Salaysay ni DANIEL L. NESPEROS

Iggem ni Norberto “Jun” D. Bumanglag Jr. ti agdagsen iti 2.5 a kilo a nakalapna a tarakenna a paltat.

“AGMILIONARIOKAYO kadi no paltat ti taraknenyo, manong?” sinaludsodko ken ni Apo Norberto “Jun” D. Bumanglag Jr. idi pinasiarko ti pagtaraknanna iti paltat iti Brgy. 17, Samac, San Nicolas, Ilocos Norte. Nalawa ngaminen ti pagtaraknanna iti paltat—a maibilang ita a kadakkelan a pagtaraknan iti paltat iti Ilocos Norte.

“Posible!” inkatawana. Sa inseriosona: “Adun dagiti bimmaknang a catfish farmer.” Ket dinakamatna dagiti agtartaraken iti paltat iti Pampanga a kangrunaan a supplier ti paltat kadagiti dadakkel a restauran iti Kamanilaan.

Makapatilmon man. No mapasiarmo ti catfish farm ni Jun (awagna kadagiti kasingedna), saan a dika maguyugoy met a mangaramid iti bukodmo a catfish farm uray sangadakulapan laeng a kas kunada. Bay-amon ti agmilionario; ti nasken, adda met buybuyaen nga agpisawpisaw.

Maguyugoyka, kunak, ta saan met a propesional a catfish farmer ni Jun. Am-ammo ketdi ni Jun a kas mannurat ti Bannawag, ti autor ti maipabpablaak ita a nobela iti Bannawag a “Ti Lunod” ken dagiti immun-una a nobela a pagbibiagan ni John Villa, maysa itan kadagiti kalatakan a karakter iti lubong ti Literatura Ilokana.

No kunatayo nga awan ammo ni Jun iti panagtaraken iti lames, mabalin unay. Ngem saan a dayta ti nangupay kenkuana a sumrek iti kastoy nga aramid. Immanayen a nagpuonanna ti inkakaubinganna a panagduyos iti panagbanniit iti dalag, paltag, tilapia wenno bukto iti karayan, waig, wenno iti kataltalonan. Maysa a retirado a kameng ti US Airforce, kinunana, “Inkuykuyogko dayta a paglinglingayan agingga iti Amerika ken iti Germany a nakaidestinuak iti sumagmamano a tawen.”

Idi nakapagretiro ken napanunotna ti mangipatakder iti balayna iti poblasion (Brgy. 7, San Miguel iti San Nicolas met laeng), umuna a konsiderasion iti planona ti kaadda ti piskeriana. Isu a nagtaraken iti tilapia ken paltat tapno adda banniitanna no agbakasion manipud iti Las Vegas a pagnaedanna kaduana ti pamiliana. Agingga a naammuanna a dagiti paltat a mailaklako iti Ilokos, kangrunaanna iti Ilocos Norte, ket aggapu pay iti Central Luzon ken iti Isabela. Isu nga inarapaapna ti mangbangon iti piskeriana a mangsuplay iti Ilokos. Pangnayon iti suplay. Ken nalaklaka ngem kadagiti aggapu iti sabali a probinsia ta saanen nga “imported.”

Isagsagana ni Jun ken dagiti kakaanakanna dagiti paltat a nataraken iti concrete pond tapno matarakenda iti piskeria (earth pond).

Ngem akuenna nga adu a karit gayam ti sanguenna isu a nagsuksukisok iti YouTube bayat ti in-inut a panangipatungpalna iti proyektona. No ti piskeria kadi ket earth pond wenno concrete pond?  No trapal kadi laeng? Nakatulong met kenkuana dagiti tips nga imbinglay ti paggatgatanganna iti feeds. Ngem nagangayanna, ad-adda a dagiti bukodna a padas ti nagsammakedanna. Kas iti padasna iti panagtaraken iti paltat ken tilapia iti dua a babassit a piskeria nga inaramidna iti dayaen ti balayna.

Irekrekomendar ita ni Jun kadagiti agdadamo nga agtaraken iti paltat nga awan kas iti nakali a pagpupokan (earth pond) a pagtaraknan ta naparpardas met laeng a dumakkel dagiti nataraken iti daga ngem iti concrete pond. Napimpintas gapu iti simple a rason: ti daga ti natural a pagyanan dagiti paltat.

