Salaysay ni JEFFERSON M. SOMERA
Unaek man ti mangkablaaw iti Bannawag iti naragsak a maika-89 a tawen a panagkasangayna. Iti kinabayagen daytoy, saan a mailibak nga adun dagiti naparagsak, napasangit, ken napagkatawana nga agbasbasa. Maibagak a maysaak ngarud kadagiti linaklaksa a nagnumar iti kaadda ti Bannawag.
Kas pannakiselebrar iti anibersario ti Bannawag, ibinglayko met ti bukodko a padas, a ti rugi ti pakasaritaan ti pannakainaig ti biagko iti Bannawag ket idi 1993. Kadayta ngamin a tawen ti yaakarmi a sangapamilia ditoy napintas nga ili ti Pilar, Abra manipud iti ili ti Gamu, Isabela a nagnaedanmi sipud pannakaitaok. Iti Pilar ti dimmakkelan ti amami, ni MSg. Antonio Somera, a maysa a kameng ti Armado a Buyot ti Filipinas. Naidestino iti Camp Melchor F. Dela Cruz iti Upi, Gamu, Isabela isu nga idiaykami metten a nagnaed. Iti panagretirona iti buyot, nagsublikami iti Pilar.
Kas maysa nga ubing a dimmakkel iti uneg ti kampo dagiti soldado, nupay Ilokano ken Ibanag ti pagsasao ti kaaduan a taga-Isabela, nariinganmi ti agsao iti Tagalog. Isu ngamin ti maawatan wenno pagsasabatan ti dildila dagiti ubbing ken nataengan iti kampo, ta agsasabali met a luglugar ti naggapuan dagiti nakadestino a soldado a kas iti amami.
Idi agsublikami iti Barangay Brookside iti Pilar, ag-Grade 5-kami idin iti elementaria ken daydi kasinginko a ni Emerson, ken Grade 3 met ti buridek a kabsatmi. Ay, ket isem-iseman, sutsutilen ken mironendakami metten dagiti katungtongmi a kakasadaranmi, iti man eskuelaan wenno iti ruar no ag-Tagalogkami. Mabalin a dida unay a naruam a makangkangngeg iti Tagalog, wenno “korni” idi kadakuada, ta manmano pay met laeng ti adda telebisionna idi iti lugarmi, a pagtuladan wenno pakasursuruan koma dagiti kapada nga ubbing nga ag-Tagalog.
Manipud Kadagiti Agdama a Kameng ti Bannawag: Dios ti Agngina!
Inkeddengmi nga agkakabsat ti agsursuro nga agsao iti Ilokano. Ngem saan nga umanay ti panagtutungtongmi laeng iti uneg ti pagtaengan. Idi a naduktalak nga adda pilpilaan dagiti kapurokanmi idiay “Sirok ti Salamagi,” awagda iti lugar a paguummongan dagiti kayatna ti agbasa iti kakaisuna a kopia ti Bannawag a dumandanon iti purokmi, a gatgatangen ni Uliteg Sario Abalos (dati a kapitan ti barangaymi nga agnanaed itan ken ti pamiliana iti America).
Kas gagangay a makibasbasa, sa la masublat wenno mabulod ti Bannawag no nabasan ti akimbagi. Adu pay met dagiti nataengan a nakapila, isu a dagiti daanen a kopia, a napigpigis payen ti dadduma a panidna, ti mabulodmi nga ub-ubbing, pangur-urayan nga ibbatan dagiti nataengan ti kabarbaro a kopia.
Wen, ti Bannawag ti nangasa iti dilak tapno nasaysayud a makasao ken makaawatak iti Ilokano.
Saan a nagbayag, gapu kadagiti nabasbasak a sarita ken nobela da Jose Bragado, Reynaldo Duque, Juan S.P. Hidalgo Jr., Greg Laconsay, Cles Rambaud, Francisco Quitasol, Gregorio Amano, Prodie Gar. Padios, ken adu pay nga agkakalaing a mannurat, naguyugoy met ti riknak nga agsursuro nga agsurat iti sarita.
Adu a panawen a binubosko a nakatangad iti bulan ken kadagiti bituen tapno laeng mabirokak dagiti rumbeng a balikas para iti sursuratek, no labsen ti agsao. Awan pay met ti TV-mi idi, ket ti agbasa ti maysa a pagpalabsan iti oras dagiti tattao iti bariomi, malaksid pay iti panagdengngeg iti drama iti radio.
Ti kakaisuna a makinilia iti lugarmi, kukua ti barangay ken adda iti balay ti sekretario ti barangay. Pagsayaatanna, kaarrubami laeng ti sekretario isu nga asideg laeng ti mapanko pangbulodan no kasdiay a mairingpaskon dagiti putarko a naisurat iti lapis wenno bolpen ta idaluskon nga imakinilia. Idi a naduktalak nga agessem met gayam nga agsurat ni Emerson a kasinginko. Isu a duakamin nga agsuratsurat. No adda malpasmi, agbayagen ti makinilia iti pagtaenganmi.
