Nobela ni ARIEL SOTELO TABÁG
(Grantee, 2013 National Book Development Trust Fund para iti Nobela nga Ilokano)
11 | DI NAKAPPAPATI NGEM PUDNO: DAGITI DATDATLAG A MUTIA ITI BANTAY NALBAN
Kas insalaysay ni MIGUEL TABACO
1. Manipud Punganay Agingga iti Panungpalan: Ti Dangadang ken Panagkanaig ti Puraw ken Nangisit
MANIPUD punganay, addan dangadang iti nagbaetan ti puraw ken nangisit. Wenno iti punto de bista ti moralidad, addan dangadang iti nagbaetan ti naimbag ken dakes. No dangadang, kunak, isu ti awan ressatna a panagsinnupadi nga iti kanito a maatiw daydiay maysa ti maysa, dina mapupuotan a maat-atiw met isuna agingga nga agsinnukatda laeng ti estado wenno kasasaad.
Iti biang ti Biblia, iti libro a Genesis, kunana nga idi punganay, sipnget laeng ti adda. Sa dimteng ti lawag.
Kayatko a tubngaren daytoy. Awan ti immun-una kadagitoy a dua. Ketdi, manipud punganay, addadan dagitoy a dua ket agnanayon nga addada para iti tunggal maysa, agnanayon nga agkanaigda.
Ti tunggal nabiag, tunggal banag, tunggal kababassitan a banag iti daytoy nga uniberso, addaan kadagitoy dua a puersa. Agtignay ti tunggal banag segun iti pammilin dagitoy a puersa. No dadduma, napigpigsa ti pammilin ti nangisit; no dadduma, napipigsa ti puraw.
Galiera Queen (MAUDI A PASET)
Dagitoy a puersa ti nagbalin a paratignay dagiti riniwriwen a dangadang a naglasat iti uniberso ken iti lubong. Kasta met kadagiti riniwriwen a kaso ti panagadipen. Ta masansan, kankanayon nga agbalballigi ti nangisit a puersa a mangaramat uray kadagiti naisangsangayan a paglaingan dagiti pinarsua para iti nangisit a panagem.
Pagimbaganna, sumagmamano kadagiti nakabael nga agballigi ti puersa ti puraw ket bilinen pati ti nangisit para iti pagimbagan daytoy ken ti kaaduan. Sumagmanao kadagiti nagbiag iti lubong iti nakabael iti daytoy ket naawaganda iti nasantuan. Kas kada Gautama Buddha, Mohammed, Confucius, Jesucristo, San Francisco ti Assisi, ken dadduma pay.
Dagitoy nasantuan a pinarsua, isuda dagiti dimngeg ken nangsurot iti pammilin ti Mannakabalin-Amin a nanipudan ken pagtungpalan ti amin a bambanag— ti Mannakabalin-Amin a naawagan iti nagduduma a nagan kas iti Yahweh, Allah, Buddha, Kabunian, Apo Mugna, Apo Lung-aw, ken dadduma pay. Daytoy a Mannakabalin-Amin ti makabael a mangitan-ok iti naimbag a puersa idinto a mangdusa iti nadangkes a puersa.
2. Da Biuag ken Malana ken Dadduma Pay
TI duogan a kaipapananna, karayan ti kayat a sawen ti Cagayan. Apagisu la unay ta ti sibubukel a Rehion Dos a maawagan iti Tanap ti Cagayan, naiban-uyat ti Karayan Cagayan a kaatiddogan ken kadakkelan a karayan iti pagilian.
Malaksid iti daytoy, agsarsarraisi ti sibubukel a Tanap ket ngarud, naruay dagiti baresbes, pussuak, ubbog, aruyot, pinsal, dan-aw, alog, waig, ken karayan.
Ngem sakbay a naawagan daytoy a disso iti Cagayan, wenno iti pagilian kas Filipinas; sakbay ti idadateng ni Ferdinand Magellan iti Mactan idi 1521 wenno ni Juan de Salcedo idi 1583, simmangpet manipud iti Sundaland, addan 67 a ribu a tawen ti napalabasen kas paneknekan ti takuat ni Armand Salvador Mijares idi 2007 a tulang ti inawaganna iti Callao Man, dagiti nagkauna a tao iti dayta a deppaar ket nagnaedda kadagiti nadumaduma a kueba a nagnanaedan metten iti nabayag dagiti agdadangadang ken agkakanaig a puersa.
Kinapudnona, nagduduma a pinarsua ti linugluganan dagitoy a puersa. Adda dita dagiti alingo a kas kadadakkel dagiti nuang. Adda dita dagiti tattao a nagtagipayak a kasla kali. Adda dita dagiti uleg a nagtagipayak. Adda dita dagiti kabalio a nagsara ken nagtagipayak wenno higante a tao nga ulona ket kabalio. Adda dita dagiti gagangay a tattao ngem naisangsangayan ti pigsada— kas kada Lam-ang ken Sumarang, ken da Biuag ken Malana.
Para iti pannakaisagana daytoy a salaysay, nagdangadang ti nadakamat a puraw a kabalio a nagsara ken nagtagipayak a panaganantayo iti Baras ken ti nangisit a higante a tao a kabalio ti ulona a panaganantayo iti Dugang iti tiempo ti isasanglad ni Juan de Salcedo iti Mision, Cagayan. Nagrupak dagitoy iti sumagmamano nga aldaw agingga a natiliw ida ti Mannakabalin-Amin ket naibaludda iti tukot ti kueba a managan Nalban.
Pagimbaganna ta iti panaglabas ti panawen nga in-inut a makonkontrolen a nasayaat ti Mannakabalin-Amin dagitoy a puersa, in-inut a naisina ti dimension ti lubong dagitoy iti lubong dagiti gagangay a tattao.
Nagtalinaed ketdi dagiti di makitkita a ruangan a namagkamang kadagitoy a lubong ket aglukat-agserra segun iti pammilin ti Mannakabalin-Amin a gagangay nga awagan dagiti gagangay a tattao iti Mutia.
3. Da Ago ken Kulio, Nasinged nga Agpagayam
KADAGITI nasapa a paset ti maika-20 a siglo, gapu iti agtultuloy a pannakakirog ti daga iti Kailokuan gapu iti industria ti tabako, inkeddeng dagiti Ilokano ti agdappat kadagiti disso nga ayan ti narabraber a pagaraban. Nakagtengda agingga iti Hawaii, Mindoro ken Mindanao. Addada met dagiti nagturong iti dayaen ti Kailokuan— ti Tanap ti Cagayan a pagnanaedan dagiti Ibanag, Gaddang, Yogad, Itawes, Ilaga, Isinay, Pugot, Bugkalot, ken dadduma pay a katutubo nga annabo dagiti naggapu iti Sundaland.
Lima nga agkakasinsin a Tabaco iti Santo Domingo, Ilocos Sur ti nagtutulag nga agdappat iti Cagayan. Karaman kadakuada ti agkabsat a Luciano ken Alfonso a kakaisuna a di pay naasawaan kadagiti agkakasinsin.
Babaen ti kabalio ken baka a nangpaguyod iti karison, nakadanonda iti Buguey, Cagayan ket dita a nagmulada kadagiti natnateng, pagay, mais ken tabako, kas nakairuamanda iti Ilokos. Iti dayta a deppaarna a napalawlawan iti Mission iti daya, Gullasing iti abagatan, Namunit iti laud, ken Caniogan iti amianan, pinanagananda iti Catabacoan.
Nupay isu ti kaubinganda, ni Alfonso ti naibilbilang a lider dagitoy gapu iti sumagmamano a kabaelanna: nalaing nga aglaga, makaiggem iti arnis, makaammo iti tinnakiagan ken gabbo, makapagpanday kadagiti buneng, gayang, pana, ken dadduma pay a ramit iti talon ken bangkag, makatokar iti banduria, makapagkapon ken makapagmanso iti dingo, ken nakatawid iti kabaelan nga agagas a nagtitinnawidanen ti kaputotanda a Tabaco.
Kadagiti umuna a tawenda iti nasao a deppaar, masansan a gamden a pastidiaren ida dagiti adda iti asidegda nga Ibanag ken Pugot. Ngem babaen dagiti aramid ni Alfonso nga igam nangruna iti agsaringgayad iti daga a kampilan ken pana a nagsima iti nasabidongan a buli a mangregreg iti agtaytayab a kali, natalged ti Catabacoan.
