Posible a mapaksiaten ti acquired immunodeficiency syndrome (AIDS) inton 2030, kinuna ti United Nations (UN), ngem imbatadna a maisardeng laeng daytoy maibilang a kakaruan a pandemia iti lubong no ipapati dagiti lider dagiti nasion nga usaren ti gundaway a paksiatenen daytoy.
"Mabalin a mapaksiat ti AIDS inton 2030," imbatad ti Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) iti panangbalabalana iti plano ti panagpuonan, naibasar iti ebidensia iti panangatipa ken panangagas, ken iti panangasikaso kadagiti di panagtutunos iti agdama a manglaplapped iti progreso ti panangpaksiat iti AIDS.
Kinuna ti UNAIDS a ti pannakapaksiat ti pandemia, nangruna a maysa a politikal ken pinansial a banag. "Posible ti panagballigi--iti daytoy a dekada," impasingked ni executive director Winnie Byanyima.
Immuna nga implano ti UN idi 2015 ti target a tawen a 2030 a pannakaigibusen ti AIDS a kas pangta iti salun-at ti publiko.
TURISMO: Intayon Idiay Ayuyang Garden iti Pila, Siudad ti Laoag!
Kinuna ni Byanyima a ti kadakkelan a progreso iti pannakakontrol ti HIV--ti virus a pakaigapuanan ti AIDS--ket maisaysayangkat kadagiti pagilian ken rehion a a nangipapati iti pannakalapped ti virus.
Dinakamatna ti dumaya ken umabagatan nga Africa, a bimmabaan iti 57% ti impeksion ti HIV sipud 2010.
Nagun-oden ti Botswana, Eswatini, Rwanda, Tanzania ken Zimbabwe dagiti makuna a 95-95-95 target. Kayat a sawen daytoy a 95% kadagiti addaan iti HIV, pagaammoda ti kasasaadda; 95% kadagiti makaammo nga addaanda iti HIV ti matamtaming iti pangsalbar-biag nga anti-retroviral a pannakaagas; ken 95% a tattao a maag-agasan, napengdanen ti virus kadakuada.
Sangapulo ket innem a pagilian ti dandani metten makagun-od iti target, a pakairamanan ti walo a pagilian iti sub-Saharan nga Africa (ti rehion a pagnanaedan ti 65% a tattao a HIV-positive), ken Denmark, Kuwait ken Thailand.
Impalgak ti UNAIDS iti maysa a report nga iti napalabas a dua a dekada, maipagarup a saanen a mapagsardeng pay ti panagraira ti AIDS. Tinawen idi a nasurok a 2.5 milion a tattao ti maak-akaran iti HIV. Tinawen met a dua a milion ti matmatay idi iti AIDS.
Ngem iti agdama, maiduman ti situasion. Segun iti report, "adda itan gundaway a mapaksiat ti AIDS babaen ti panagtitinnulong dagiti lider dagiti pagilian ken kaadda ti umdas a pondo a pangatipa ken pangagas iti HIV, integrasion dagiti sistema ti salun-at, kaadda dagiti di mangidaddaduma a linteg, gender equality, ken pannakapabileg ti network kadagiti komunidad."
Kinuna ti UNAIDS nga idi 2022, adda 39-milion a tattao nga addaan HIV iti sangalubongan. Mapan a 29.8-milion kadagitoy ti matamtaming iti anti-retroviral therapy, manipud iti 7.7-milion a matamtaming idi 2010.
Adda met 1.3-milion a tattao a kabarbaro a naakaran iti HIV idi 2022--bimmaba iti 59% manipud iti panagaduna idi 1995.
Adda metten aganay a 630,000 ti natay gapu kadagiti sakit a mainaig iti AIDS a segun iti report, bimmaba iti 69% manipud iti panagaduna idi 2004.
Nupay kasta, idi 2022, nakissayan ti pondo a nailatang iti pannakalapped ti HIV iti $20.8 bilion. Agkurkurang daytoy iti kasapulan a $29.3-bilion inton 2025.
"Maysa nga oportunidad ti pannakapaksiat ti AIDS kadagiti agdama a lider tapno malaglagipto nga isuda ti nakaipasardeng iti kakaruan a pandemia iti lubong," kinuna pay ni Byanyima. (MANILA BULLETIN/Agence France-Presse)
