Salaysay ni LITO P. HILIDON

NALUKAGAK idi simmardeng ti nagluganak a bus iti Siudad ti Laoag (Ilocos Norte) iti pasado alas tres  iti parbangon ti Biernes, Agosto 19, 2022. Sangapulo nga oras gayamen a nagbibiaheak. Nariwet pay isu a diak makita ti napintas a buya ti lugar. Segun iti Google Map iti selponko, maysa ket kagudua nga oras pay sakbay a madanon ti Bangui, Ilocos Norte -- ti ili nga agdindinamag gapu kadagiti windmills-na. Ngem saan a dagiti windmill wenno ti baybay ti gagarak iti Bangui.

Alas singko iti malem idi pumanaw ti nagluganak a Florida Bus a mapan iti Ballesteros, Cagayan (via Ilocos Norte) manipud iti terminal daytoy iti Cubao. Daytoy la ngamin ti bus manipud iti Cubao nga agderetso iti Bangui.

Saanak nga agdadamo a mapan iti Bangui, ngem tawen 2012 pay la daydi immuna ken maudi nga ipapanko idi sinarungkaranmi ti maysa a gayyem sadiay Banna, Ilocos Norte. Pinasiarmi idi dagiti windmill. Nabayagen daydi, ket ita, damok ti mapan iti Ilocos Norte nga agsolsolo isu a diak ammo no ania dagiti bus a mabalin a pagluganan. Napia ketdi ta nayiskediul ti Pasnaan kalpasan ti flight ti kasimpungalak a nagsubli iti Hong Kong. Naitulodko pay isuna idiay NAIA Terminal 3 iti parbangon ti Agosto 18. Nasaysayaaten ta ditoyen Manila nga agluganak iti agpa-Ilokos numona ta awan ti bus a deretso nga agpa-Ilokos idiay Nueva Vizcaya  (idiay Comon, Aritao ti pagnaedak ken ti pamiliak).  

Alas singko median idi dumsaagak iti batog ti Bangui National High School (BNHS) a pakaangayan ti Pasnaan 11.  “Welcome to Bangui, sir!” inkablaaw kaniak ti agbambantay iti pagadalan. Uray naka-face mask ti lalaki, ammok a nakaisem a nangkablaw kaniak. “Panelist, sir?” inamadna. Paunayen! Agruprupaak kadi a panelist?  nakunak iti nakemko. Agpaypayapay dagiti lapayagko, ngem apagdarikmat laeng, ta saanak met a panelist. “Fellow, sir,” insungbatko. Kinuyognakon iti nalawa a kuarto a nairanta a pagturoganmi. Nadanonko idiay ti padak a fellow a ni Archie Anipot, ken ni Ronald Fernandez nga observer. Nagpiliak iti pagiddaak ket inyuldagko iti maysa nga oras. Ti paboritok a longganisa Ilokos ti maysa kadagiti indasar dagiti kameng ti Bangui National High School a namigatanmi.

AGLAPLAPUSANAN ti ragsakko idi naammuak a maysaak kadagiti walo a napili a fellow (nagbalinkami nga 6 ta di nakaatendar dagiti dua) iti Pasnaan 11, ti kakaisuna a literary workshop a para kadagiti agdadamo a mannurat iti lengguahe nga Ilokano. Manipud idi, pinadpadaanakon no kaano ken no sadino ti pakaangayanna. Naglaok a gagar ken nerbios ti nagari iti riknak agingga iti dimsaagak iti bus. Nerbios, ta diak ammo no ania ti mapasamak iti Pasnaan idinto a dagiti bangolan ken mararaem iti tay-ak ti panagsurat ti agpaay a panelista, da Appo Cles Rambaud, Juan Asuncion, Joel B. Manuel, Estela Bisquera-Guerrero, Junley Lazaga, Daniel Nesperos, Romel Pascua, ken Aileen Rambaud. Nariknak met ti nalaus a gagar ta daytoy ti umuna a literary workshop a pakidar-ayak iti las-ud ti nasurok 10 a tawen. Manmano daytoy a gundaway a maited iti maysa nga agngayangay a mannurat, isu nga inkeddengko a diakto palabsen daytoy.

