Ni ELISEO B. CONTILLO
NAANGAY ti naidumduma a panangilagip ti LGU Santa iti maika-292 nga anibersario ti pannakayanak ni Gabriela Silang, bannuar nga Ilokana a naipasngay itoy nga ili. Indauluan ni Mayor Jesus “Popoy” Bueno Jr, dagiti kameng ti Sangguniang Bayan, ken dadduma pay nga opisial ti gobierno lokal, ti okasion a dinar-ayan dagiti opisial ken kameng ti Philippine National Police, Philippine Coast Guard, Bureau of Fire, DepEd, ken dadduma pay nga ahensia ti turay.
Naangay ti selebrasion itay Marso 19, 2023 iti mismo a parke iti sango ti munisipio ti Santa a pakasarakan ti monumento ni Maria Josefa Gabriela Carino Silang a nakasakay iti kabalio ken nakaitag-ay iti buneng a mangipalagip iti kinaturedna a nangirupir iti kalintegan dagiti Ilokano idi panawen dagiti Kastila. Indauluan da Mayor Bueno, Bokala Gina Cordero-Pe Benito Col. Marlo Castillo, dagiti kameng ti Coast Guard, BFP, DepEd, ken dagiti dadduma pay nga opisial ti gobierno lokal ti wreathlaying iti monumento ni Gabriela.
Naipasngay iti Caniogan, Santa ni Gabriela. Ni Ignacio Carino ti amana ken maysa a Tinguian ti inana a tubo ti San Quintin, Abra. Ni Don Tomas Millan, maysa a baknang a negosiante, ti umuna nga asawana a pimmusay tallo tawen kalpasan ti kallaysada idi 1751. Nagam-ammoda ken Diego Silang ken nagkallaysada idi 1757. Bannuar nga Ilokano ni Diego ken lider ti rebelion kontra kadagiti Kastila. Idi mapapatay da Miguel Vicos ken Pedro Becbec ni Silang babaen ti panangtraidorda, intuloy ni Gabriela ti nairusat ti asawana a nangidaulo iti yaalsa iti Ilokos kontra kadagiti Kastila a naglatakanna a kas “La Henerala” ken “Joan of Arc” ti Ilokandia. Natiliw dagiti Kastila ni Gabriela iti Abra iti panangidaulo met laeng ni Vicos. Nabitay daytoy iti Ciudad Fernandina idi Septiembre 20, 1763.
Kas panangilawlawag ni Ilocos Sur PNP Provincial Director Col. Marlo A. Castillo, inorganisar ti Provincial Police Office ti pannakapadayaw ni Gabriela Silang tapno maipamatmat iti probinsia ken uray pay iti sangalubongan ti naidumduma a kabaelan ti bannuar nga Ilokana. Inlawlawagna a nagbalin nga idolo dagiti umili ni Gabriela manipud idi agingga ita isu a nasken a laeng a maikkan iti pudno a kaipapanan ti okasion. Naiwayat ti 21-gun salute babaen dagiti kameng ti PNP. Inatendaran pay amin a babbai a kameng ti PNP Ilocos Sur ti okasion nga ad-adda pay a nangpangayed iti pannakarambak ti Women’s Month.
Iti panagsarita ni Bokala Gina Cordero-Pe Benito, mangidaulo iti Komite ti Turismo iti Sangguniang Panlalawigan ti Ilocos Sur, a nagpaay a naisangayan a sangaili iti okasion, kinunana a rumbeng laeng a mabigbig ti dakkel a gannuat ni Gabriela Silang a nangirusat iti nakabigbigan dagiti babbai iti pagilian a kas kaunaan a nangiwayat iti panangirupir, saan laeng a ti kalintegan dagiti babbai no di pay ket dagiti umili kontra iti panangirurumen dagiti kolonialista a Kastila. Ni Gabriela ti nangsindi iti gayebgeb tapno tumakder dagiti babbai, a mangipaneknek a kabaelanda met ti kabaelan dagiti lallaki, kinunana pay.
“Padatayo nga Ilokano, maysa a natured a lider, inrupirna ti panagwaywayas. Ibagian ni Gabriela dagiti mabigbigbig a babbai iti agdama. Saanen a buneng wenno paltog ti armasda no di ket natibongen ti bosesda a mangitandudo iti maiparbeng a pannakabigbigda iti gimong,” kinuna pay ni Bokala Gina.
Iti panagsarita ni Mayor Jesus Bueno Jr., ipeksana ti panagyamanna iti PNP Ilocos Sur iti pammigbig nga impaayda iti anak ti Santa a bannuar ti pagilian. Insalaysay pay ti ama ti ili no apay a naimontar iti mismo a tengnga ti parke ti baro a bronse a monumento ni Gabriela Silang a kasla mangwanwanawan iti pakabuklan ti ili.
“Ti monumento ni Heneral Antonio Luna ti dati a nakatakder ditoy. Ngem idi panawen ni Mayor JJ Bueno, napaaramid ti monumento ni Gabriela a maitutop laeng a maisukat ken ni Luna tapno maikabil iti sango ti kuerpo ti polisia iti Santa,” kinuna pay ni Mayor Bueno.
Inlawlawag ti mayor a mismo a ti National Historical Commission ti nangpatalged iti kinabannuar ken pannakabigbig ni Gabriela Silang, banag a pakaragsakan ken pakaidayawan ti ili a Santa gapu ta anak ti ili ti bannuar a ni Gabriela Silang.
“Rumbeng a mataginayon iti lagiptayo ni Gabriela a naipasngay iti ilitayo a Santa ta isu ti pagubbogan ti inspirasion ken saan a nagbuteng a nakiranget kadagiti Kastila a kas bukodtayo a “Joan of Arc.” Ni Gabriela ti mangiparangrang iti dakkel nga akem dagiti babbai iti pagilian.
Kinuna pay ti mayor a saan a naiwayat ti umasping a programa iti napalabas a tallo a tawen gapu iti COVID pandemic ngem manamnama a mangisayangkatto manen ti LGU Santa iti umasping a selebrasion inton Setiembre a panangilagip met iti ipupusay ti bannuar. --O
