Salaysay ni PRESCILLANO N. BERMUDEZ
DAGITI SENIOR CITIZEN ti Filipinas, naulila iti nadungngo nga ama iti ipupusay ni Retired Regional Trial Court Judge Joven F. Costales ti Naguilian, La Union, presidente ti National Senior Citizens Federation of the Philippines. Napukaw met ti husgado ti napudno nga ukom a naawagan iti “Hukom Bitay” bayat panagpaayna nga ukom iti Regional Trial Court, Urdaneta, Pangasinan. Pinanawanna met ti nalatak a kolumna a “Saludsodem ken Apo Hues” iti Bannawag, a pangibalbalakadanna iti panagkappia, panagareglo dagiti agdidinnarum. Daytoy numo, napukawmi met ti maysa a napudno a gayyem a nangted iti talek kas paneknekan ti panangibinglayna kadakami kadagiti yet-etnagna a pammagbaga iti panagkasapulan iti linteg ken iti panagtintinnulongmi a nangpasantak iti Literatura Ilokana.
Ti kinamannuratmi ti nangparabuy iti pannakilangenmi ken ni Judge Joven Costales a nangbangon iti Gunglo dagiti Mannurat nga Ilokano iti La Union (GUMIL La Union) idi 1966. Kas kameng ti GUMIL, saan laeng a nagpatingga iti sao--inaramidna daytoy babaen iti panangisponsorna iti salip iti panagsurat iti ababa a sarita dagiti senior citizen. Kaduami ni Virgilio “Boying” Dumaloy (+) nga empleado met idi iti RTC Urdaneta kas sheriff, tinulonganmi iti pannakaimaton ti salip. Itay pakauna daytoy a tawen (2023), insungsongna ti Bannawag a nangted iti pammigbig ken gunggona kadagiti sibibibiag a babbaket ken lallakay a senior citizen.
Pakaidayawanmi ti panangibilang ni Judge Costales kadakami kas matalek a mannurat nga ik-ikkanna iti pakakitaan kadagiti bukodna a proyekto. Idi nakibiangkami iti pannakaimaton ti senior citizens, inikkannakami iti Constitution and By-Laws ti Saranay Association of Naguilian La Union a nagtuladanmi iti umisu a pannakabukel ti gunglo. Iti panangurnongna kadagiti pammagbagana iti ”Saludsodem ken Apo Hues” a kolumna iti Bannawag a libro nga inawaganna iti “Compendium,” inikkannakami iti kopia manipud iti umuna a volume a nangrugi iti Mayo 2015 agingga iti maika-7 a volume a Disiembre 2021. Kangrunaan a dokumento nga intedna ti “Dura Lex, Sed Lex” a libro a nakaipablaakan ti gapuananna bayat ti panagpaayna nga ukom a nangbuniagan kenkuana ti social media a kas “Hukom Bitay ti Ilocandia.”
Wen, kangrunaan kadagiti dokumento nga intalek kasakami ni Judge Joven ti “Dura Lex, Sed Lex.” Buklen daytoy ti 30 a salaysay maipapan kadagiti kaso a nasentensiaan iti patay, 30 a kaso dagiti nasentensiaan iti tungpal biag a pannakabalud, salaysay no kasano a mabitay ti akusado a nasentensiaan iti dusa a patay, dagiti salaysay ken damdamag a naipablaak iti nasional ken lokal a warnakan, balikas ti sabali (verses from the Holy Bible) ken dagiti Quotations Cited in the Cases Promulgated by the Judge, balikas a tartaraudi (epiloque), kdp.
Manipud Kadagiti Agdama a Kameng ti Bannawag: Dios ti Agngina!
NUPAY ADDA KINAPUDNO ti “Hukom Bitay ti Ilocandia” a pinaglatak ti social media, kasla birngas wenno nagan iti pluma laeng daytoy a nainayon iti nagan ni Judge Joven. Saan a naranggas a tao ni Judge Joven nga aw-awaganmi met iti “Manong.”
Kinapudnona, nairaman kadagiti dokumento ti “Dura Lex, Sed Lex” ti paset nga “Awan ti Nakakita nga Isu ti Pimmatay” a nagikeddengan ni Judge Joven iti pannakawayawaya ti naidarum a saan a nainaganan. ‘‘Nupay naabsuelto ti maysa nga akusado, dina kayat a sawen a saan nga isu ti nangaramid iti krimen, nakurang laeng ti ebedensia nga isu ti akin-aramid nga awan duadua iti naipabasol kenkuana a krimen,’’ kinunana.
Impablaak met ti Philippine Daily Inquirer idi Nobiembre 19, 1996 (“Rape suspect saved by ‘Hanging Judge”’) ti pannaka-acquit ni Marcelino Estonilo ti Asingan, Pangasinan a naidarum iti panagrames iti agtawen iti 16 a babai gapu ta saan a napaneknekan “beyond reasonable doubt” a pinilitna daytoy.
Winawayawaan met ni Judge Joven ni Mandy Ribu y Buen, a naidestino idi iti Police Station ti San Manuel, Pangasinan, a naibalud iti dua a tawen gapu ta napabasol a naaddaan iti awan lisensiana a paltog ken nagusar iti droga (Northern Times, July 1-7, 2001).
PANEKNEKAN dagiti kameng ti media a kinain-innuman ni Judge Joven, a kalaksidan a “bimmato ken naranggas a kinatao” ti maipabpablaak, addaan iti nalukneng a puso ‘‘nangruna iti convicted ken dagiti kakabagianna.’’ No maibasa ti pangngeddeng, isuot ni Judge Joven ti nangisit nga anteohosna tapno mailinged ti panagluana. Kalpasan ti panangpirmana iti pangngeddengna, tukkolenna ti ballpen-na tapno saanen a maulit a pangpirmana iti sabali pay a sentensia a patay.
Inlanadna iti taraudi ti pakauna nga inlanadna iti librona: “Idi adda nagsaludsod no ania ti riknak a kas nangibilin iti pannakakettel ti maysa a biag, kunak met a gapu ta adda sursurotentayo a linteg ti Dios ken ti tao, isu ngarud ti masurot. Ti riknak, nasaem met ti kastoy, ngem awan mabalinko ta ti “mabalin a ti linteg ket naames, ngem isu ngamin ti linteg.”
INLANAD ni Judge Joven iti librona, iti Balikas a Tartaraudi:
“Iti Nasantuan a Biblia, iti libro ti Genesis, kapitulo 1, kunana: ‘Idi parsuaen ti Dios ti lubong, gusoguso ket awan urnos ti amin.’
“Mano a riwriw a tawen ti napalabas kas makitatayo a ladawan, gusoguso pay la ti amin. Dagiti tattao, saanda nga agsisinnurotan. Uray ita, iti agdama, adda latta dagiti pagilian nga aggugubat. Uray ditoy pagiliantayo, adda pay laeng dagiti kayatda a rippuogen ti gobierno.
“Inton ano ngata a maikkat ti gusoguso ket agadda ti urnos?
“‘Toy numo, kas maysa a nadutokan idi a mangted bassit iti pannagna ti urnos ken kappia babaen ti panangsentensia kadagiti managdakdakes kas ehemplo tapno agbuteng dagiti dadduma a tattao, babaen iti pannulong ken tarabay ti kangatuan ken saan a makita a Supremo ti Hustisia ditoy lubong.
“Tumangadtayo iti langit nga agdeppa ket ikararagtayo a mapukawen ti gusoguso ken maurnosto aminen.”
Dios ti mangalluad iti kararuam, Judge Joven…
