Salaysay ni ARCHIE C. ANIPOT
KALPASAN ti sangapulo ket innem a tawen a panagyanna iti America, nagawid ni Roberto Ramat Rabena (Berto kadagiti asideg kenkuana) idi 2001 iti nakayanakanna a barangay, iti Tamorong, Santa Catalina, Ilocos Sur. Iti edadna idi a 39, inkeddengna ti aglusulos iti pagobraanna iti America a kas inheniero tapno maipamaysana a taripatuen ti balo nga inana idiay Tamorong a dandani natay gapu iti pannakaatake daytoy.
Awan ti kasayaatan no di dakami met la nga agkakabsat ti mangtaripato iti inami, kinunana. Gapu ta tumaeng metten ti kaaduan a kakabsatna, ad-adda a ni Mang Bert ken ti asawana ti nakakaammo a nangkitkita iti inada.
Gapu ta agnaed manen iti Santa Catalina, insamira nga inasikaso ni Mang Bert dagiti talonda. Panagtalon ti kangrunaan a pagbiagan dagiti taga-Santa Catalina. Adda met sumagmamano nga agkalkalap ta baybay ti lauden ti ili. Immadu ketdi ti nagpakutkot kadagiti talonda ket pinagbalinda a fishpond ta dakkel met ti maganarda ditoy.
Idi nalaingan ti inana, impamaysan ni Mang Bert a sukayen dagiti talonda. Kinunana a napintas a pagganaran ti panagtalon no la ketdi adda puonan, nagagetka, ken maigasatam; saanka laeng a bumaknang, makatulongka pay iti padam a tao.
TURISMO: Intayon Idiay Ayuyang Garden iti Pila, Siudad ti Laoag!
Iti agdama, mapan a PhP50,000 ti puonan ni Mang Bert iti tunggal ektaria ti pagay. Ti apit nga irik, mailakona iti PhP200,000. Adda ngarud aganay a PhP150,000 a maganarna.
Kalpasan ti pagay, isarunona ti lasona. Idi napan a tawen, gimmastos kano iti mapan a PhP500,000 iti panagmulana iti lasona. Ngem idi agapit, nailakona ti lasonana iti PhP2.3-milion! Pakiaw, ken no dadduma met, per kilo ti panaglakona.
Nagmula pay iti cauliflower. Nagpuonan iti PhP100,000. Nailakona iti P500,000 ti apitna.
Kinuna ni Mang Bert a saan met a kanayon a kakasta kaadu wenno kadakkel ti maganansiana ta agdepende met iti magmagna a presio iti tunggal panawen ti panagaapit. Ngem pagsayaatanna ta kasla kano naisalsalumina ti gasatna nga agtalon ta kaaduanna a maitamana ti kangina ti presio no agapit ken aglako.
Pimmusay ti inada idi 2015 iti edad daytoy a 92. Iti dayta a tawen, nagpatakder ni Mang Berto iti rest house iti Sitio Paratipit a sakupen met laeng ti barangayda a Tamorong. Nagpakutkot dita iti maaramid a fishpond nga aglawa iti maysa nga ektaria. Pinupokanna daytoy iti tilapia, bangus, padaw, ken arimbukeng. Kinunana a kasla maysa laeng a pagliwliwaanna daytoy. Ngem dakkel latta met ti magangganarna. Adu pay ti mairanud a kakabagianna ta malaksid a tangdananna ti panagtrabahoda iti piskeria, libre pay a mangyawidda iti sidada iti maapitda a lames.
Saan a nagpatingga ni Mang Bert iti panagtalon ken panagtaraken iti lames. Aggatang ken agtaraken pay iti bonsai a bantige, lemonsito, tugas, blue bell, pine tree, salamagi, argao, balite ken dadduma pay. Aggatad dagitoy manipud PhP500 agingga iti PhP50,000. Naipalikmut dagitoy iti uneg ti inaladan ti dua kadsaaran a balayda. Para kenkuana,,malaksid a pagganaran, kas iti panagpiskeria, pagliwliwaanna met laeng ti ag-bonsai. Stress reliever kano daytoy. Tunggal Kannawidan Ylocos Festival ti Ilocos Sur, mairaman latta a mai-display dagiti mulana iti Bonsai Show. Kameng ni Mang Bert iti Ilocos Sur Bonsai Club.
SAAN met a bukbukodan ni Mang Bert ti parabur ti napintas a gasatna. Managtulong, naparabur, managayat a tao. Kunana a dina ninamnama nga iti kaaddana iti Tamorong ken gapu iti panagtalonna, ad-adda a makatulong kadagiti kakabagian ken kakaarrubana ngem idi adda isuna iti America a yan ti napintas a trabahona
Tunggal malpas ti panaggagapas ken panagaani, no ti sabsabali ket “kukuak, kukuak, kukuam” kunada, kasunganina ken ni Mang Berto ta “kukuam, kukuam, kukuak”, kunana. Ipangpangruna ken yunana ti sabali sakbay ti pannakabagina. Ta malaksid iti tangdan dagiti agtrabtrabaho kenkuana iti talon, ibinglayanna pay dagitoy iti maganansiana. Agiwarasto pay iti relief goods, agpakan, wenno ania la ditan a tulong kadagiti agkasapulan. Kunana a pagyaman ken pammadayawna dagitoy iti Apo nga isu ti ubbog ti parabur.
NAYANAK ni Mang Berto (wenno Amang kadagiti makaam-ammo kenkuana) idi Hunio 7, 1962 kada Aniceto Rabino Rabena ken Francisca Ramat Rabena nga agpada a taga-Tamorong. Isu ti maika-12 iti 14 nga agkakabsat (pito a lallaki ken pito a babbai; isu ti buridek a lalaki). Nagelementaria iti Tamorong Elementary School ken naghayskul iti Divine Word College of Vigan. Inkakaubinganda nga agkakabsat ti agsukay iti daga ta mannalon dagiti dadakkelda.
Idi agbasan iti kolehio, impakona ti bagina iti talon agraman dagiti dadduma a kakabsatna. No aggapuda iti eskuela wenno no awan klaseda, mapanda iti talon. Ditoy ti kangrunaan a pangal-alaanda iti pagbasada nga uppat nga agkakabsat a naggigiddan idi a nagkolehio.
Kalpasan ti adu nga anus, tinurposna idi 1984 ti civil engineering iti University of Northern Philippines iti Vigan. Naipasana met a dagus ti Civil Engineer Licensure Examination iti simmaruno a tawen. Dagus met a nakastrek nga agobra iti Department of Public Works and Highways, iti 1st District Engineering Office iti Bantay, Ilocos Sur.
Innem a bulannan iti DPWH idi nagkallaysada iti nobiana a US citizen idin. Nagikkat iti trabahona ta pinetisionan ti asawana ket sadiayen America a nagtrabaho. Iti Commercial Building Component Steel Company a damo a nakastrek. Sangapulo a doliar kada oras ti nangrugianna a sueldo, Nabalor pay la ti kuarta idi.
Adu ti naurnongna iti panagtrabahona ket naipasimpana ti family house-da iti Tamorong. Nagatangna pay dagiti lote a kaabay ti talonda. Adda laeng iti dayaen ken amiananen ti pagtaenganda dagitoy a dagdaga.
Saanda a naparaburan ken ni baketna iti anak ngem inawatda a nalukay. Dagiti kakaanakanda ti imbilangda nga annakda, --O
Magatang ti Bannawag kadagiti kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, 09171360110.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