Innayonna nga awan met agsakit a paltat no masurot amin nga umno a proseso, kas koma ti umisu a kaadu ti pagpakan ken nadalus ti danum a para kadagiti taraken; ngarud, regular ti panangsukat iti danum ti pagtaraknan.

Innayonna a fungus ti makaigapu iti kaaduan a sakit ti paltat gapu iti narugit a danum. Ti solusion: paatianan ti danum ti piskeria ken sukatan iti presko a danum ken nawnawan iti asin. Mainayon met a pakalugian ti “panagaapa” wenno “panagiinnasang” dagiti taraken a paltat. Matay la ketdi dagiti paltat a nakaro ti sugat ti asangda. Gagangay met a dagiti dadakkel a paltat, sidada dagiti babassit, isu a nasken nga ilasin dagiti daddadakkel.

Gagangay a komersial a feeds ti ipakpakan ni Jun kadagiti paltatna. Adda pre-starter, starter, grower, ken finisher. Kunana a mabalin met ti tinapay, innapuy, balangeg. Wenno karne ti baboy wenno manok wenno bagis. Adu kano pay dagiti agtartaraken nga agpakan kadagiti natay a manok. Naparpardasda ngamin a dumakkel ngem para kenkuana, kasla narugit, isu a feeds laeng ti ar-aramatenna a pagpakan.

Iti agdama, adda dua a dadakkel a piskeriana nga aglawa iti 900 a metro kuadrado nga aglaon iti 50-60 a ribu a paltat ti maysa. Sabali laeng ti sangadosena a nasemento (13 a metro x 6 a metro) nga adda linongna a pagtaraknanna nga aglaon iti 5,000 agingga iti 6,000 a paltat tunggal abut. Dagiti mapadakkel ditoy sementado a pagtaraknan, gagangay a mayakarda kadagiti piskeria (nakali iti daga) a pakapadakkelanda pay agingga a mabalinen nga ilako. Mataraken dagiti paltat iti tallo agingga iti lima a bulan sa mabalin a mailako dagitoy.

Dagiti kakaanakan ni Jun bayat ti panagkalkalapda iti piskeria.

Inaldaw nga umaway ni Jun tapno pakanenna dagiti tarakenna nupay adda tallo a kakaanakanna a regular a mangbambantay kadagitoy. Wen, paglinglingayan laeng idi damo ti panggepna iti proyektona, ngem nakapataud pay gayam iti trabaho.

Isu a nakunami a naidumduma nga OFW ta saan laeng a napintas a balay ti nakaaramatan ti naullona a kuarta no di pay ket nakapataud ti proyektona iti trabaho wenno nangnayon iti panguartaan met para kadagiti sabsabali a kas kadagiti komersiante iti lames ken uray pay dagiti agpatpatanor iti an-annak ti paltat. Ken nakatulong iti food security gapu iti nainayon a suplay ti paltat uray iti bukodna a probinsia laeng.

Ngem kasano met ti maganansiana?

“Adda maganansia aglalo no adda wenno adu dagiti consistent a buyer,” kinunana.

Ngem iti kas kenkuana nga arigna mangrugrugi pay laeng ti negosiona, kunana nga awan pay laeng ti ania a mapastrekna ta ti ania man a dumket kadagiti imana, us-usarenna met a pangisagsagana iti catfish farm-na a para iti agri-tourism. Agbalinto daytoy a fishing ground wenno lugar a pagbanniitan wenno pagliwliwan dagiti tattao. Agtuno dagitoy iti paltat ken agpiknikda, ken aglakonto latta met iti paltat.

Addan sangapulo a kalapaw (kubo) a naipalawlaw iti piskeria a nakasagana a pagyanan dagiti mayat nga agpalpaliwa iti farm. Adda payen inaramidna a swimming pool a mabalin a pagnunogan dagiti sangaili malaksid iti event place a mabalin nga upaan dagiti agpasken.

Adda pay ketdin nagan ti farm-na: Lynda’s Farm Resort. Naipanagan daytoy ken ni baketna. –O

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 1-15, 2023 a bilang.)

MANIPUD ITI EDITOR: Idi Nobiembre 24, 2023, nabendisionan ken pormal a naluktan para iti publiko dagiti pasilidad ti Lynda’s Farm Resort a pakairamanan ti catfish farm.

Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.

Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, 09171360110.

Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti

Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee

Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada

Para iti digital a kopia:

PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ

Magzter: http://bit.ly/407pazG

Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph

Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,

iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine

iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin

Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin

Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine

Dios ti agngina.

Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!