Sarita ni RIZALINA M. PASARABA
Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Enero 30, 1961 a bilang.
KELLAAT ti pannakaitim-ogko iti sasanggiran ti tugaw. Nagmulagatak ket inaprosak ti mugingko. Inaturko ti paarinuknoken a panagtugawko. Nagsimpaak a kasla di immapay a pulos ni ridep kaniak. Kimmitaak iti kanawanko a sikigak a saan a ti panungdungsaen a baket a kinatugawko ti tinaliawko no di ti patad. Ne, ay, ket addakam gayamen ditoy Pagudpud. Napaut gayam ti pannakairidepko. Sadiay pay la Patapat itay ti napuotak a pagan-annayasan ti luganmi. Nalabit a dumtengkamto idiay Laoag inton alas dose.
Nariknak ti panagsaraaw ti tianko. Saanak ngamin a namigat. Pandesal laeng ti naipaunegko itay addakami pay idiay Cagayan. Ket adda pay la teddak. Pay man ta kitaek. Nagdumogak. Ne, ay, ta awan metten ti bay-onko iti nangikabilak. Simmiripak iti sirok ti tugawko. Isu met nga adda matimudko a nagtimek iti malikudak. Timmaliawak. Agarup timmangwa ti lalaki ta nangato bassit ti sasanggiran ti tugaw.
“Kukuayon sa daytoy bay-on? Natumba itay nairidepkayo.” Immisem iti bangbangir idinto nga intag-ayna ti bay-on. Nagparang ti pangpangis a kallidna.
Kasla binilinna ti pusok, sinupliak met iti karissabong nga isem. Ngem inkagumaanak ti di nakipinnerreng. Ayna! Dagiti matana, kabsat! Kasla mata ni Fernando Poe. Jr. Ken… ken dagiti ngipenna, sus, ta nagpudawda ketdin. Kagudua la ngata dagitoy dua a pamarangko ti kababassitda. Saan met unay a napudaw. Panguloten ti buokna.
Bay-am a Yebkas Dagiti Sabong
Sa la mababalawkon ti pannakaikulengko idi yasidegna ti bay-on iti sibayko. “Thank you.” Pinasarunuak iti naem-eman nga isem. Ibainko ngamin a makitana dagiti nagaaddayo ken wimmasay a ngipenko.
“Ti la dakes, nabayagen a natulid itay makitak ket naiwara ti dadduma a nagyan.”
“Awan ’niamanna.” Inawidko ti bay-on iti sanguanak sa manen kinitak. “Agyamanak manen.” Impakamakamna ti paludipna.
Kayatko a pedpeden ti bisinko. Sinukainak ti bay-on bareng no adda pay natda a pamedped. Nagmulagatak iti kasta unay. Anian a bainko! Naipakbo gayam amin a naguneg ta akinruar metten dagitay impaunegko. No kasta, nakitana daytoy innapuy a nabungon iti bulong ti saba ken daytoy bukto nga arinkesseten ti pannakapritona? Ta kinunak pay la ngamin ken ni nanang idi agrubuatak a maipinggan laengen dagiti balonko. Kababain pay.
“Agsaramsamtayo,” indiayaannak ti lalaki iti biskuit.
Saanak metten a nakapagkitakit. Panggepko man ti agpasig koma. Ngem padak met ngamin a di matimtimek. Napatpateg ketdin ti maibalikas dagiti isemmi. Indiayak met ti yiinumna iti balonko a danum. Kaskasdi nga awan ti makaitured nga agpasig kadakami. Ngem no makiam-ammo, pagduaduaak la ketdi no diak mailibak ti kinarigat ti biag a pinanawak idiay lugarmi. Pinampanawak dagiti dadakkelko a nagipempen kadagiti kaan-animi a pagay.
Naidumdumaakto met ngamin iti kinapintas kadagiti kakabsatko. Kasla awan ti pagpannakkelko a gameng ti kinabalasangko a pagbabainak ita a mangsupli kadagiti ikikita ti lalaki a kasla agpanggep nga umamo. Nupay siak ti kabusnagan, maarusakon kadagiti kakabsatko no iti pammagi ken pintas.
