Salaysay ni JOBERT M. PACNIS
WEN nga agpayso, kasano a nangrugi ti relasionmi iti magasintayo nga Ilokano, ti Bannawag?
Napuotak a managbasa ni tatang (Roberto Gajultos Pacnis) iti Bannawag. Ngem saan a linawas a makagatang gapu iti rigat ti panagbiagmi. Ditoy a simngay ti essemko nga agbasabasa iti Ilokano. No awan magatang a kopia, sumurotak ken ni nanang iti papanna iti ikitna (ni Lilang Satur) iti Brgy. Sta. Cruz (kaabay ti barangaymi nga Ammubuan) ditoy ilimi a Ballesteros (Cagayan). Iti kadaklan ti balay a rugiak ti agukag iti Bannawag nga alaek iti bassit nga aparador iti suli. Kompleto ti kopia ti Bannawag da Lilang Satur.
Idi addaakon iti hayskul, mangibatiak iti pisos wenno dua pisos iti allowance-ko iti inaldaw. Ti maurnongko, isu metten ti igatangko iti Bannawag no madanon ti Huebes a sangpet ti magasin ditoy ilimi. Adda pay dagidi panawen a Mierkoles pay laeng ket addan ti baro a kopia.
Iti panagtultuloy a panagbasabasak iti magasin, nariing ti essemko nga agsurat a pinadegges pay dagiti programa (agibasa iti maipatulod a dandaniw) kadagiti estasion ti radio sadiay Tuguegarao (saan pay a siudad idi) a kabisera ti probinsiami. Nagbalin a naaweng ti naganko iti Tanap (Cagayan Valley) ta amin nga estasion ti radio nga agibasbasa iti daniw iti tangatang ket nagipatulodak kadagiti maputputarko. Manipud DWPE, DZCV, ken DZTG, naipatangatang dagiti nagsursuruak a dandaniw. Nangab-abakak kadagiti pasalip dagitoy nga estasion ti radio. Malagipko nga iti maysa a pasalip nga inangay ti DZTG, ni kamannurat Roy V. Aragon (taga-Nueva Vizcaya ngem nairana nga adda idi iti Cagayan) ti maysa kadagiti hurado. Napili daydi daniwko a Sibibiag Dagiti Daniw kas maikatlo a kapintasan.
Manipud Kadagiti Agdama a Kameng ti Bannawag: Dios ti Agngina!
Gapu ta kayatko a suoten ti kabaelak, pinadasko ti nagipatulod iti daniw iti Bannawag. Ngem saan a nakapasa dagitoy. Nupay kasta, bin-ig a paratignay, pammakired ti naaw-awatko a surat a naggapu iti daydi Apo Juan S.P. Hidalgo Jr. Ken kasta metten ni Apo Prodie Gar. Padios a naggaget ketdin a nangsursurat kaniak.
Tawen 1996 idi inyasidegko ti bagbagik iti daydi Uliteg Roland Pe. Urata, nalatak a mannurat iti ilimi ken agkaarruba laeng ti bariomi. Uliteg, kunak, ta kasinsin daydi amada ni lilangko iti biang ti inak. Mabasbasak idin dagiti salaysay ken saritana iti Bannawag. Sa la naammuak a kabagianmi idi nagdamdamagak (idi agessemakon nga agsurat) kada nanang ken tatang no am-ammoda daytoy. Kaadalan pay gayam ni tatang idi agbasbasada. Dita pay nga impudno ni tatang a kadakuada nga agkakagayyeman iti pagadalan, isuna laeng ti saan nga agsursurat iti Bannawag. Mannurat dagiti kaklasena a da Uliteg Roland, Apo Benny U. Lorenzo ken Apo Eddie Tumbaga. Nakaadalan pay idi agangay ni tatang da Uliteg Arthur ken Tony a kabsat met laeng ni Uliteg Roland.
Iti dayta a tawen, simmurotak iti kombension ti GUMIL Filipinas (GF) a naangay iti resort ni Apo Rene Ragunton (akinkukua iti Economy Tours and Travels Inc. Wenno ETTI nga isponsor idi ti pasalip iti panagsurat ti sarita ken nobela) idiay Lareg-lareg, Malasiqui, Pangasinan. Ni Uliteg Roland ti simmurotak. Ditoy a naimatangak dagiti id-idoluek a mannurat iti Bannawag. Ditoy ti damo a naam-ammok ken nangngegak ti panagis-istoria daydi Apo Samuel F. Corpuz, autor ti adu a sarita ken nobela nga impablaak ti Bannawag.
