Nobela ni Norberto D. Bumanglag, Jr.
IDI agpukaw ti aweng ti kanalbuong ti paltog, nakakul-oben dagiti polis, agraman ti tenienteda, iti likudan dagiti luganda. Nabati ni John a nakatakder. Nagsabat dagiti matada ken Ricky Ramsay. Ngem pasaray umallatiw ti panagkitana iti paltog ni Ricky. Iti bayagna iti serbisio, kabesadona no ania a klase daydiay: 9MM! Kellaat, nagdadarison iti lagipna daydi buya a nadatnganna iti bukodna a kuarto: da Ricky ken Remy— iti kangitingitan ti rugsoda.
Lineppasna la koma idin ni Ricky!
“Fred, are you okay?” inamad ni John.
Saan a simmungbat ni Detective Coloma. Apagapaman a nagkiet a nangingato iti dapanna a linussok ti bala.
Galiera Queen (MAUDI A PASET)
“Ita, officer, namnamaek ti iseserrek ni John!” impukkaw manen ni Ricky. “No saan, agpaay iti ulo ni Veronica ti sumaruno a kanalbuong!” Insunelna ti wangawangan ti paltog iti ulo ni Detective Coloma, inulodna daytoy sa inkugtarna ti rikep ket nagtangep.
“Shit,” nayesngaw ti polis.
“I’m going in, officer. Kayatmo man wenno saan,” kinuna ni John.
“Hold it. Saanka nga obligado a mangaramid iti daytoy. Ammom no ania ti mapasamak kenka iti kanito a sumrekka iti dayta a balay?” kinuna ti teniente.
“Dika madanagan, officer. Nabayagen nga inur-urayko daytoy,” insungbat ni John idinto a magmagnan daytoy nga agturong iti ridaw. “I’m coming in Ricky!” impukkawna.
Naturong, ngem naannad dagiti askaw ni John a nangkamang iti ridaw. Di pulos tumaliaw ngem di agtalna dagiti taotao dagiti matana.
“Stop there, John…!” imbilin ni Ricky kenkuana apaman a nakastrek iti ridaw. Nakitana a nagkatugaw da Detective Coloma ken Veronica iti maysa a sopa. Naipaturong ti paltog ni Ricky kenkuana. “And close the door.”
Inserra ni John ti ridaw.
“Uyosem ti t-shirt-mo sa tumallikudka.”
“Awan ti armasko...” kinuna ni John.
“Ulitek, aguyoska…”
Naguyos ni John, sa timmallikud.
“Okey... in-inayad, makikatugawka kadagiti dua iti sopa,” imbilin ni Ricky.
Nagturong ni John iti sopa a pagtugtugawan da Detective Coloma ken Veronica. Nagtugaw iti nagbaetan dagiti dua. Miningminganna ni Veronica a naka-tape ti ngiwatna. Nalabaga dagiti matana. Aglulua.
Iniggamanna ti dakulap ti balasang sa kinunana: “I’m sorry.”
Ad-addan a bimmuslon ti lua ni Veronica.
Insublat ni John a liningay ni Detective Coloma. Nabessag daytoy iti kaadu siguron ti dara a nagsayasay kenkuana. “Are you okay, Fred?” kinunana.
“Weak...” Nakapuy ti timek ni Detective Coloma a simmungbat. “Sorry, John, I miscalculated the situation. Nangayabak koma iti back-up-ko.” naguyek iti apagbassit. “But you’re crazy to turn-in yourself.”
“Stop talking!” masemsem ni Ricky a nangiriaw.
“Ricky, palubosam a pumanaw ni Detective Coloma. Adu unayen ti napukawna a dara. He needs medical attention.” Insaleksek ni John ti t-shirt-na iti nagdalanan ti bala iti barukong ti detektib. “Matay no di maipan iti hospital.”
Nagkatawa ni Ricky. “Do you think I care? Let him die!”
“Siak ti kasapulam. Dagiti dua, awan ti nakabasolanda kenka. Risutem ti problemam kaniak— no ania man dayta.”
Saan a simmungbat ni Ricky. Kellaat a nagbaliw ti tabas ti rupana. Rumrumsik dagiti matana. Immaddang nga immasideg ken ni Veronica. Kellaat, bimmanesbes ti kanigid a dakulapna iti pingping ti balasang. Namedmedan nga areng-eng ti nagpilit a rimmuar iti naka-tape a ngiwat ti balasang. Ngem nayebkas dagiti saem kadagiti matana a linayus ti lua.
“Ania ti mariknam, John?” kinunana. Mangum-umsi. Tinungpana manen ni Veronica.
