Salaysay ni LITO P. HILIDON
DIAK impagpagarup a makapagkamengak iti Bannawag.
Malagipko la unay ti petsa: Mayo 24, 2023, Martes, pasado alas dies iti aldaw. Adda naawatko a mensahe iti Messenger manipud ken ni Manong Cles Rambaud, Editor ti Bannawag. Aglutlutoak iti pangaldawmi idi nagliteng ti selponko. Amangan, kunak, no adda message ni baketko nga adda idiay Hong Kong ngem saan gayam. Kinuna ni Manong Cles nga agsapsapulda iti agbalin a kameng ti Bannawag ket no interesadoak kano. Naklaatak latta nupay naiparipiripen daytoy kaniak ni Manong Johnny (Juan Al. Asuncion, Literary Editor ti Bannawag) idi kalkalpas ti Dap-ayan, ti GUMIL Filipinas National Convention, a naangay iti Bangui National High School, Bangui, Ilocos Norte idi Mayo 5-7, 2023 wenno awan pay makabulan ti napalabas.
Iti dayta a naawatko a mensahe manipud iti mismo nga Editor ti Bannawag, kasla nabuyatanak iti nalamiis a danum. Addan iti sangok ti gundaway. Ket iti biangko a naayat iti panagsurat, asinoak koma nga agkedked nga agbalin a paset ti Bannawag, ti maysa kadagiti kapautan a literary magazine iti entero a pagilian?
Awan naisungbatko no di, “Agyamanak iti panagtalek, sir.”
TI BANNAWAG KEN SIAK (40): Ti Bannawag, ni Sherma, ken Siak
Ti kinapudnona, sinaludsodko iti bagik, “Apay a siak?” Diak naitured ti nagimtuod ta amangan no ibabawida ti gundaway ket idiayada iti sabali. Agdadamoak laeng iti Literatura Ilokana, saanak pay nga eksperto iti Ortograpia ti Ilokano. Wen, ta saanak a nairuam a nagbasbasa iti Literatura Ilokana. No adda man saggabassit a nabasak a libro nga Ilokano, isu ti Biblia.
Idi addakam pay iti Asingan (Pangasinan) idi ubingak pay, ni nanangko ti gumatgatang iti Liwayway ken Bannawag tunggal agudong iti Biernes, ket ‘tay para ubbing a Funny Komiks ti gatgatangenna idi a para kaniak. Gapu ta diak pay ammo ti agbasa idi, denggek lattan ni nanang a mangbasa iti istoria iti komiks. Ti komiks met laeng ti nakasursuruak nga agbasa. Ket makunak nga isu payen ti nagsursuruak nga agsurat, ta nangrugiak metten nga agaramid iti konkondit a “komiks” iti Tagalog idi addaakon iti Maikatlo a Grado iti Asingan South Central School (Narciso R. Ramos Elementary School itan), ken nangisungsong kaniak a nagsursurat metten iti prosa iti Tagalog idi addaakon iti hayskul iti Saint Teresita’s Academy iti Aritao, ili nga immakaranmi ta adda ditoy ti maysa a kabsat ni nanang. Imetko dayta a pagduyosan agingga iti kolehio. Iti daytoy a panawen, awan metten ti makitkitak a Liwayway isu nga impagarupko no awan metten ti Bannawag. Idi nagkallaysakamin iti kaingungotko, insardengkon ti agsuratsurat iti ania man a di met para pablaak ket impasnekko ti nagobra iti Call Center agingga a simmangbay ti angol a COVID-19 a namagbaliw iti amin.