Malaksid iti daytoy, masansan a maisangal ni Alfonso kadagiti agdindinamag nga addaan iti gingginammol— nakaibolsa iti ngipen ti kimat, nakatilmon iti natnag a ngipen ti kalantangan a nuang, nakatiliw iti babato ti alipugpog, nakatilmon iti mutia ti sabunganay, ken dadduma pay. Agpapada dagitoy nga inatiwna. Agingga a nagtamed dagiti malalaki iti dayta a deppaar.
Daytoy ti gapuna a dagiti Ilokano kadagiti kaarrubada a purok, in-inut nga inyar-aripingda dagiti kabalbalayanda kadagiti ag-Tabaco.
Tapno naynay a maipalagip kadagiti adda dita a deppaar ti naisangsangayan a kabaelan dagiti ag-Tabaco, masansan a mangiwayatda iti parambak a pakaitampokan ti tinnakiagan, arnis, panagpana ken pinnaangat iti kabalio.
Nakaasawa ni Alfonso iti maysa nga Ibanag, ni Dada Fagaran a taga-Caniogan. Agtawen iti duapulo ket uppat iti dayta nga umuna nga aldaw ti Pebrero Mil Nueve Cientos Treinta, naipasngay ti umuna ken kakaisuna a putotna, ni Santiago Tabaco wenno Ago.
Simple ngem maibaga a naragsak ken natalinaay ti pamilia a binangon ni Alfonso. Dagiti parikutda, gagangay a mainaig kadagiti mulada a masansan a sibaen dagiti bao, dudon, arrabas, billit-tuleng, ken tikag a marisutda met babaen ti bambanti, tabukol, ken panagmula kadagiti ruot a mangpaksiat kadagitoy.
Dagiti ragsakda, umanayen ti panagtotokar ken panagkakantada no kasta a sellag ti bulan. Ken kadagiti parambak a nadakamat iti ngato.
Dimmakkel ni Ago nga ubing a manakem. Gagangay kadagiti Ilokano, nasapa a nasursurona dagiti obra iti bangkag ken talon. Kasta met a maipudpudosan idin a matawidna met laeng nga awan kurangna dagiti tallugading ti amana nangruna iti panagtokar iti banduria. Idinto a kas gagangay kadagiti Ibanag, nasapa a nasursurona ti agkalap ken agbalin a relihioso.
Mannakigayyem nga ubing ni Ago. Idinto a pinaspastidiar idi ni Alfonso dagiti sabsabali a tribu, nalabit gapu iti in-inut a panagsisinningeden dagiti tribu iti dayta a deppaar, awan a pulos ti imbilang ni Ago a kabusorna. Ni ketdi Julio Fagaran wenno Kulio a kapitlona ti nagbalin a kasingedan a gayyemna.
Ni Kulio ket anak ni Petra Fagaran a kapitlo ti inang ni Ago. Saan a nagbaliw ti apeliedona a Fagaran gapu ta nagdindinamag a naala ti inana iti panagtagtagabona idiay Aparri. Nupay in-inauna ni Kulio iti dua a tawen, agarup agkataebda laeng gapu ta nabaludbod ni Ago nalabit gapu ta uray kaskasano, saanda a maaw-awanan iti makan.
Idinto a ni Kulio, naibati kadagiti ulitegna idiay Cagulavvanan, ti kalaudan a bario ti Gonzaga ken dumna iti Caniogan a lugar ti inang ni Ago, bayat ti panagtultuloy a panagpatagabo ni inangna idiay Aparri. Nasapa met a naipako iti trabaho ni Kulio. Laeng ta ad-adda a nagbalin a tagabo kadagiti nadumaduma a tattao. Masansan nga adda iti Catabacoan tapno makiani. No kasta a panagaani, makipagnaed payen kada Ago. Rason nga ad-adda a namagsinged kadagitoy. No ar-arigen, kasla agkabsat pay ketdin da Ago ken Kulio. Sangkadayaw ni Kulio ti kinaragsak ti pamiliada ket dawatna nga adda kano koma met kasta a pamiliana nga adayo met a mapasamak ta dina kano pay am-ammo no asino ti amana ket masansan la ngarud a sutilenda a naggapu iti nabtak a kawayan. Masansan met nga ay-aywen dagiti nagannak ni Ago ni Kulio.
Nakurang a dua a bulan sakbay ti maikasangapulo ket dua a kasangay ni Ago nga isu met iti panangawatna iti umuna a pamadasanna iti panagagasna idi nagdinamag ti isasangpet dagiti Hapon iti pagilian. Dagiti ngarud nagdamdammuanna nga inag-agasan, maatap a nakaal-ala wenno naan-annongan. Ngem impapan met ti barito a kigtotda kadagiti madamdamag a kinadangkok dagiti Hapon.
