Salaysay ni ARCHIE C. ANIPOT
KADAKAMI nga agkakabagian ken agkakaarruba idi ditoy Brgy. Capangpangan iti ili ti Vigan (saan pay a siudad idi), daydi laeng angkel Doming a kapidua daydi tatang ti gumatgatang iti Bannawag Magasin. Bulbuloden la daydi tatang daytoy, a ,no kasdiay a maliwayanna sigud a basaen, unaakon! Magasin ti sangkaarrubaan ti Bannawag idi.
Komiks ken dagiti sarita ti unaek idi a basaen. Isarunokto ti nobela, sa dagiti daniw ken salaysay. Ditoy a nabasbasak dagiti nagan da Apo Rambaud, Manuel, Diaz, Laconsay, Rochina, Bulong, Duque, Bragado, Contillo, Pacris, Padios, Amorin, Jose, Asuncion, Bautista, Valdez, Tabag, Nesperos, Aragon, Alvarez, Pacnis ken dagiti adu pay nga agkakalaing a mannurat nga Ilokano.
Ket idi nabasak iti Bannawag ti "Ti Dalag Iti Rangat" a sarita ni Apo Prodie Gar. Padios, natukay ti riknak. Daytoy koma ti nanindi iti nakatungraraw a pabelo ti tarigagayko nga agsurat ngem kadagita a panawen, awan iti seggedko: oras nga agsursuro.
Hayskulko pay la idi. Kabambanuagak koma a nagsursuro nga agsurat. Nalabit, nakaadayoak koma ngata itan! Ngem kadakami a nanumo a pamilia nga addaan iti sangapulo ket maysa a kameng, ti agbasa ken ti bumadang iti balay ti impangpangrunami tapno malasat latta ti inaldaw a dangadang ti biag. Agtagibalay laeng ni nanang. Ket nupay sapatero iti aldaw ken maysa a Provincial Security Guard iti rabii daydi tatangmi, saan a pulos nga umanay ti mateggedanna. Linaksidko ngarud ti arapaapko nga agsurat iti Bannawag ta diak met maisamira. Ket idi umagpangakon iti kolehio, impamaysakon ti nagadal ken nag-working student. Nalipatak ti Bannawag.
Manipud Kadagiti Agdama a Kameng ti Bannawag: Dios ti Agngina!
1993. First year-ko iti kina-inheniero sibil iti University of Northern Philippines (UNP) iti Vigan. Uso ti penpal-penpal. Iti simmarsaruno a tawen, naam-ammok ni Amibelle B. Corpuz (taga-Ilocos Norte, nga abogada itan). Sinuruannak iti ortograpia ken gramatika ti ilokano. Nupay agdadamo pay laeng a mannurat iti Bannawag, nangab-abaken isuna iti pasalip. Ket dita, nariing manen ti essemko nga agsurat. Sinubliak ti nagbasa ti Bannawag.
Nangpalpaliiwak, pinadasko ti nagisubmiter iti daniw iti Tandem, ti school paper ti UNP, nupay addan ti dua a poem-ko nga impablaakda. Ket iti kaasi Ni Apo, naipablaak met. Kas idi damo, adda rag-o a saan a mailadawan. Pudno kadi a ti daniw ket kararag, kinunkunak ta kasla ketdin nasapulak ti kararuak ditoy.
Ngem manen, idi nagturposak idi 1998 ken rugiakon ti agsapul iti trabaho kalpasan a nagasatak ti Civil Engineering Licensure Examination, nalipatak manen ti Bannawag.
Mabiagnaka, aya, dayta panagsuratmo? Kunkunada man kaniak.
Inggaedko ngarud ti nagsapul. Nakastrekak idiay Lacub, Abra kas Project In-Charge ti water system ngem idi agangay, ta kayatkon ti makastreken iti gobierno, pinadasko ken napagasatannak met a simrek iti Philippine National Police idi 2001.