Iti sumaruno a tawen, pinadasko ti nagsurat iti sarita nga impatulodko iti Bannawag. Sinuratko ti kapadasak a sumursurot kadagiti agdakdaklis iti lugarmi. Saan a pulos a kinuringan ni Uliteg Roland idi ipabasak. Ngem ti malagipko a suhestionna: masapul kano nga ilawlawagko dagiti termino nga inusarko iti saritak. Ken masapul a di aggapu iti ruar ti inisiatibo a mangsolbar iti parikut.
Sinurotko dagiti naibalakad. Impakitak manen ti sarita idi malpasko. Ngem saannan a binasa. Ipatulodmon, kunana.
Ket anian a ragsakko ta iti bilang a Nobiembre 24, 1997 ti Bannawag, rimmuar ti kaunaan a saritak: ti “Daklis.” Maikadua a tukadko idi iti Cagayan State University, Carig, Tuguegarao. Limmatakak iti kampusmi gapu iti naipablaak a saritak. Naidiaya ti panangtedko iti sinuratko iti Carigan nga school organ ti Engineering Department a yanko. Daniw ken sarita ti impasak a nairuar iti nasao a publikasion. Nagbalin metten daytoy a rangtayko tapno maam-ammoak iti dua a kampus ti CSU (Caritan ken Carig). Nga idi agangay, timmarayak a para tesorero ti Supreme Student Council. Nagsaruno a dua nga eleksion a nangabakak. Saankon a pinitlo ta makumikomak idin iti kaadu ti obraen ti ngannganiakon agturpos iti kolehio.
Ti pannakaipablaak ti saritak, sinaruno ti iruruar ti sumagmamano a dandaniwko. Nga ad-adda a nangkarit iti kabaelak. Pinadasko iti Home Life Magazine. Sa iti Liwayway a kabsat ti Bannawag. Sumagmamano met ti naipablaak a dandaniwko kadagitoy a magasin.
Ti saritak nga “OJT” ti diak unay malipatan nga inruar ti Bannawag. Naidarumak iti libel gapu iti daytoy nupay maysa laeng a piksion. Ngem babaen ti tulong ni Uliteg Arthur, nawaswas daydi a darum nga idi pay damo, kunan ni uliteg a nalaka laeng a lusotan. A dakkel a pagyamyamanak kenkuana ta kinaduanak pay idi nga agsapul iti libre nga abogado idiay Tuguegarao.
Dagiti naawatko a bayad ti sinuratko, ken premio kadagiti pasalip, nupay saan met nga isu ti kawadwadanna, nagbalin a dakkel a tulong iti panagbasak. Aglalo kadagidi panawen a makurkuranganak iti allowance.
Iti nagsasaganad nga itatabunok iti kombension ti GF, in-inut a naam-ammok dagiti pagtamdak a mannurat. Naipatapat ti panagkakadua nga il-iliwen a mapasingked tunggal tawen. Iti kaaddak iti tay-ak ti panagsuratan, in-inut a limmawa ti lubongko. Adu dagiti naam-ammok a mannurat, saan la a dagiti padak nga Ilokano ngem pati dagiti mannurat iti nadumaduma a lengguahe. Naikappengak kadagiti nadumaduma a grupo a nangpalawa pay iti lubongko.
Pagyamyamanak pay iti Bannawag kadagiti nabasbasak nga artikulo iti agrikultura a nausarko iti pagesmak a panagmulamula iti natnateng ken kaykayo. Sinursurotko dagitoy. Ket dakkel ti naitulongda tapno agballigiak nga agpatanor kadagiti kasapulan iti uneg ti pagtaengan.
Gapu iti Bannawag, adu ti namati iti kabaelak. Binigbig daytoy ti alma mater-ko a Ballesteros National High School idi pinadayawandak kabayatan ti umuna unay a Grand Alumni Homecoming.
Gapu iti Bannawag, adda pannakkel a marikrikna ni tatang. Agasem kano ta isu a di nagessem iti panagsuratan kadakuada nga agkakaadalan idi, isu met ti nakapatanor iti anak a mannurat! Asino met ti saan a tumangar dagiti lapayagna iti dayta?
Maysa a kari ngarud ita iti bagi: itultuloyko latta ti makipaset itoy magasintayo nga Ilokano nga agtultuloy a mangbibiag iti Literatura Ilokana!
Agbiag ti Bannawag! --O
