Bigat-Bannawag

Sarita ni DONEL B. PACIS

Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Agosto 4, 1969 a bilang.

NAPARDAS dagiti addangmi ken adingko a nangunor iti nasamek a desdes. Nasapa pay. Nalamiis ti nasapa nga angin. Hustonto no magtengta, kinuna ni Joesen. Awitna ti beinte dos a riple ni daddy. Nagdadakkel dagiti dalag idiay, impangasna. Nakitam koma ‘tay inyawidko idi lawasna; kasla luppo, manong!

Kasangsangpetko idi bigat-kalman manipud idiay Manila. Adut’ inyawidko a bala ket naregget ti kabsatko a mangipakita iti pagpalpaltoganna iti dalag a kanayon met a dardarepdepek iti kaaddak iti siudad. Kasla nabayag unayen daydi isasangpetko idi Semana ket nagumaak kadagiti bigat a panagpalpaltogmi iti bukana. Pudno nga adu dagiti kayatko nga ikuyog iti siudad: ngem kasano nga ibungonmo dagiti saguday ti bigbigat ti Vintar: dagiti naulimek a desdes ken samek, dagiti pinagayan a pagay-ayaman ti linnaaw ken init? Dagitoy ti ar-arapaapek idiay Cubao, no magmagnaak iti Coliseum wenno lumablabasak kadagiti pagsinean a pagtutumpongan dagiti tattao nga awan masnop nga aramidenda no saan nga agmulagat iti uneg ti pagsinean. Kunak a no mabalin la koma ti agawid iti kasta laeng, ania ketdin, uray ket ngata linawas nga agawidak. Ngem, apo, unayen, aya, ti rigat ti agbiahe: agpatnag ti De Leon iti dalan, isu nga an-anusakon ti agawid iti kas ita.

Nadanonmi ti kinawayanan. Adda dagiti rumkuas a pagaw. Rumanipak dagiti nawasnay ken nangato a kawayan iti iduduklos ti angin. Dagiti laeng arimpadekmi ti nangburak iti nasapa nga ulimek. Billit ken babassit nga ayup ti nangparnuay kadagiti daddumna a singa; mabalin nga ur-urayen pay laeng dagiti dadduma ti isisingising ti init tapno biagenda dagiti matmaturog a lasag.

Ah, ngem idiay, kinuna ti panunotko, bigat, kunam ngem dimo pulos ikankano ti init. Agpupudot dagiti mapan iti opisina ta naperdi ti aircon ti bus wenno awan taksi ket kasta unay ti pudot. Magnada a kasla dida magteng ti pagurayan iti bus; maupayda ket dida ammo no apay. Main-inutda a matay iti kaawan ti angin ta ti angin a langlang-abenda, pasig nga asngaw ti gasolina ken rugit dagiti paktoria. Awan angin idiay….

Idi malabsanmi ti kasamekan, limtuaden ti init ket apagapaman a napamalangaak iti naisangsangayan a buya iti sanguanak: dagiti maris ti arapaapko, dandani nayesngawko, ta pudno a dagitoy ti saanko a nakitkita idiay, dagiti kasta unay bengbengna a bulong a nalnaawan a kas kadagiti ruot ket diak napupuotan, nalagipko ti kinuna ti maysa nga ubing pay a mannaniw: “With leaflets, spread this: mimosa pudica is wet with morning dew.” Kastoy ngata met ti naidumduma a riknana a nakakita iti bigat: ti di mapengdan a timek ni mannaniw iti barukong. Nayaplag iti daga ti nasapa nga init. Timmayok ti maysa a billit ket kasla sinagid dagiti payakna ti pingping ti agriingen a tangatang. Kasla adda sullat ti karabukobko iti pannakaimatangko iti daytoy.

Diak napupuotan nga adayon ti kabsatko ket sa laeng nadlawko a kumamkamakamak idi agsardeng ken tumaliaw. Binuyanak iti nagtakderanna a dakkel a bato.

Ne, ket saanta a madanon, a! kinunana a sirurupanget.

Nagnakami manen; nalawagen dagiti bakrang dagiti bantay idi madanonmi ti bukana. Ditoy ti pagpaltoganmi iti dalag. Nainayad ngem alisto dagiti tignay ti kabsatko; pudno a nasanayen. Manipud idi mauma nga agadal, kanayon metten ti iruruarna a mapan agpaltog, aglugan iti motorsiklo ni daddy, iti kasta, saan met unay a masikoran dagiti dadakkelmi kenkuana nupay adda bassit dida pagkikinnaawatan maipapan iti panagadalna. Ngem naliwliwa ketdi, ket kasla nalipatan met da daddy ken mommy ti rikutda kenkuana.

Immisemak a nakalagip iti nasapa nga isasalogmi. Naimbag ta adda napanan ni daddy ta dinto ket nagmotorkami koma manen. Diak unay kayat ti motor ta saanmo a madlaw ti aglawlawmo: no magnaka, naim-imbag nga adayo. Isu nga ita, kasla diak mamati iti buya ti aglawlawko: saan a kas idi naglugankami iti motor ket saanko a maimatangan dagiti buya ti nasapa a bigat. Makasuron met ni Joesen.

Nagin-inayad a nagrukob iti linged ti natuang a kayo. Iti babami, natalna ti danum; naimatangak ti langit ken sumagmamano a billit a rikus a rikus. Imsimpa ni Joesen ti paltog ket siniripko met ti danum a lumtawan ti dalag.

Adda makitam? inyarasaasko.

Agurayka pay bassit, dandani ‘tattan, kinunana. Saanna nga insina dagiti matana iti danum.