Naunday a panawen ti dimmaliasat agingga a dimteng ti pandemia. Tawen 2021 idi matukay manen ti essemko iti panagsurat. Pinadasko ngarud ti nakipagkameng kadagiti grupo dagiti dumadaniw iti Facebook a kas koma iti Burburtia, Istoria, Daniw, Ray-aw, Ilocandia (BIDRI) agingga a naam-ammok ni Kabagis Aracellie Macugay ti grupo a Namyannaniw. Isu ti damo a nangiwanwan kaniak iti daniw, Kinaduak ngarud a nag-admin iti Namyannaniw ngem saan a dita ti nagpatinggaak. Nakikappengak pay iti grupo a Darudar; sa iti grupo a Basniw. Ngem saanak a napnek. Nakaritak nga agaramid iti “imbiit” a sarita. Pinadasko ken napagasatan met ‘diay damo nga intedko iti Ariwanas Magasin nga imatmatonan ni Apo Danilo A. Baustista. Agingga a nasarakak iti Facebook ti page a Sarigilap Online. Naimbag ta naanusannak a tinarabay ni Apo Joel Manuel ta akuek nga adu latta dagiti pagkapsutak isu a masapul a malitupan dagitoy a pagkamtudan. Nangaramidak iti bukodko a diksionario ti ispeling. Pinadasko met ti salaysay. Ket nupay idi laeng tawen 2022 (iti edadko a 47) a nakaipablaakak kadagiti flash fiction, salaysay ken daniw iti Bannawag, mamatiak nga awan linnakayan wenno innubingan iti tay-ak ti literatura. Nagsapulak iti libro no kasano iti agsurat iti sarita ken daniw ngem napaayak. Gimmatangak ngarud iti Bannawag ken dagiti libro nga Ilokano. Masapul met nga iduron ti bukod a bagi! Ken, wen, nasken met latta nga agtultuloy ti panagadal isu a ginundawayakon a timmabuno iti Pasnaan idi Agosto 19-21, 2022 sadiay Bangui National High School, Bangui, Ilocos Norte a pag-principal-an ni Apo Joel Manuel. Fellow-ak ti Pasnaan 11. Gapu iti Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano (GUMIL) ken iti Bannawag, naikkankami ti libro iti Ortograpia ken Gramatika ken ti libro daydi Apo Reynaldo A. Duque a napauluan iti No Agsuratka iti Sarita. Dagitoy itan ti bagnos a mangsarakuy iti kabaelak. Ditoyko pay a nakita ti personal da Apo Cles Rambaud nga isu ti mangiwanwanwan kaniak iti Sarita a Para Ubbing ken da Apo Juan Al. Asuncion ken Daniel Nesperos nga isu met ti mangidaldalan kaniak iti Sarita. Iti sabali a bangir, sursuruandak met da Apo Ariel Tabag ken Daniel Nesperos iti daniw babaen ti teks ken FB Messenger.
Ditoy a napaneknekak a saan nga umanay ti tarigagay laeng tapno maragpat ti arapaap. Ta kas iti ania man a ganuat, nasken ti implementasion. Kas iti panagsurat, masapul met ti panangpadas nga agikur-it.
Wen, agpayso a dinak mabiag ti panagsurat. Awan ti dakkel a kuarta ditoy. Ngem adda iti saan a magatadan ti pirak ditoy. Isu ti rag-o a saan a mailadawan. Ket ditoy Bannawag ti nakasapulak dayta a rag-o idi mangrugiakon a makaipablaak kadagiti sinuratko.
Isu a namin-anok man a nalipatan, sinubliak ti Bannawag. Addan seggedko. Addan orasko. Adda payen mangsarakuy kaniak. Adda metten natalged a pangbiagko iti pamiliak.
Ita, kalikagumkon ti makilanglang, ti makipagtaeng ken ti makipagbiag iti kunkunada a Biblia ti Amianan. Ditoyko nga isarusar dagiti luak. Ditoyko nga ibinglay dagiti ragsak a nariknak. Ti kinaubingko, ti ayatko, ti tugotko, mabasanto dagiti sumaruno a kaputotan nga Ilokano ket sapay koma ta masindiak ti pabelo ti tarigagayda nga agsurat met iti Bannawag.–O