Ayaunay ket ngaminen a kinadakkel ti rupak, a binagayan ti leppap nga agongko ken nagplastaran ti pamuskolen a bibigko. Kasano a maituredko nga iperreng daytoy a sagudayko iti lalaki iti likudak? Ngem apay ita ta mapagrimatko met dagiti simmabunganay a matana? Gapu ta ammona ti mamagusto? Kasta ngata? Naimbag met ti panagpuspusona. Dayta man met ti masarmingak iti rupana.
No ania la ket unayen ti naginawan ni nanang. Idinto a nakatataer ken nakapimpintas dagiti kakabsatko, siak la ketdin ti naidumduma.
Napusaksak ni Manang Fe. Apalak. Saan la a siak ti mangdaydayaw iti kinapusaksakna. Natayag, kayumanggi-nalinis, napintas ti lunglung-ayna: makaay-ayo ti pammagina.
Pasawmo, saanyo la ketdi a kunkuna ta uray no asino nga am-ammo ni Manang Fe, paneknekanna a napintas ni manang. No pumaludip, kunam la no asino nga artista. Ket no ni Manang Fe ti maam-ammo ti lalaki iti likudak, adda pay ngata pagkunaan ni gasat? Napalaloak met. Ti la pakasiksikorakon. Ne, ay, ket Laoag met gayamen.
Timmakderak, binitbitko ti maleta iti kanigid nga imak ket bay-on ti binitbit ti kanawanko. Idi umaddangak koman, nagtimkannak manen ni Prince Charming.
“Dumsaagkay met gayamen,” kinunana, “’ayodtoy ‘ta maleta ta yulogkon. Dumsaagak metten.”
Kababain, kunak koma ngem kasla ketdin kaykayatko no maipaayannak iti tulong. Tinaliawko lattan idi bitbitenna ti bay-on. Sairennak manen ti isemna. Kasla ketdin maal-alsemanak. Dimsaagkami. Dina ket sansanen ti agsarita ta adda latta panggapuak a mangtaliaw kenkuana.
“Awan kad’ ti gargaretyo?” sinaludsodko. Katimtimek ken kabengbengngatko met ketdi ni Manang Fe.
“Awan,” insungbatna. “Daytoy laeng. Mabiitak ditoy Laoag. Ket dakayo met? Adayo kadi pay ditoy ti turongenyo?”
“Adayo pay, a, mangalesaak laengen. Sadiay ket asideg ti INNS ti pagturongak.”
“Nalabit tapno maki-commencement ti gagarayo ditoy, ania? Manangyo ket ngata ti agturpos.”
“A… e, dakayo ngata, a.” Madi man ti riknak a mangipudno nga adda kabsatko a sarungkarak ditoy.
“Ala ket…” pinasarunuanna iti nakapsut a paggaak. “Inta ket mangaldaw.”
“Agyamanak unay. Sadiayto la balayen ta maganatanak unayen ket.”
Nadlawko a nagkarenken ti mugingna ngem nakaisem ketdi. “Ala, wen,” pinayapayanna ti kotsero. “Awan kad’ ti nasken a gatangem ditoy?”
“Awanen.”
“Agkaluganta ngaruden.” Sumingsingeden a masagid ti riknak ti timekna. “Uray ket maidagasnak met.”
Inluganna dagiti gargaretko. Inatibaynak idi sumagpatak. Nagsangokami iti pagtugawan. Mapadpadumogak laengen ta masansan a mulenglengannak, wenno saan, pamrayak a kitaen ti malikudan ken masanguananmi. No ania man dagiti makita iti malabasanmi, isu ti ad-adda a nakatukay iti panagsaritami. Kasla kaamakna a saludsoden ti naganko. Nagtanang ketdin ti panagpampanunotna. Ket isu payen ti nangiplete kaniak idi dumsaag.
Kalpasan ti sumagmamano a kanito, nakadanonak met laeng iti kasera ni Manang Fe. Awan a nadanonko ta adda kano napanna ginatang. Kalpasan ti napaut bassit a panagsaritami iti baket nga akimbalay ti pagdagdagusanna, simrekakon iti siled.
Isu met laeng daydi siled a nangkadkaduaak kenkuana iti napalabas. Saan a namalbaliw. Dagidi met laeng kasiledanna idi kapamindua a yaayko ti kadagusanna ita. Kasta unay ti ragsakda a namasangbay kaniak. Bayat ti panagsasaritami, umaw-aweng pay laeng ditoy lapayagko daytay kinuna ni Prince Charming itay dumsaag. “Bye… komustanto la amin a madanonmon sadiay.”
