarungkarak ni Manong Johnny nga agserserbi idin a Managing Editor ti Bannawag (adda idin ti opisinada iti Pasong Tamo, Makati). Inyawatko ti regalok kenkuana a wall clock a simbolo ti kinaababa ti panawen a panagbiag ti tao ket ngarud aramaten koma ti tao daytoy a para iti pakaidayawan ti Dios. --O

(Nagretiro iti serbisio iti gobierno ni Ambassador Abraham Reantillo Estavillo (Abe kadagiti kasingedna) idi Nobiembre 13, 2013 a panawen ni Department of Foreign Affairs Albert F. Del Rosario. Agtawen iti 72 ken agnaeden ken ti pamiliana iti Quezon City. –Editor)

Immuna a naipablaak daytoy a salaysay iti Mayo 1-15, 2021 a bilang ti Bannawag.