Sarita ni CONSTANTE CASABAR
Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Agosto 24, 1953 a bilang.
NASINGA ti panagrinnabak ken panagbanniit da Belong ken Godo iti alog a napattopattokan iti agsabsabong a balangeg.
“Adu ngata ketdin ti nalawinanyo nga ar-aro, manong,” kinuna ni Dolores manipud iti likudanda a dida napupuotan ti isusungad ken yaasidegna.
Kasla immapay a nalamuyot a pul-oy ti timek ti balasang a nangmurmuray ken ni Belong ken kadagiti sabong ti balangeg, ken nagpaay met a nangkidag ken ni Godo.
“Awan pay ti dimmawi iti banniitko, ading,” insungbat ni Godo, “ta diak met mataming a naimbag ti wisanwisanko.”
Bay-am a Yebkas Dagiti Sabong
“Apay kadi ngamin, manong?” dinamag ti balasang.
“Diakto met la ngamin maisuro daytoy kaduakon,” nagkatawa ni Godo bayat ti panangtaliawna ken ni Belong. “Kasla mapukpukawna ti nasayaat a nakemna, wenno addan sa ketdi ti panunotna kadagiti sabsabong ti masetas idiay balayda.”
Kinita ni Belong iti naamo unay ti balasang. “Sabsabong ti adda iti panunotko, agpayso dayta,” kinunana, “ket maysa kadakuada ti naidumduma.”
“Ania dayta?” sinaludsod ni Godo.
Saan a nasiputan ni Godo ti panagkinnita da Belong ken Dolores. “Kas ti sabong ti balangeg,” insungbat ni Belong.
“Nagnumo a kita ti sabongen ti idumdumam,” kinuna ni Godo. “Dayta ti pagkurangan ti agmauyong a gayyemko, Dolores. Umay agbanniit ngem sabsabong met ti adda iti ulona, ket napilina pay ketdin nga idumduma ti sabong ti nanumo a balangeng nga agtubtubo la iti maysa nga alog. No siak la a maysa, ammok ti mangpili iti napintas a sabong ket diak met pagduaduaan ti pannakaammom iti dayta.”
Bimmuslon ti dara iti rupa ni Dolores ket kasla maysa a diosa ti langana a nakaidatonan ti dua a silaw iti sangona… maysa a lampara a nakarit ken maysa a kandela a natakneng.
“Iliblibakyo laeng ti kaadda ti naliwliwanyo,” kinuna ti balasang a pinanglinged iti riknana. “Paburirawandak kad’ ketdi tapno adda pangaldawmi.”
“Ay, ading, aya,” insungbat ni Godo, “no ni la Belong ti urayem a mangted, malemto ti bigaten. Ngem dimo pakadanagan ta appanak ti saidingko. Itedkonto dagiti dadakkel kenka. Sadino kadi ti papanam?”
“Umayak koma agnateng iti uggot ti balangeg, manong.”
“Ditoy laengen ti pagalaam tapno matulonganka.”
Immisem iti apagapaman ni Dolores. “No ditoy ti pagalaak, di pay ketdi mabuak dagiti ar-aro?”
Nagkatawa ni Godo. “Nabayagda nga immadayon, ading, ta nabutbutengda iti sinisingkol a panagibabaut ni Belong iti wisanwisanna.”
Saan a nagun-uni ni Belong ngem nakita ti balasang a gimmilap dagiti mata ti baro.
“Nasaysayaat idiay baba, manong, ta ab-ababaw ti danum. Ala, panawankayo pay ket sapay koma ta adda gasatyo.”
“A, no kaniak, adda,” impasingked ni Godo, “ngem no ni la Belong, awan la ti ammokon.”
Saan latta nga intaltalek ni Belong ti mananglais a panagsao ni Godo. Binuybuyana ketdi ti anniniwan ni Dolores a naganninaw iti nagbabaetan dagiti sabong ti balangeg iti rabaw ti danum ti alog. Naikkat iti riknana ti silud ti panangumsi ni Godo kenkuana ngem pinetpetanna iti nairut iti nakemna nga addanto pagpatinggaan dagiti nagubsang a rabak ni Godo.
Insamsamira ni Godo ti nangsipsiput iti balasang bayat ti panangap-appanna iti banniitna. Tinaldiapanna met ni Belong a sikikita kadagiti balangngeg a narnuoyan iti sabong.
Nabayag nga awan ti nagun-uni kadagiti dua a babbaro.
“Kasano, Belong?” pagammuan la ta nadamag ni Godo. “Adda naalamon?”