Idi nagdinamag a nakagteng dagitoy a Hapon iti Aparri, bimmattawayen ti ibibisita ni Kulio ta nagawid metten iti awayda ti ina daytoy. Idinto a da Ago, masansan ti panangmiting ni tatangna nga Alfonso kadagiti lumugar nga agsagsagana dagiti makabael— agtawen iti kinse agpangato— a mangsalaknib kadagiti pamilia ken sanikuada, agingga iti patay no masapul.
Idi nagdinamag a pimmanawen iti pagilian ni General Douglas MacArthur idi Marso 11, iti kabigatanna met laeng, nagtutulag dagiti lalaki a kimmappeng iti ama ni Ago nga agtalinaeddan kadagiti turturod ken namayengmeng a lugar kas panagsagsaganada iti idadateng dagiti Hapon iti deppaarda. Nagdinamag ngamin ti ad-addan nga irurungsot dagiti Hapon.
Nabati ngarud dagiti inna, ubbing ken babbalasang kadagiti pagtaengan— nupay beinte kuatro oras iti inaldaw a mabantayan dagitoy babaen dagiti kalakian nga adda laeng kadagiti turturod ken namayengmeng a lugar iti asideg.
Nagdindinamag ti siglat dagiti grupo dagiti taga-Catabacoan gapu ta masansan a makasaedda kadagiti Hapon iti Quinali, iti lauden ti Namunit. Adda sumaggaysa no kua a maipatlida. Naawis la ket ngarud ti panagpalaud koma pay dagitoy tapno tumulongda a mangsalaknib iti poblasion ti Buguey.
Kabayatanna, nagpakita iti naminsan ni Kulio iti pagtaengan da Ago ket inyur-urayna ni Alfonso nga inaw-awaganna iti Uliteg. Gayam, maysa kadagiti kakabsat ni inangna ti napapatay dagiti Hapon. Kunana a no mabalin, kumappeng iti grupo da Alfonso tapno ibalesna ti ulitegna. Kuna met ni Alfonso a naubing pay unay daytoy.
Nadlaw ni Ago ti pannakadismaya ni Kulio. Dinawatna ken ni Ago a sursuruanna nga agarnis, a makitinnakiagan ken nadakamatna pay naminsan no kasano ti ar-aramiden ni Ago a panagagas tapno mapan agprisinta kadagiti Hapon nga agagas kampay idi ngem sabidonganna gayam dagitoy.
Tinungday ni Ago daytoy a nadakamat ni Kulio. Ngem gapu ta maasian iti gayyemna, sinursuruanna iti arnis, panagpana, tinnakiagan, ken gabbo. Nagsansanayda iti arubayanda. Ti adatna, inungtan ida ti ina ni Ago. Gapu ta napinget ni Kulio, inlimlimedda ti nagsansanay. Kunana a no addanton kabaelanna, amangan no mairamanton iti bunggoy dagiti gerilia. Nagsanayda ngarud kadagiti turod ken kadagiti igid ti karayan— kadagiti lugar nga awan matatao.
Iti naminsan a panagsansanayda iti igid ti karayan, nasalaaman ida ti maysa a panglakayen a Pugot nga ingget ngisitna. Idi nagsaludsod daytoy no apay nga agsansanayda, kuna ni Kulio a kayatna nga ibales ti ulitegna a pinapatay dagiti Hapon. Kuna ti lakay a Pugot a dida kabaelan dagiti Hapon iti gagangay laeng a kabaelan ta addaan dagitoy iti igam. Masapul, kuna daytoy, a maaddaanda iti gingginammol tapno kabaelanda nga atiwen dagiti nadangkok a Hapon.
Gapu ta nasged ti tarigagay ni Kulio a maibales ti ulitegna, pinalutpot daytoy no kasano a maaddaan iti gingginammol. Kuna ti lakay a Pugot nga adda mutia a maala iti kueba a managan Nalban nga adda iti sakaanan ti Bantay Quimmallugong. Kunana a datdatlag ti kueba ta masansan nga adda mangngegda a samiweng manipud iti daytoy no kasta a parbangon. Ti imasna, maminsan laeng iti makatawen nga aglukat ti ruanganna— iti kada Biernes Santo. Ken saan a basta magteng daytoy babaen ti saka a mapan iti nasao a bantay gapu ta awan ti makaitudo iti eksakto nga ayanna. Adda ketdi ruangan daytoy nga adda kadagiti aw-away. Kas pagarigan iti Catabacoan, kunana nga adda daytoy iti kayo a narnuoyan iti kulalanti iti rabii. Ngem aglukat ti ridaw iti tengngat’ aldaw ti Huebes Santo.
