Lima a Daniw ni HONOR BLANCO CABIE
Los guerreros olvidados de la revolución
1
'agyamanak,' kuna daydiay bato
a nasikkarudko iti danak,
5 a Daniw
'nagsarimadengka, 'toy lubongko
nakitam darami a pimpimsuak.'
intuparkot' lapayagko iti
nangngegko a naitalamitimna:
'adukam a naipasag rabii,
nangsaluad 'diay laglagipen ita.'
sennaay 'diay bato gumarugad,
mariknak a manon dekada 'diay
ladingitna, matana bumbumlad,
awan andingayna a linglingay.
pinidutko a dagus 'diay bato:
'ig-iggamam riknami nga adu.'
2
'ti sikigan wasnay pagpagnaan
manipud darat nagpadayaak,
sinurbotkot' gabur linablabsak
poblasion, badio ken kakellengan.
naal-allingagkot' saibbekda
da mang santiago, daniel ken pati
tiburcio, abdon ken anselmo,* ti
makarrapa 'diay panagasugda.
'atanudko, nabaybay-ankami,
gapuna adda kadakamit' liday,
awan man lat' makalagip, awan
iti kuna kinamaingelmi.
ammok a maawatam, 'tanud, 'tay
salugsogmi inda linablabsan.'
*kameng ida ti sandataan, nangbukelda
ti akronim para kadakuada ken padada
a gerilia idi philippine-american war:
SANtiago, DAniel, Tiburcio, Abdon,
ANselmo.
3
sinalsaludsodko't bato iti
addan sementona a nagnaak
'ti panagawidko 'ti ilimi –
iti nangngegko naglusdoy riknak.
awan amakda a nangbambantay
ken apo goyo* nga addaan puraw
kan’ a kabalio a nangitaray
kenkuana 'di sumidok 'diay aliaw.
isut' bikario heneral idi
ti rebolusion ni emilio** ngem
napardas sinaluadan ti puli:
adda't buneng ken armas 'tay raem.
'ti panaglabas ti kalgaw, nepnep,
lagip awan man la 'tay mangrakep.
*gregorio aglipay (1860-1940), teddek
Ti panagili dagiti nasurok 30 a barangay
manipud ti paoay, badoc ken batac a
nagtitipkel tapno agbalinda nga ili ti pinili.
**emilio aguinaldo (1869-1964), naiproklamar
a presidente ti republika idi enero 1, 1899
kalpasan ti adu a miting ti constitutional
convention.
4
'inton asingkot' mayo,' nakuna
kaniak da mang daniel ken abdon, 'ti
dinakkelan, nakaipasngayanmi
ni apo goyo ta rambakanna.'
'daytat' aldaw a panagtao 'diay
soldadon sam* a kumamkamat 'di
'ti likudan ni goyo ngem puli
ni i-pinili 'tay nangbambantay.'
ta aginnagaw ti panaglennek
'diay init ken panagparang met 'diay
kuna a kabus 'ton maikalima
ti mayo – 'diay liday adda pasnek.
naliplipatan a bato liday
'tay mangimudmudumod karkarma.
*uncle sam, naakseptar a panayudan
iti amerika a kas nailian a simbolo idi
1812.
5
'ni maysa, uray bassit-usit la
koma nga obelisko, uray pay
awanen naganmi maikur-itda
ta umanayen a manglinglingay.'
inyasidegkot' piditpiditko
iti ayatko maimutektekak
sainnek da gerilia nga adu
iti pinili a dinakkelak.
'ay! tinawen, atanudko,' daydiay
dagdagus naalimadamadko,
'rambakandat' kasangay 'diay lakay,
ngem dakami awan, daytat' pudno.'
rumabii idin, bumegbeggang
lattat' bato't sidiran 'toy bakrang.
(Ladawan: Pammadayaw ti static.vecteezy.com)