“Stop it!” inngariet ni John nga aggandat a tumakder.
“Stay put, John. Don’t stand up or…,” impangta ni Ricky idinto nga indennesna ti bunganga ti paltog iti pispis ni Veronica. “Ania ti mariknam?” kinuanana manen. “Come on... tell me!” Agtigtigerger a nangibugkaw.
Napanganga ni John. Agkubkubuar ti barukongna iti pungtot. Ngem iti panagkunana, saan nga agang-angaw ni Ricky. Iti panagriknana, kasla agballa nga aso daytoy nga iti ania man nga oras a kayatna ket kumagat. Inkarigatanna a pinengdan ti riknana.
“Nothing, Ricky... Nothing,” imbes a bugkaw, pagawapaw ti boses ni John.
“Nothing?” mangum-umsi ni Ricky a nangdagullit iti sao ni John. “Nothing?” Ket bimmanesbes manen ti dakulapna iti agsumbangir a pingping ni Veronica. Nakintal ti panagdissoda. Kasla saan a babai ti pangibilangan ni Ricky iti dusdusaenna.
Nagareng-eng ni Veronica. Saan metten a naigawid ni John ti bagina. Timmakder, ngem dagus a simmabat ti putan ti paltog ni Ricky iti rupana. Napatugaw. Nabtak ti bibigna. Sinimsimanna. Naapgad.
“Ita, adda kadin mariknam?”
“Son of a bitch!” inggulagolna. “Siak ti dusaem, saan ket a ‘ta babai!”
Kellaat, gimluong ti makattitileng a kanalbuong a nangleppeng ken ni John. Kasla sinultop ti angin ang insubli iti gubatan iti Iraq. Lumanitog dagiti panagbettak. Pumaratupot dagiti paltog. Sa ti wanerner ti agsusuek a helikopter iti awan patinggana nga abut. Anian nga uneg! Ken awanan angin!
Kinamakamna ti angesna. Iti pannakaalawna iti riknana, nakitana ni ni Veronica a nadalutaytay iti datar. Agsaysayasay ti dara iti barukongna.
Inrukuasna ti timmakder. Nagparintumeng iti sibay ni Veronica. Inikkatna ti tape ti ngiwat ti balasang, a kasla naipdokan ket nangipugso iti dara.
“John…” Nakapuy ken naalumamay ti timek a timpuar manipud kadagiti bibig ni Veronica.
Napakidem ni John ta simmalikepkep lattan iti lagipna ken ni Remy. Daydi panangal-alaw ti balasang ti angesna iti saklotna. Daydi panangsaludsod daytoy kenkuana: “Inayatnak kadi a kas met laeng iti panagayatko kenka?”
Nangemkem. Idi ungapenna dagiti matana, naipasabat ti nabessag a rupa ken dagiti umar-araraw a mata ni Veronica.
Timmakder ni John a nangsango ken ni Ricky. “Inallilawmo ti narukop a puso ni Remy. Dika pay napnek, kinettelmo ti biagna. Pinataymo ti babai nga idatagko koma iti sango ti altar! Mano pay a biag ti kettelem?” agtigtigerger ti bosesna gapu iti pungtotna. Saanna pulos a maisina ti panagkitana ken ni Ricky. Mangkitkita iti gundawayna a mangrugma iti daytoy tapno maagawna ti paltog daytoy.
“Agingga a sibibiagka, John!”
“Ania ti kayatmo nga aramidek tapno mapnekka a saanko nga inranta ti napasamak ken ni Lisa? Kayatnak a patayen? Then kill me! Ania pay laeng ti ur-urayem? Saan a dagiti inosente ti pagikaruem! Siak ti patayem. Come on, kill me! Ipakitam no kasano ti kinaturedmo.” Nagna ni John nga immasideg ken ni Ricky.
Nagsanud ni Ricky, ngem nagtalinaed a nakapaturong ti paltogna ken ni John.
“Nakitam no ania ti nagbanagan ni Lisa? No kasano a nagbalin a nakay-ay-ay ti biagna? Nalablabes pay ngem maysa nga inutil ti nagtungpalanna gapu iti dimo panangtulong kenkuana!”
“Inaramidko ti amin a kabaelak. Impustak ti biagko para iti squadron! Tapno maisalakanko amin ida. Kas ken ni Lisa, nagbalinak met a biktima. Napaltoganak.”
“Inyud-udim nga insalakan ni Lisa! Napandagan... Matmatay... Agik-ikkis nga umaw-awag iti tulongmo! Napukawna dagiti saka ken takiagna ta inun-unam nga insalakan dagiti kabarkadam a lallaki!”