“Awan pay ngarud,” insungbat ni Belong, “a kas itay impadlesmo. Ket sika?”
“Naakarannak sa metten iti kinabuisitmo. Dikanto pay la agawid ta mapanmo sibugan dagiti masetas a dungdungnguem unay.”
“Sinibugak ida sakbay a pimmanawak.”
“Masapulda man ti sibug itan.”
Saan a nagawidan ni Belong ti nagkatawa. “Agduduma dagiti sabong, pari,” kinunana. “Adda dagitay linnaaw laeng ti masapulda, adda met dagitay malungsot no nalabes ti pannakasibugda ken adda met dagitay matay no maipanawda iti danum.”
“A kas iti balangeg?”
“Wen,” insungbat ni Belong. “Nasken a saan a maatianan ti alog ken naanus ti danumna tapno agsantak ket agsabong ti balangeg.”
“Diak maawatan ti minamauyong a sasawem,” kinuna ni Godo.
“Ti anus ti mangpaltuad iti anim,” insungbat ni Belong. “Isut’ gapuna a nabilbileg ti anus ngem ti gemgem. Ngem maibus met ti anus, ket no agangay...”
“Isardengmon!” inyallawat ni Godo. “Awan ti anag dagiti sasawem. Sa kastoy pay nga awan ti dumawi. Agpayson sa ketdi a nabugtak aminen dagiti lames.”
Timmakder ni Godo. “Bukodmo ditoyen,” kinunana. “Umakarak tapno adda ar-aro a maikamakamko ken ni Dolores,” ket kinermanna ni Belong.
“Impaypaysom sa ketdi daytay panangibaga ni Dolores a makibingay iti nabaniitanta?” inrabak ni Belong.
“Impaypayso?” dinagulliit ni Godo. “Gasat, kunam, no maawatam ti kayatko a sawen. Dimo pay la ngamin ammo ti kayat dagiti babbai, pari. Agrayoka ngem masapul nga ilaokmo ti kinadursok ta dimo met mauray nga umasidegda tapno paalada kenka. Isuda ti batombalani, a saan ketdi a sika. Ngem agbambannogak la ketdi iti panangilawlawagko iti dayta a banag kenka ta awan pay met la ti padasmo.”
“No kunak met a nadumaduma dagiti babbai a kas iti panagduduma dagiti sabsabong?” indukit ni Belong. Kinalikagumanna a mayatiddog ti panagsaritada tapno maigawidna ni Godo.
“Sika laengen ti mangsungbat iti dayta a saludsodmo,” insungbat ni Godo a magmagnan nga umadayo.
Nagpababa ni Godo iti nagturongan ni Dolores. Sinipsiputan ni Belong. Kasla bilbilangen ni Belong dagiti addang ni Godo agsipud ta ammona a ti tunggal addang ni Godo ti mangyasideg kenkuana ken ni Dolores.
Nupay adayo bassit ti ‘yan ni Dolores, nalawag ti pannakakita ni Belong iti panaggatud ti balasang iti uggot ti balangeg. Ngem tunggal umaskaw ni Godo, kasla dumakdakkel met ti langa ni Godo a manglinged ken ni Dolores kadagiti mata ni Belong.
Inyaon ni Belong ti liwliwna iti danum. Impulipolna ti lubid sa siniglotna ti murdongna iti wisanwisan. Timmakder. Binaybay-anna ti lata a naglaon iti appan. Dina maisina dagiti matana ken ni Godo.
Di met la agsardengen ni Godo. Di met la agtugawen tapno agbanniit. Kadagiti nalabasanna, adu met ti nasayaat a disso a pangipawpawanna iti banniitna. Ket saan laeng a nagsardeng ni Godo. Napaneknekan ni Belong a pambar laeng ni Godo ti saona nga umakar laeng iti pagpawpawan.
Nakadanon ni Godo iti ‘yan ni Dolores. Nupay adda ni Dolores iti danum ta agal-ala la ngarud iti uggot ti balangeg, ken adda met ni Godo iti igid ti danum, imbilang ni Belong nga agdendenna dagiti dua. Iti panangtaliaw ni Dolores ken ni Godo, ammon ni Belong nga inisemanna ti baro agsipud ta ammona a nasam-it ti kababalin ti balasang. Nupay kasta, iti pamanunotan ni Belong, nadadael dayta nga isem gapu ta naipaay iti maysa a lalaki a dina ammo ti mangilala.