Dimteng ti tiempo a panagkolehiomi ken Emerson. Idiay Vigan, iti University of Northern Philippines, ti nagbasaanmi. Ditoy a nasupusopan ti ammomi iti panagsuratan. Gapu ta ammok met bassiten ti agsurat iti damdamag, daniw, ken sanaysay, napadasak met ti nangabak kadagiti pasalip nga intuyang ti student council ken ti Tandem, ti student publication ti UNP. Adu pay ti nairaman a gapuananmi nga agkabsat kadagiti dadduma pay a publikasion ken literary journal ti UNP.
Pinadasko met ti nakisalip iti panagsuratan iti ababa a sarita iti AMMA Foundation Literary Awards a napagasatanak met a nakayalat iti maika-6 a gunggona. Ti pannakaipablaak ti impangabakko a sarita iti AMMAFLA a napauluan iti “Dagiti Igam ken Pangngarig ni Tatang” ti umuna a pannakakitak iti naganko kadagiti pinanid ti Bannawag. Tawen 2002 idi. Daydi amami ti napan nangawat iti premiok ta addaak idi idiay Pangasinan para iti Summer Camp ti ROTC. Sipud idin, nagbalinen a paset ti pagtaenganmi ti Bannawag ta linawas metten a segseggaan daydi amami.
Nakaragragsakak man idi, ngem nakarkaro pay dagiti dakkelmi. Tunggal makita dagiti kaarrubami dagiti dakkelmi idi, nangruna ti inami a ni Patricia, mailukat latta iti saritaan ti pannakabasada iti rimmuar a saritak iti Bannawag. Saritaendanto met kadakami nga agkakabsat dayta, ket mariknam ti agubbog a ragsak iti pusoda.
Saan a nagpatinga dita. Makunak a nagasatak ta saan nga impaidam ti Bannawag dagiti panidna. Narikna met ngata dagiti editor ti gagar ket regta kadagiti ur-uratko ket kalpasan ti mano a tawen a panangpadas, iti benneg a para kadagiti agdadamo a mannurat, pinalugodanda a maipablaak dagiti saritak. Pagyamanak unay da Apo Editor Manong Cles Rambaud ken kadagiti kakaduana a naanus a nangpili ken nangatur kadagiti a putarko.
Idi nakaturposak iti kolehio idi 2005, maibagak a naipaigidko ti mangrugi nga agsampaga idi nga interesko iti panagsuratan. Naisardengko pay ti agbasa iti Bannawag. Rinugiak met ngaminen ti napilik a propesionko--ti agsoldado. Iti pannakaedistinok iti Mindanao, ‘tay kabsat a magasin ti Bannawag, ti Bisaya Magasin, ti nakitak, Nakatulong met kaniak ti Bisaya Magasin tapno masursurok ti sao dagiti tattao iti yanko a disso.
Diak ninamnama ti pannakausarko kadagidi nasursurok iti panagsuratan. Idi 2013, naited kaniak ti takem a kas hepe ti opisina ti Division Public Affairs ken pannakangiwat ti 1st Infantry Division a nakabase idiay Zamboanga Del Sur. Sa idi manen 2017, iti met 5th Infantry Division a nakabase idiay Isabela, inakemko met la dagita a takem. Maibagak a paset ti pannakaitalek kaniak kadagita a rebbengen ti kaadda ti bassit nga ammok iti panagsuratan. Ket nasursurok dayta iti panagbasbasak iti Bannawag.
Idi met laeng 2017, kalpasan ti mano a tawen, a nakaiggemak manen iti Bannawag ta addan magatang idiay Isabela. Kagiddan ti panagessemko manen nga agbasa ti pannakatukay ti nailibay nga interesko iti panagsurat iti sarita. Agyamyamanak kadagiti nagbalin a paratignayko, nangruna ken ni Tata Dr. Jim Domingo, ta napasgedan manen ti essemko nga agsursuro nga agsurat. Ket adda latta ti Bannawag a sisasagana a mangipablaak.
Paset ti panagubingko ti Bannawag ket maibagak nga agbalinto a paset ti panaglakayko. Ad-adu koma pay ngarud a tawen ti panagtalinaed ti Bannawag tapno matarabay ken mamulina pay dagiti sumarsaruno a kaputotan dagiti mannurat nga Ilokano. Itultuloyna koma a lawagan ti lubong dagiti puli nga Ilokano, ania man a paset ti lubong ti yanda, babaen kadagiti sarita, nobela, daniw, ken salaysay a maipablaakna.
Manen, naragsak a panagkasangaymo, Manong Bannawag! --O