“Addakami iti tengnga ti paggugubatan. Sumayengseng dagiti bala. Naringgor kadagiti bomba, mortar, ken granada nga agkarabettak. Dumanurudor dagiti helikopter. Makapal-eng ti ikkis dagiti fighter jet nga agitinnag iti bomba… Ammom kadi ti riknana?”
“Ita, siak ti pangidas-alam iti kinamanangilanglangim? Tinakawmo ti kakaisuna a babai iti biagko. Naim-imbag pay koman a natay ngem ti nagbiag a nalablabes pay ngem baldado. Basolmo, John... Basolmo.”
Ket bimmaet ti nakatingtinggaw a kanalbuong ti paltog.
Narikna lattan ni John ti nabara a banag a nangarado iti barukongna. Sinarapana. Agpusitsiten ti dara. Nagkidem. Nagpintas koman ti matay tapno agpatinggan ti amin.
Ngem saan a nakusbo. Sikikired nga immaddang tapno makaasideg ken ni Ricky. Timmayab ti kanawan a gemgemna. Law-as!
Nagkatawa ni Ricky. Isu met ti simmublat. Napakiet ni John idi agdisso ti danog iti rupana. Ket addayta manen! Ngem biddut ti yaasideg ni Ricky kenkuana. Napardas a simmubbot. Napuntaanna ni Ricky iti pangal daytoy ket nanalpaak a nagdisso iti datar. Naibato ti paltogna. Nagkarayam ni Ricky a nangkamang iti paltogna. Kayat ni John a suroten ngem awanen ti kiredna. Napatugaw. Kumapsuten. Agkudrep payen ti panagkitana. Saanen a naminar ti pakabuklan ti lalaki nga umas-asideg kenkuana nupay ammona nga adda paltog a bitbit daytoy. Ken naminar pay laeng ti panunotna. Nalagipna ti paltog nga imparautna iti sakana. Inkarigatanna a kinarawa. Kumudkudrep ti umas-asideg a ladawan, kumudkudrep met ti panunotna. Agin-innagawen ti ridep ken tibker patinakemna.
Naiggamanna ti paltog iti sakana. Ginuyodna. Ket kasla parparmata laengen kenkuana dagiti nagsasaruno a kanalbuong. Ken ti inibbatanna a putan ti paltogna.
ININ-INUT a nagmulagat ni John. Nakudrep ti immuna a rupa a nakitana. Nariknana ti pannakapisel ti dakulapna. Idi agraniag ti panagkitana, ti aglulua a rupa ni Veronica ti naibaskag kadagiti matana. Kimmuttong daytoy, ngem nagtalinaed ti kinalasbangna. Iti abayna, nalangto dagiti adu a sabsabong a naipaunor. Malagipnan dagiti napasamak.
“Welcome back, John,” nailasinna ti timek ni Detective Coloma.
Minatmatanna ti gayyemna. Normal met. Awan ti sugatna wenno barabad ti bagina. Masmasdaaw. Uray ni Veronica, masiguradona a napaltogan ngem apay a kasla awan met ti napasamak kadakuada?
Bimmangon. Nariknana iti sakit iti bagina. Inar-arikapna. Awan ti sugatna.
“You were in a coma for two months,” kinuna ni Detective Coloma.
Naklaat. “Ti reservation-ko a mangyawid iti bangkay ni Remy?” ti immuna a balikas a nagaon kadagiti bibigna.
“In-reschedule-ko, John. Bilin ni Colonel Davis,” insungbat ni Veronica.
Saan a nakauni ni John.
“Dandanika natay... Agingga ita, sangkaibaga pay laeng dagiti doktor a nangtaming kenka a milagro ti pannakalasatmo iti patay. Baro a biag. Natatekka iti buli.” Ni manen Detective Coloma.
Ad-addan a saan a nakauni ni John. Awan ti malagipna. Kasla nakaturog laeng. Kinapudnona, impagarupna no nakariing laeng kalpasan ti nairut a pannaturogna iti nagpatnag.
“Ni Ricky?” sinaludsodna idi agangay. Nakapuy ti timekna.
“He is dead. He didn’t have any chance. Naginnibuskayo iti bala. Ngem adda maysa a banag a nayesngawna sakbay a napugsat ti angesna. He was sorry.”
Nagkidem ni John. Nalagipna ni Lisa Presley. Ti nakaay-ay-ay a nagtungpalanna. Nga ad-adda manen ti kinadaksanggasatna iti pannakapukaw ni Lisa ken ni Ricky, ti kakaisuna a nangitaklinanna iti masakbayanna. Iti nabileg nga ayan-ayatda, a nagtalinaed a natibker iti laksid ti panagbalinna a baldado.