Agingga iti panagkitata manen, nagladaw ketdin daytoy a panagpasigko itay. Ngem sapay koma ta saan la a daytoy ti pagpatinggaan ti panagam-ammomi.
KASTA unay ti ragsak ni manang. Saanen a naungpot ti panagpimpinnadamagmi agingga iti ipapanna manen idiay pagadalan. Napapaapalannak laeng a nakaimatang iti kinapintasna a diak met masublat koma tapno adda pangramenko iti panangar-arapaapko laeng ken ni Prince Charming.
Naglabas ti aldaw. Maysa laengen nga aldaw ti palabsen, agturposton ni Manang iti kinamaestra. Isu nga inkuladak amin a puraw a kawesna, linabaak amin a namureng tapno dinto pay isu a pakaringgoranmi no agawidkami idiay Cagayan.
Malemen idi mairingpasko amin a linabaak. Nakasangpet payen ni manang. Inkankanayonkon ti nagdigos. Ket saanko pay a nagudua ti panagpellesko iti siled idi adda natimudko a kasarsarita ni manang iti salas. Inallingagko. Timek ti lalaki. Pinardasak ti namles. Kasla addan italtalukatik ti darikmat. Rimmuarak.
Naikulengak ket kasla adda simmalto iti barukongko. Ta naipasabat metten kaniak ti umis-isem a rupa a nakaitampokan ti agkaparis a kallid. Timmakder ti lalaki.
“Komustaka, Heling…” Ammona payen ti naganko. Namrayak la nga inyawat ti dakulapko a paguurayna. “Kunak la ngaruden, Fe, nga isu ni adingmo daydi kinaluganak a naggapu’t Cagayan.”
Nakadumog ni manang a kasla adda nauneg unay a pampanunotenna.
“Dakayo met gayam,” kinunak idi pitluennak a kitaen ti lalaki. “Agam-ammokayo gayam ken manang.”
“Wen, nabayagen nga agam-ammokami. Ammom, idi damo a makitaka, adda pangripripiripakon a sika ti kabsat ni Fe. Masansan a sika ti sarsaritaenna.”
“Umayna imutektekan ti panagturposko, ading,” kinuna ni manang. Tinaliawko. Kasla maas-asukan ta nakakirem laeng. “Ken, ading, isu ni Rey, ni Atty. Reynante Herrera a taga-Aparri. Ken… saanka koma a makmaklaat, ading, ta isu ti…” Maanninawakon ti dukot iti rupana.
“Saannak kadi kayat a kayong, Heling?”
Napamulagatak iti kasta unay. Nabayag a diak nakatimek ket namrayak laeng a pinagkakamet dagiti ramayko agingga iti pinirpiritko ti barikesko. Narakraken, wen, narakraken ti namnamak. Nagdumogak ket binuybuyak ti panangrittuokko kadagiti ramayko. Sa la babalawekon ti panagluluak idi adda naipatay nga ima iti abagak. Naatibayak a kimmamang iti tugaw. Kayatkon ti agwagteng. Ngem anian ta di met nalaka ngarud nga iparupa lattan ti gurak. Ta ania kadin ti karbengak a—
“Dika koma agsangit, Heling,” naglailo a panagtimtimek ngem saan met a pannakapnek ti yapirasna ditoy barukongko. Ammokon a pakapaayak! “Impudno amin kaniak ni Fe dagiti pagrebbengan ken kalikagumna a tumulong kadakayo. Adda met pagrebbengak a kas kenkuana. Ngem agsipud ta nalpas metten dayta a pagrebbengak ken pasetakto metten ti kaamaanyo, nasaysayaat sa ketdi no pagtinnulonganmin ken ni manangmo nga ibaklay ti mangpaadal kadakayo.”
Pinerrengnak ni manang. Mapaayda la ketdi met a manguray iti yiisemko. Dida maawatan no apay nga umarubos pay laeng ti luak. Saandanto a maawatan. Saan la ketdi! Agbalinen a situtulbek a palimed iti barukongko.—O
Magatang ti Bannawag kadagiti kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, 09171360110.
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