Idi makapanaw ti lakay a Pugot, isu lattan ti pinampanunot ni Kulio. Tinungday ni Ago. Kunana a saan a pudno ti kuna iti lakay.
Ngem mamati la unay ni Kulio. Kunana nga uray no saan a kuyogen ni Ago, padasenna ti kuna ti lakay a Pugot. Gapu ta maasian ni Ago iti gayyemna, kinadkaduana kadagiti rabii a nagsisiim no ayanna ti kayo a narnuoyan iti kulalanti. Natakuatanda a ti kallupit iti Turod Dir-an nga adda iti abagatan a paset ti Catabacoan.
Idi nagtakderda iti puon ti kallupit iti dayta a tengngat’ aldaw ti Huebes Santo, Abril 2, 1942, pagam-ammuan ta adda lattan nagparang a mutia iti sanguananda— maysa a silaw a kasla bolintik nga addaan adda parparaypayna nga anaraar.
Ket isu ti sinurotda.
4. Dagiti Datdatlag a Mutia iti Bantay Nalban
ITI panagrikna ni Ago, apagbiit met laeng ti dinaliasatda. Impagarupna pay ketdi a ti karayan a linasatda ket ti karayan a masansan a pagsanayanda ken Kulio.
Karkardayo ketdi ti kinalulem ti aglawlaw. Nalabit, gapu ta awan a makitada ti init. Ngem awan met ti matangadda nga ulep a mabalin a nangsallukob koma iti daytoy. Ti adatna, kasla dapuen ti tangatang. Nakuyem ti aglawlaw a kas iti panaginnagaw ti sipnget ken lawag iti parbangon nga apagsipasip wenno sumipnget.
Sumilap ti karayan nga apaglabes a tumengda ti danumna ket napanunot ni Ago, daytoy ti mangipapaay iti lawag iti aglawlaw. Nasin-aw ken natalinaay ti karayan. Nakaam-amak nga asaken. Ta ti alikuno a parnuayen ti pannagnada, sunsonen daytoy ti pagpatinggaan ti imatangda a paset ti karayan.
Idi makaballasiwda, naipasabat ti maysa a napuraddaw a lawag. Simmiplot a dagus iti isip ni Ago a maysa daytoy a mutia.
Apagisu ti pannakaisakab daytoy iti maysa a wangawangan ti maysa a nalabit gukayab. Ket nupay napuraddaw wenno saan a kas kalawagna, nagbaliw ti pammati ni Ago ket impapanna a mabalin nga iti daytoy a lawag ti gubuayan ti lawag ti aglawlaw.
Tinaliawna ni Kulio. Nagsabat ti imatangda. Nagtalukatik dagiti mata ni Ago. Kayatna a lansaden ti kaunggan ni Kulio. Marigatanen a mangtepteppel iti panagamakna. No awan daytoy a Kulio, patienna a saanna a magteng daytoy a lugar, wenno daytoy a paset ti lugar.
Naanninawna ti kinapinget ti gayyemna. Apagbiit pay ketdi a nakipinnerreng daytoy ta dagus nga insubli daytoy ti imatangna iti mutia. Immaddang.
Sinaruno ni Ago ti gayyemna. Ngem idi mapan a dua agpa laengen ti baetda, nagkidiakidiap ti mutia. Naklaat dagiti aggayyem. Agkidkidiapen ti aglawlaw. Napasingkedan ti atap ni Ago a daytoy a lawag ti gubuayan ti lawag ti aglawlaw.
Kunam la no adda nakem ti mutia a nagalud-od— wenno naglaglagto?— a simrek iti gukayab. Sa idi makaadayo iti mapan a lima nga agpa, nagsardeng. Babaen ti lawag ti mutia, nasirayan dagiti aggayyem ti uneg ti gukayab. Naimatanganda dagiti agbibitin ken nagrungarong a puraw a batbato.