“I’m sorry, Lisa,” nakunana iti panunotna.
Imbaw-ingna ti panagkitana ken Veronica. Limmag-an bassit ti barukongna. Dina mailawlawag ngem kasla maila iti balasang. Mailiw unay. Ngem kasla nasulek dagiti matana iti ramay ni Veronica a nakasuot ti maysa a diamante nga engagement ring.
“Napintas, saan kadi, John?” kinuna ni Detective Coloma a nangiggem iti dakulap ni Veronica sa binisongna ti singsing.
Kellaat, nagdalugudog ti puso ni John.
“Next month, we are getting married,” kinuna ni Detective Coloma ket immalditna ti nalailo a bisito iti bibig ni Veronica.
Nagkidem manen ni John. Kasla dina kayat ti agmulagat. Dina kayat a makita ti aglulua ti balasang.
“Gasat ti namagtugmok kadakami ken Veronica,” kinuna manen ni Detective Coloma. “Gapu kenka, John. Ket pardasam ti agpaimbag ta sika ti best man-ko. Iti kanikadua a bulan, agkasarkamin ken Veronica. Mairingpasmonto met ngatan a tamingen ti pannakaisubli ti bangkay ni Remy iti Filipinas.”
Nagtalinaed a kasla nakandaduan ti ngiwat ni John ta saan man nga agun-uni ni Veronica, sibabasa met dagiti mata daytoy. Pinisel ti balasang ti dakulapna sa kinuna daytoy: “Thanks for everything, John... Inispalmo ti biagko.”
Nagkidem ni John. Insalakanna ngata ti balasang? Wenno insalakanna laeng ti bukodna a kararua iti panangreggaayen ti pannakonsensiana?
Adu pay dagiti nagsasaritaanda. Ngem nagbalin a tuleng kadagiti amin nga impadamagda kenkuana.
Iti panagpakada dagiti dua, nagkibinda a nagturong iti ridaw.
Immanges iti nauneg.
“Vero?” dina napupuotan nga insawang.
Nagsardeng ni Veronica. Nagpusipos.
“Adda laeng kayatko a saludsoden.” Kinita ni John ni Detective Coloma. “Fred…”
Nagkinnita da Detective Coloma ken Veronica.
“Go ahead, urayenka iti lobby,” kinuna ni Fred ken ni Veronica ket intuloynan ti rimmuar iti kuarto.
Agar-aripapa, kasla adda mangigawgawid ken ni Veronica nga immasideg iti kama.
Itan, nakarikna ni John iti panagalikaka ket naikuleng.
“John?”
Immanges iti nauneg ni John. Sa impug-awna ti banag a kasla nangsullat iti karabukobna. Sa iti nalamuyot a timek kinunana: “Kayatko laeng a maammuan no ay-ayatem ni Fred…”
Ni met Veronica ti naikuleng. Nagsabat dagiti matada ken John. Agtubbog manen dagiti matana ngem impunasna dagiti ramayna sakbay a natinnag dagiti luana.
“Nakasagana a mangikasar kaniak... Ken ay-ayatennak,” awan ti alikaka ti balasang a nangisungbat. “I’ll see you tomorrow.” Timmallikuden.
Napaumel lattan ni John. Nabati a nangisursurot kadagiti matana iti likudan ti balasang ket mariknana ti panagkipet ti lubongna idi nagpukawen iti imatangna.
NAKAMATTIDER ni John iti nakalukat a ridaw ti kuarto ni Lisa Presley. Buybuyaenna ti babai a naulimek nga agbuybuya iti TV. Makarikna manen iti pait iti nakitana a kasasaad ni Lisa. Aglalo itan ta awanen ni Ricky Ramsay. Nagkidem. Ket immagibas manen ti lagip ti Setiembre 25, 2003. Ti pannakatinnag ti helikopterda. Ti makattitileng a panagbettak ti helikopterda. Ti makasisirap nga alikuno ti apuy.
Aldaw a nangbalbaliw iti biagna… iti agnanayon.
Basolna kadi ti nagtungpalan ni Lisa?
“Sumrekka wenno saan?” nasinga iti timek ni Col. Davis.
Immanges iti nauneg ni John. Inyawatna ti sobre nga ig-iggamanna iti koronel. “Awan kiredko a sumarang kenkuana. Adu unayen ti nagbasolak kenkuana...”