Aklonek nga agdadamoak iti panagsurat iti Ilokano. Kinapudnona, no bilang ti naipablaak ti pagsasaritaan,  siak ti kanunumuan kadagiti kakaduak a fellow. Nalataken ti naganda, ngem siak, isursuratko pay laeng ti naganko. Dadakkeldan a kayo; agrusrusingak pay laeng a bukel. Ngem diak narikna nga adda nagbabaetanmi iti las-ud ti Pasnaan; mannakigayyem ken napakumbaba dagiti padak a fellow. Gistay amin naggapuda iti Rehion 1 amin a fellow; adda naggapu iti Ilocos Norte, Ilocos Sur, ken La Union. Siak laeng ti naggapu iti Rehion 2 (Nueva Vizcaya). 

Limmasat kadagiti nasiput a mata dagiti panelista dagiti sinuratmi nga ababa a sarita wenno flash fiction (imbiit wenno sarigilap a kas pangawag dagiti dadduma), ta isu laeng ti genre wenno klase ti sinurat a ma-workshop iti Pasnaan 11. Awan ti sarita a di nakasagrap iti panangbabalaw dagiti nasaririt a panelista. Saanda a pulos  bimdeng a nangibinglay kadagiti nakitada a kamali iti sarita. Manipud ortograpia agingga iti umno a pannakausar dagiti balikas; dinakamatda met ti pannakabukel dagiti karakter, pannakaresolbar ti parikut (conflict), pannakaurnos dagiti eksena iti sarita, no nakappapati met laeng ti sinuratmi. Ngem saan laeng a dagiti pagkurangan wenno depekto ti sarita ti impakaammoda, impaayda met dagiti kapanunotanda tapno maatur ti sarita. Natimbeng ti panangtenneb ken panangiwanwan dagiti panelista.

Pagarupek a saan laeng a dagiti pinutarko a sarita ti napitpit ken namaso, kayarigak met ti namanso, napitpit, ken naburak. Ngem masapul dagitoy tapno agbalin a natadtadem ti pluma ni mannurat nga Ilokano. Wen, ta uray iti pudno a biag, saan a makita ti maysa a tao ti bukodna a biddut. Makagunggona ti kinaprangka ken dagiti panelista ta parnuayenda ti kinapakumbaba tapno aklonen ti maysa  a biddut ket balbaliwan daytoy. Isu a kunak, saanak a nagbiddut a dimmar-ay iti Pasnaan.

Mabalin met a nagtalinaedak lattan iti pagtaenganmi iti las-ud ti dua nga aldaw, ket nangputarak latta koman iti ababa a sarita. Ngem naisangsangayan a padas ti maki-workshop a kas iti Pasnaan ta malaksid nga inkapilitan a mayadayo datao kadagiti pakakumikoman iti pagtaengan a kas iti panaglaba, panagdalus ti balay, panagluto ken dadduma pay, saan laeng met a ti maipapan iti panagsurat ti maadal ta ti pannakaitipon iti gimong dagiti mannurat, makatulong met iti pannakapararay pay ti gagar nga agsurat.

MALEM ti Agosto 21, Domingo. Agsipud ta awan met ti bus iti Ilokos a deretso a mapan iti Nueva Vizcaya, kapilitan a nagluganak manen iti Florida bus agingga iti Laoag, sa iti Laoag, nagluganak iti Florida bus met laeng nga agpa-Manila sa dimsaagak iti Dau sa nagluganak met laeng iti Florida nga agpa-Tuguegarao ta lumasat daytoy iti Aritao.  No dagupen ti kaatiddog ti biahek, mapan a sangapulo ket dua nga oras.  Parbangon ti Lunes idi nakasangpetak iti Aritao. Addaakon iti pagtaenganmi, ngem kasla matimtimudko pay laeng ti timek dagiti panelist -- ni Apo Cles, ni Apo John, ni Apo Joel, ni Apo Estela… isuda amin, agraman dagiti padak a fellow. Kasla mangmangngegko pay laeng dagiti paggaakmi saan laeng nga iti uneg ti pagadalan, no di ket iti uneg ti van a naglugananmi a nagpasiar. Kasla malanglang-abko pay laeng ti naidumduma a bang-i ti baybay ken kadaratan. Agminminar pay laeng iti panunotko ti naimnas a buya dagiti windmill a nakatakder iti denna dagiti turod ken bantay.

Pudno a naunday ti panagdaliasat nga agturong iti Bangui, ngem diak pulos pagbabawyan ti pannakidar-ayko iti Pasnaan 11 ta naisangsangayan a padas dayta. Nalabit, kasta met ti biag ditoy lubong, nawatiwat ti dalan ti pagpandayan ti kararua. Wen, napitpit, namaso, naburakkami, ngem pagarupek a rimmuarkami a nanaknakem ken napigpigsa itan ti pakinakemna. –O