Nagturong ni Belong iti ‘yan dagiti dua. Natanang ken nainayad ti pannagnana. Nakitana a nagtugaw ni Godo iti teppang ket insapulna ti banniitna iti pangipawpawanna. Timmalged ti rikna ni Belong iti kasta a nakitana.
Idi makaasideg ni Belong, nagsiddaaw agsipud ta adda metten ni Godo iti danum. Pinardasanna ti nagna ket naimatanganna nga ik-ikkaten ni Godo ti banniitna a naisaud iti nagrarapit a ramut ti balangeg.
Timmangad ni Godo idi nadlawna ti kaadda ni Belong. “Apay a simmurotka?” impasabatna ken ni Belong. “Dika met agawid, aya, tapno mapanmo sibugan dagiti masetasmo?”
“Dimo koma pakadanagan ti panangbugawko manen kadagiti ar-aro,” nalanay ti timek ni Belong. “Saanakon a mangliwliw. Umayko laeng tulongan ni Dolores ta nasnasken met kenka ti banniitmo.”
Tinaliaw ni Dolores ni Belong. Immisem ket kinunana: “Uray saan laengen, manong, ta adu metten ti naalak.”
Impalladaw ni Godo ti wisanwisanna iti takdang. “Ti la masasaom,” intebbagna ken ni Belong. “Ammom, aya, ti agkettel iti uggot ti balangeg? Ti agbuya, a, iti sabong ti ammom. Bay-am ta siak ti mangtulong ken ni Dolores.”
Nakita manen ni Dolores ti panagsileng dagiti mata ni Belong, ket kinunana iti baro: “Bay-am kadi lattan ni Manong Godo a tumulong kaniak. Uray ket mabiitak laengen.”
Naatipa ni Belong gapu iti nalamuyot a balikas ti balasang. Nagtugaw iti takdang ket inurnosna dagiti rangaw ti balangeg iti uneg ti labba ni Dolores.
Idi simmang-aten da Dolores ken ni Godo, siiiggem ti balasang iti maysa nga ungkay ti balangeg a narnuoyan iti sabong. Nagtugaw ti balasang iti igid ti alog ket pinurosna dagiti sabong. Naggiddan dagiti dua a babbaro a nangigay-at iti itutulongda ngem nagkedked ni Dolores a bimsag. “Pabus-oyandak la koman itoy nga aramidko,” kinunana, “ta adda la bassit aramidek.” Kalpasan ti panangpurosna kadagiti sabong, pinagsusukotna ida nga inurnos. Binikkogna dagiti nagsusukot a sabsabong agingga iti nagsabat dagiti dua nga ungto. Nakita da Belong ken Godo a maysa a dakkel a singsing ti sabong ti adda iti dakulap ni Dolores.
Timmakder ni Dolores tapno agawiden. Sinapulna ti labbana nga ig-iggaman ni Belong.
“Intan, ading,” kinuna ni Belong iti nabatad a timek, “tapno bukbukodanen ni Godo ti alog.”
Limmabbasit ni Godo. “No sika laeng, Belong, ad-adu ti maalak iti maysa laeng nga oras ngem iti agmalmalem a panangliwliwmo.” Nakarit ti timekna. “Itedmo ketdi kaniak dayta labba ni Dolores ta siak ti mapan mangitulong kenkuana.”
Isem a napunnuan iti kinaanus ti nagbatay kadagiti bibig ni Belong, ket gimmil-ayab dagiti matana. Pimmuraw dagiti buko ti ramayna iti kinaet-et ti panangiggemna iti labba. Nagkintayeg ni Dolores idi nadlawna ti kasta a langa ni Belong.
Immasideg ti balasang ken ni Belong. “Bassit la a banag dayta, manong, saan kadi?” kinuna ti balasang. “Ipabus-oymo kadi laengen ken ni Manong Godo. Napigsa ngamin ket bareng no maipapasna ti pigsana iti panangbitbitna iti labba.”
Situtulnog ni Belong a nangyawat iti labba ken ni agkatkatawa a Godo.
Nagnan da Dolores ken Godo, ket bayat ti panangkitkita ni Godo iti intudo ti balasang, timmaliaw ni Dolores iti likudanna, sinapul dagiti matana ti mata ni Belong sa inibbatanna ti inaramidna a sinan singsing a sabsabong tapno agpaay ken ni Belong.—O
Magatang ti Bannawag kadagiti kadagiti sukiyo a paggatangan.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected] wenno kauman ni Boy Balanag iti CP Number 09162692390.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, 09171360110.
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