“Mamin-ano nga ulit-ulitek kenka nga awan ti basolmo? Inaramidmo ti amin a kabaelam a mangispal koma ken ni Presley. Ken sinalaknibam laeng ti bagim iti pannakatay ni Ricky Ramsay. Ti biagmo wenno ti biagna…”
“Uray no mamin-ano nga isapulak iti kalintegan ken kayatko a punasen ti pannakonsensiak, saanto a mapunas, koronel. Isu a sikan ti mangited, please?”
Inawat ti koronel ti sobre. Inungapna ti saan a naipigket a kalub ti sobre, dinutdotna ti tseke a nagyan daytoy sa minatmatanna: $1,320,040.09. Nagsennaay. “Isu amin? Itedmo amin ken ni Presley?”
“Ad-adda a kasapulanna ngem iti siak, koronel. Mangnamnamaak laengen a makaanay daytan a gastosenna iti pannakatamingna agingga iti panagbiagna.”
Insubli ti koronel ti tseke iti sobre. Impatitna iti dakulapna, sa simrek iti kuarto ni Lisa Presley.
Nabati iti pasilio ni John. Nagna a nagturong iti sarming a tawa tapno makitana ti buya iti likud ti pasdek ti Harmony Adult Care, kadagiti berde a karuotan, kadagiti kongkreto a pagtutugawan: adu a pamilia a nagsisina a naum-ummong, dagiti nangbisita kadagiti ipatpategda iti biag. Awan a makitana ni Lisa. Ngem nasaysayaaten a dina makita.
Malagipna lattan ni Veronica. Daydi rabii iti condo ti balasang. Nagbabawyanna daydi a napasamak. Binabalawna ti bagina. Liniklikanna pay ni Veronica. Ngem apay nga itan ta nakasarak ti balasang iti lalaki a mangidatag kenkuana ti altar, mariknanan ti ila?
“John,” agarup nakigtot iti timek manipud iti kompiuter.
Nagpusipos. Ni Lisa Presley!
“Thank you, John.” Nalayus iti lua dagiti mata ni Lisa bayat ti panagkuti ti stick iti laptop-na.
“Dinak kagura iti napasamak ni Ricky?”
“Insalaysay dagiti pannakabagi ti linteg ti napasamak. Sinalaknibam laeng ti bagim ken dagiti dua a gagayyemmo,” kinuna ni Lisa sa nagtukeng. “Pinadasko nga inlawlawag ken ni Ricky ti amin, nga aklonennan ti napasamak kaniak… Ngem pinagbalinna unay a personal. Kadagiti sumagmamano a maudi a bulan, kellaat a nagbalbaliw. Ammok a nakullaapanen a namimpinsan ti panunotna. Dina pulos a maaklon ti nagbanagak. But he loved me. Adda kenkuana ti amin a gundaway a mangidiborsio kaniak, ti mangisukat kaniak, ngem pinilina ti nagtalinaed iti sidongko.”
“I’m really sorry,” kinemkem ni John dagiti bibigna. Mariknanan ti bara ti rupana. “I wish I could have saved you. No inun-unaka koma a sinalbar, nalabit a saan koma a napasamak daytoy. No mabalbaliwak la koma dagiti napasamak.” Nagwingiwing.
“Please, John... lipatemon ti amin. Iti laksid ti panangpabasolko kenka idi, naawatko ti amin idi maipeksak ti riknak kenka. It’s war. Adu latta ti kinadaksanggasat a mapasamak iti gubat. Ladingitek met ti pannakapukawmo iti girlfriend-mo. Ken kasapulam daytoy a kuarta. Wenno idonarmo iti Wounded Warrior Project, para kadagiti daksanggasat a kas kaniak gapu iti gubat…” Intudo ni Lisa Presley ti tseke nga adda iti rabaw ti laptop-na babaen ti stick.
“Saan, ad-adda a sika ti makasapul. That’s the least I could do. Please, saanmo koma nga isubli. Kasapulam dayta iti kaaddam iti daytoy a care facility. Adu a kuarta ti magastom iti pannakaestimarmo ditoy.”
Nagulimek ti kompiuter. Ngem nabuslon dagiti lua a nagarubos kadagiti mata ni Lisa Presley.
Immaddang nga immasideg ni John ken ni Lisa. Nagrukob. Iniggaman ni John dagiti pawad nga abaga ti babai sa immalditna ti napino a bisito iti muging daytoy— ti kakaisuna a nabati a nalamuyot a paset ti rupa daytoy a saan a linamut ti apuy.
“Thanks, John...” naguni manen ti kompiuter. Timmangad ni Lisa ket kadagiti agub-ubbog iti lua a matana, naanninawan ni John ti nabati a tarnaw kadagitoy. —O