Sinubliak ti danum; kasla sarming ti kinatalna ti karayan. Iti likudanmi, naulimek pay laeng dagiti billit; no maminsan, adda iriag ti perperroka ngem uray daytoy, mapukaw kadagiti nagkakamang a rawis dagiti kayo.

Pasdek met dagitoy, napanunotko; pasdek ngem saan a landok ken semento; pasdek ti angin ken tudo ken panawen. Ket uray kaano man, saanto a marpuog dagitoy; maangolto amin dagiti biag ditoy daga ngem natangigto pay laeng dagitoy. Mapanka idiay siudad; makitam dagiti agsisinnimpungol a pasdek a kunam la no limmandok aminen dagiti kayo ta awan makitam a kayo idiay, awan, pinukanda aminen tapno adda pagtakderan dagiti pasdek a kasla kangatoda ti Torre ti Babel. Agluganka iti elevator tapno magtengmo ti tuktok. Ket no mabisinka, adda met ti vendo machine. No adda la ketdi sensilio, mabalin ti sandwich ken softdrink.

Magnaka iti pasilio; labasam dagiti nakaserra a kuarto. Mangngegmo dagiti tattao iti uneg ngem dimo ida makita. Agkiriring dagiti telepono; matimudmo ti timek; artipisial, Ingles, ngem carabao English met a kas kunada. Nagawit iti briefcase wenno attaché case dagiti masabatmo: dekorbatada amin. Agat-aircon, agat-Hilton a dimo ammo. Makitam ti kasla nakalanglangto a mula iti maysa a suli; ngem gayam plastik. Ket iti apagkanito, mapanunotmo laengen nga awan ti kas iti nakairuaman—kaguram dayta artipisial a lamiis, artipisial a mula, artipisial a timek....

Naklaatak iti kanalbuong ti beinte dos. Nanalpaak ti bala iti danum. Timmakderak ket nakitak ti mangin-inuten a lumned a dalag.

Dakkel, aya? Agarup diak makapagsao iti pannakakigtotko.

Naguksob ni Joesen, nagdardaras a simmalog iti teppang. Pagatsiket ti danum ngem uray la nagkiet ni Joesen iti lamiis. Bimmatok. Kasta unay ti isemna idi ibatona ti dakkel a dalag iti igid ti karayan. Naburbor ti ulona iti bala.

Pudno a sharpshooter-ka, aya! Diak napengdan ti ilemko kenkuana bayat ti panangmingmingko iti napaltoganna. Idi makabado, nangaramid iti ubon a pangbitibitanna iti dalag.

Inkasak ti paltog ket nagnakami a nagpasurong. Nalamiis pay laeng ti igid ti karayan. Nalamlamiis pay ti pul-oy nga aggapu iti pinagayan iti ballasiw ti karayan. Nagsimpakami iti batog ti maysa a ramek.

Ditoy ti nakakitaak iti an-anakan idi naminsan, kinuna ni Joesen.

Dimo la kaasianen, insungbatko. Inwarasko ti panagkitak iti lawlaw ti ramek. Pudno a mabalin a paglang-ayanda ditoy, napanunotko. Kasla simmin-aw pay ti danum idi tuparen ti init-bigat.

Immangesak iti dakkel ket nagsimpaak. Pinadasko a sinirig ti timpaw a lumot: hushusto, nakunak.

Nabayag bassit dagiti kanito a naglabas, ket naburak ti ulimek idi agtimek ni Joesen iti abayko (saanna a pagtalkan ti panagkitak gapu iti anteohosko): Addaytan! Ket babaen ti tammudona, nakitak ti nangisit, nabuntog nga ilulung-aw ti dalag.

Sinirigko. Inurayko a nagparang ti ngiwat ti dalag iti rabaw ti danum. Ping! Nagsuek ket nanabsuok iti danum ti naklaat a dalag; gimmilap ti buksitna iti uneg ti danum. Timmakderak a sigagagar. Naala, naala! intanamitimko. Ngem nagpaggaak ti kabsatko a nangbuya iti nagdissuan ti bala. Agtiwtiwatiw iti imana ti dakkel a dalag a napuntaanna.

Ne, ket nakaadayon, kabsat! kinunana ket imlek manen.

Ngem kitaem dagiti siksikna, a, impettengko, ket intudok ti yan dagiti lumot a naaisab-itan dagiti sumagmano a siksik ti diaske a dalag.

Awan, gayyem, nagkatawa laeng ni Joesen, padam sa ni daddy a dina ammo ti sumirig.

Nalagipko nga agan-anteohos metten ni daddy. Nagtanupraak iti danum. Inikkatko ti kapsula. Nagtakderkami iti igid. Nabayag a nakamattiderak iti teppang bayat ti panagsapul ni Joesen iti sabali pay a lugar iti surong. Nangatngato itan ti init; napigpigsa payen ti angin. Kadagiti naiputputong a kayo iti bakras ti bantay iti likudak, adda sabali nga arasaas dagiti bulong ken billit.

Saan, pudno a saan a kas iti arasaas ti rabii iti siudad a makasulisog ken makatitileng, napanunotko; saan nga arasaas dagiti matmaturog a saanen a masilawan dagiti bituen wenno ti bulan.

Kasla bumtak ti barukongko iti angin a naggapu iti amianan. Inisemak dagiti kayo; dagiti billit ken samek; dagiti adayo a pinagayan a kanayonto nga agkan ti linnaaw ken ti nasapa nga init tapno iti idadateng ti kalgaw, addanto met sidadaan a lagip.—O

Magatang ti Bannawag kadagiti kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.

Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, 09171360110.

Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti

Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee

Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada

Para iti digital a kopia:

PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ

Magzter: http://bit.ly/407pazG

Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph

Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,

iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine

iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin

Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin

Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine