Salaysay ni ESTRELLA GONZALES CORPUZ
KAYATKO a busatan daytoy ababa a salaysayko babaen iti nabara ken naimpapusuan a panagyamanko kadagiti nadumaduma nga indibidual ken grupo a nakatulong iti daydi kaingungotko, ni Samuel F. Corpuz, bayat ti panagdaliasatna iti lubong ti Literatura Ilokana.
Kadagiti pinili ti Dios a nangimaton kadagiti nadumaduma a pasalip iti panagsuratan iti sarita, ababa a nobela, ken nobela a pakaibilangan da Apo Rene B. Ragunton, akinkukua iti Economy Tours and Travel, Inc. (ETTI); Herminiano S. Beltran ti Cultural Center of the Philippines (CCP); Elpidio A. Unabia, dati a presidente ti GUMIL Aparri-Buguey-Santa Teresita (GABS); Pamilia Ablan nga isponsor ti Gov. Roque Ablan Awards for Iluko Literature (GRAAFIL) a nagpaayan ni Apo Prescillano Bermudez a kas secretariat, Marie Escoda Roxas, ken dadduma pay.
Kadagiti mabigbig ken bangolan a mannurat a nagbalin a hurado kadagitoy a pasalip: Dionisio S. Bulong, Juan S.P. Hidalgo Jr., Pelagio A. Alcantara, Prescillano N. Bermudez, Manuel S. Diaz, Reynaldo A. Duque, Greg Laconsay, ken kadagiti dadduma pay a saanko a nainaganan.
Ken kadagiti nalalaing ken naaanus a nagbalin nga editor ti Bannawag a kangrunaan a nagsursuratan ni Sammy, kas kada Dionisio S. Bulong, Juan S.P. Hidalgo Jr., Jose A. Bragado, Cles B. Rambaud, Prodie Gar Padios, ken dadduma pay.
'Maysaak Pay Laeng nga Anak ti Amianan'
“Papang” ti awagko kenkuana, idinto a “Mommy” ti awagna kaniak.
Aguppat a dekada ti panagdennami ken Papang– nangrugi iti kallaysami idi Oktubre 23, 1965, agingga iti ipupusayna idi Agosto 25, 2004.
Nakallalagip ti obrana no kasta nga adda kayatna a suraten. Narnekanen dagiti annakmi iti naladawen ken natalna a rabii no kasta a rugianna ti agsurat.
Ngem sakbayna, napasnek pay nga agkararag nga umuna.
Ket sitatalnanton nga agsurat.
Dayta metten ti senial ken pakdaar a dinan kayat ti masinga bayat ti panagsuratna; a dina inggaan ti sursuratenna agingga a malpasna.
Iti nalawa a lamisaanna, adda sadiay ti daan ngem nalagda a makiniliana.
Kasta met ti thermos a masapul a kanayon a napunno iti napudot a danum. Adda met sadiay ti garapon ti kape ken asukar, tasa ken kutsara, bolpen, lapis, papel, coupon bond, ken sigarilio.
Amin dagitoy, masapul a maisaganami sakbay a rugianna ti agsurat.
Dina kayat a mabiangan ti lamisaanna, uray aggagampor sadiay ti nakaad-adu a warana a pappapel a kaaduanna ti nalukotlukot, nakuneskunes, ken napisangpisang.
Inton malpasna ti sinuratna, siak a kasingin ti kararuana ti umuna a pangipabasaanna.
‘Toy numo met laeng ti agbalin a kritikona.
‘Toy numonto met laeng ti mangipatulod kadagiti sinuratna iti opisina ti Bannawag iti Liwayway Publishing, Inc., Manila, babaen ti Post Office.
Ken siempre, ‘toy numo met laeng ti agpa-Manila a mapan mangkobra iti bayad dagiti sinuratna.
Adu a kombension ken seminar iti panagsurat nga inangay ti GUMIL Filipinas (Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano) ti inatendaranmi a dua.
Nakallalagip dagidi a yaatendarmi ta saan laeng a tapno makiseminarkami, no di pay ketdi dayta ti panawen a panangawatna kadagiti premiona kadagiti nadumaduma a pasalip iti sarita ken nobela.
Iti kinalatakna kas maysa kadagiti maibilang a panuli ti Literatura Ilokana, kaslaak met naitagtag-ay iti kaulepan: pudno nga impampannakkelko unay ti kaingungotko, saan laeng a kas naimbag nga asawa ken ama, no di ketdi kas ibilangko a nalaing ken naisangsangayan—pammaneknek ti kinapremiadona—a mannurat.
Ti panangawatna iti Pedro Bucaneg Award idi Abril 26, 2003 idiay Callao Resort, Peñablanca, Cagayan bayat iti Maika-35 a Kombension Nasional ken Literary Seminar ti GUMIL Filipinas ti ibilang daydi Papang a kangatuan a nagun-odna a pammadayaw.
Bunga ti saet, sirib, ken kinaidumdumana a mannurat.
Ti balligina, balligik met ken dagiti annakmi!
Ti kakas-angan, diak impagarup a daydi metten ti naudi a panagkuyogmi nga umatendar iti kombension ken literary seminar ti GUMIL Filipinas.