Gapu iti lockdown ken gapu ta naawananak iti trabaho, napanunotko manen ti agsurat a kas pagpalpaliwaan. Diak ammo ta kasla nagsubliak iti kinaubingko idi rinugiak manen ti agsurat—nga itan, iti Ilokano. Wen, iti Ilokano, saanen nga iti Tagalog. Maigapu daytoy iti panagsuksukisokko iti internet maipapan iti historia ti Nueva Vizcaya, ket, ne, nasarakak ‘tay salaysay ni Apo Bonifacio Ramos iti Bannawag! Nasaririt ti algoritmo ti Google ta idi linuktak ti sinurat ni Apo Ramos, imparang ti internet dagiti dadduma pay nga artikulo nga Ilokano. Ti sarita daydi Apo Juan S.P. Hidalgo Jr. a “Ti Daga, ti Tudo, ken ti Init” ti simmaruno a nasalawko a naipablaak iti Bannawag online. Diak ninamnama nga adda online ti Bannawag. Iti kasungani ti impagarupko, saan gayam a naawan ti Bannawag. Sibibiag! Isu nga inadalko ti ortograpia ti Ilokano ken impasnekkon ti nangadal iti panagsurat iti sarita nga Ilokano maibatay kadagiti nabasbasak a sarita—ken nagsuratak kadagiti sarita nga Ilokano. Inturturedko pay ketdin ti nakisalip ket napaspasarakan ti sinuratko a sarita ti Third Place iti 6th Mario Abinsay Albalos Foundation Literary Awards (Flash Fiction) itay napan a tawen (naggibus ti salip iti Marso 2022). Patiek a daytoy panangabakko iti Albalos Awards ti gapuna nga inawisnak ti GUMIL Filipinas, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano nga agbalin a fellow ti Pasnaan 11 (Workshop for Ilocano Writers) a naangay idi Agosto 18-21, 2022 iti Bangui National High School, Bangui, Ilocos Norte.
Agpayso, nalpas idin ti angol. Ngem nariknak a rimmigat ti biag. Saanen nga umdas ti ipawpaw-it ni baket a binulan iti kinangina dagiti amin a magatgatang. Uray kayatko a tulongan ni baket, saan met nga adu ti panggedan iti Nueva Vizcaya. Napia ta naikkanak iti gundaway a nagpaay a Researcher iti Tourism Office ti Aritao uray apagbiit. Iti panaggibus ti kontratak idi Nobiembre 2022, awan manen pagsapulan. Pinadasko ti nagaplay iti Munisipio ngem awan kano ti bakante. Nalabit, kinunak iti panunotko, saan a ditoy ti lugarko. Intultuloyko ketdi ti nagsurat kadagiti sarita nga Ilokano agingga a pinadasko manen ti nakisalip. Manen, inyalat ti insalipko a sarita iti 7th Mario Abinsay Albalos Foundation Literary Awards a naggibus iti Marso 15, 2023 ti Third Prize. Napanko inawat ti premiok iti Dap-ayan iti Bangui uray pay ammok a bassitton ti mabati iti premio apaman a makasubliak iti Nueva Vizcaya. Ngem ditoy met a nagkitakami ken Manong Johnny Asuncion ken adda naiparipiripna a nangburburtia kaniak
Dayta a burburtia, nasungbatan kalpasan ti sumagmamano a lawas—babaen ti mensahe ni Manong Cles kaniak.
Inyumanko met laeng ken ni baketko (Marilyn) ti diaya a panagkamengko iti Bannawag. Naparpardas pay ngem kimat a nagdesision ni baket: “Gundawaymo daytan, honey! Maysa pay, ammok a pers labmo ti panagsurat!”
Wen, ay-ayatek ti panagsurat. Immun-una pay nga inayatko ti panagsurat ngem ni baketko. Gundawaykon ti agbalin a pudpudno a mannurat, ket matungpal dayta nga arapaap gapu iti Bannawag.
Idi agob-obraak iti Call Center, pudno a makapnek ti matgedan, ngem gapu iti naynay a panagpuypuyat (ta rabii ti kaaduan nga oras ti panagtrabaho) nariknak ti panagbaliw iti bagik. Saanak nga umub-ubing, dumtengto ti aldaw a diakon madaeran ti agpuyat. Nasken ti natalged, napintas, ken naanayas a pagtrabahuan. Dayta ti impaay ti Bannawag kaniak.
Iti di nagbayag, addaakon iti Bannawag. Siak ti kaubingan a kameng ken ammok nga adayoak iti naragpat dagiti dinanonko. Ngem diak narikna dayta a nagbaetan.
Agtawen itan ti Bannawag iti 89. Am-amang nga inauna ngem siak. Ket iti dayta a kapautna, maibilangen nga institusion. Ket pakaidayawak la unay ti agbalin a paset daytoy nga institusion.—O