Immasidegda iti mutia. Naannad. Ta natatarid dagiti nagrungarong a bato. Ken nasagneb. Idi a madlawda ti nakalamlamiis nga amor a maipalpalayupoy kadakuada. Adda dan-aw iti uneg? Ngem saanda met a masierto no ungor ti dan-aw ti kunam la no nabangag a nakapsut a dayyeng a kabulon ti maipalpalayupoy nga amor.
Kas iti immuna a gundaway, idi makaasidegda iti mutia iti mapan a dua agpa, naggunay manen daytoy. Kasta a kasta agingga a nakagtengda iti nagdaplat a bato a paggilgilapan ti dua a sabali pay a mutia nga iti abay dagitoy, adda aningaas a kasla narasay nga ulep. Awanen ti mutia a sinursurotda. Wenno daytoyen ti nagbalin a narasay nga angep?
Basbassit dagitoy dua a mutia ngem natingtingra ti lawagda. Ken nagunggunayda ngem iti mutia a nangibagnos kadakuada. Lagtoda a lagto iti rabaw ti nagdaplat a bato. Saanda ketdi a sumaringgayad iti bato. Ken kasla saanda met a lagto a lagto no di ket adda tignay a sursurotenda—agsinsinnurot dagitoy. Sursuroten ti maysa a lawag ti maysa a lawag ket pagangayanna, mabukbukel ti maysa a sirkulo a tignayda. Iti panangyintek ni Ago iti imatangna kadagitoy, adda saguday ti tunggal lawag a kunam la no kapagus la unay a tagikuaen ti tunggal maysa.
Mapneken ni Ago a nakaimatang iti dayta a kinaisangsangayan. “Intan,” inyarasaasna ken ni Kulio. Ngem saan a nakaasngaw ti timekna. Saan ngarud a nangngeg daytoy ni Kulio. Saan payen a timmaliaw kenkuana. Immaddang. Natalek ken natalged ti addang daytoy. Nabati ni Ago ket naimatanganna ti pannakisarita ni Kulio kadagiti agsinsinnurot a mutia.
Pagam-ammuan, adda kasla nagbettak a lusis iti uneg ti gukayab ket natuleng ni Ago iti naidumduma a kinalawagna. Naipasabat ketdi iti alintataona ti nakatingtingra ti lawagna a siray manipud iti daplat a bato a kunam la no naipasayag a lusis a naitama iti mugingna. Nagkidem ket nagtayyek ti lubongna.
IDI makagtengda iti ngudo ti dalan iti panagsublida iti naggapuanda, natakuatan laengen da Ago ken Kulio nga addada manen iti puon ti kallupit. Ken dida ammo nga aldaw daytan ti Domingo. Kayatna a sawen, napartak ti tiempo iti sinerrekda a lubong?
Idi agsabat dagiti matada, nasdaawda iti langa ti tunggal maysa: nagbaliwen dagiti buokda. Sumilap a nangisit ti buok ni Kulio idinto a puraw a kasla ubanan ni Ago.
Ngem sakbay nga adda makaibalikas ti pannakasdaawda iti langa ti tunggal maysa, saan a maawatan ni Ago no apay a kinusilapan lattan ni Kulio. Sa pagam-ammuan ket immasideg ni Kulio sa sinultakna ni Ago. Sa ginabbona. Natural met a simkad ken bimmales ni Ago. Kunam pay, naggabgabboda iti no mano nga oras.
Sa laeng nagsinada idi binugtak ida dagiti lallaki a pakairamanan ni Alfonso nga ama ni Ago.
Ket kunam la no napug-awan iti kimat ni Ago iti kigtotna idi ipakaammo da amangna a bayat ti kaawanda, simmangpet dagiti Hapon ket pinapatayda ti kaaduan a taga-Catabacoan; rinamesda dagiti babbalasang ken sumagmamano a naasawaan.
Kunam la no narba ti lubongna idi makitana ni inangna a di agsarday ti panagsangsangitna. Ken panagmalmalangana.
Idi malagip ni Ago ni Kulio, awanen daytoy. Manipud iti dayta a gundaway, saannan a pulos nakitkita pay ti pagayamna.
Kalpasan ti duapulo ket uppat a tawen, ginudas ni Ago ti bukodna a biag iti mismo a puon ti kallupit.
(Tuloyna)
Napalabas a paspaset: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10
Magatang ti Bannawag kadagiti kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, 09171360110.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