PUDNO a padpadasna a nasinginan iti nasidap nga imahinasion dagiti insursurat ni Papang.
Kangrunaan a pinutarna dagiti sumaganad a premiado a saritana:
“Siasino ni Liwayway?” Umuna a Gunggona, Salip iti Sarita, GABS (1991);
“Maysa nga Agtutubo ken Nalam-ek nga Agsapa,” Maikadua a Gunggona, GRAAFIL (1990);
“Hospital,” Maikadua a Gunggona, ken “Sawmill,” Maikatlo a Gunggona, kas panagsaganadda iti Salip iti Sarita ti Bannawag (1967).
Dadduma pay a sarita ni Papang nga ibilang ti kaaduan a kas obra-maestrana: “Mindanao,” “Beddeng,” “Kris ken Talunasan,” “Sanggumay,” “Honesto,” ken “Bombom.”
Ibilangna dagiti premiado a nobelana a kapapatgan a gamengna, ken namnamaenna a dakkel ti naaramidanda, ken agsadag a kas batonlagip ti naibusen ti tintana a plumana, ngem babaen kadagitoy a kontribusionna iti pannakapadur-as ti Literatura Ilokana, agnanayonto a malaglagip nga iti naminsan, adda Samuel F. Corpuz a maysa kadagiti higante a mannurat iti pakasaritaan ti Bannawagken iti Literatura dagiti Saluyot.
Iti maudi a bilinna sakbay a pimmusay idi Agosto 25, 2004, inkalikagumna ti pannakailibro dagiti gapuananna iti tulong dagiti taga-Bannawag—a kangrunaan a nadakamatna ti nagan ni Prodie Gar. Padios, agdama idi a literary editor.
Ngem kasla imposible a mapasamak dayta a maudi a bilinna ta dua a tawen kalpasanna, nadamagmi a nagimigrante gayamen da Prodie ken ti pamiliana iti Canada.
Adda ketdi pagsasao a tunggal bunga, adda panawen ti panagtangken ken pannakaluomna.
Uray awanen ni Papang iti dennami, no adda dagiti parikut, pakalidayak ken pakaalusiisak, bagbagaannak babaen ti tagainepko ti impatpategko a kaingungot: banag a pagarupek, nupay “immunan,” isuna ita ti anghel a bayabayko ken dagiti annak ken appokomi.
Kasla naipaarep-ep kaniak ni Papang nga iti maysa nga aldaw wenno iti umno a panawen, mabusatanto ti pannakailibro dagiti sinursuratna.
Ket naragsakanak ta itay laeng kallabes, iti pannakatagamtamko ken ni Prodie maipapan iti maudi a bilin ni Papang, kasla ketdi nairanranan—a linged kenkuana—insarunona gayam nga in-encode wenno kinopia ti “Mom Kari,” ababa a nobela ti kaingungotko a nakagiddan ti maysa a nobela ni Prodie iti prosa, ti “Rissik ti Essem” a planona met nga ilibronto iti masakbayan.
Kinuna ni Prodie a dina ammo, ngem kasla adda ima a di makita ti nangkalbit kenkuana tapno kopiaenna ni “Mom Kari,” ta “addanto latta pakaaramatanna iti maysa nga aldaw.”
“Daytoy pannakailibro ti ‘Mom Kari’ ti kaasitgan a napanunotko idi,” kinuna ni Prodie. “Kinapudnona, adda idi nangipasaak ken nangitalkak para iti pannakailibrona. Ngem naturog ken di met nagmata, nalabit gapu iti kinaawan ti go-signal manipud iti Pamilia Corpuz. Ket ita ta nasaritayo kaniak, manangmi, maipapan iti maudi a bilin ni Apo Samuel, ken iti panangikalikagumyo a siak ti editor, inkeddengko ngarud nga awatek ti karit.”
Manamnama a kalpasan ti “Mom Kari,” maisarunonto a mailibro ti “Ti Bassit a Balay ni Brader Orly” (Umuna a Gunggona iti Salip iti Nobela ti ETTI, 1990) babaen ti Sadiri Publishing.
Sumarsarunonto koma met dagiti sumaganad a premiado a nobela nga agmata a kas libro: “Bituen ken Sadiri” (Cultural Center of the Philippines Grantee iti Nobela nga Ilokano, 1993), “Bakir wenno Lotus ken Diro” (Umuna a Gunggona, Salip iti Ababa a Nobela ti ETTI, 1993), “Ni Hari ken Dagiti Nagdagus iti 1010-B Instruccion Street” (Umuna a Gunggona, Salip iti Ababa a Nobela ti ETTI, 1992), ken dagiti nobela a naipablaak iti Bannawag a “Ti Panaglibas ni Tessie Kho,” “Awis ti Sab-ong,” ken “Prenda (“Quezada” ti orihinal a paulona).”
KINAMANNALON ti nagbiagan ti kaputotan a naggapuan ni Papang.
Naipasngay idiay San Luis, Solano, Nueva Vizcaya idi Abril 27, 1939. Maikadua iti lima a bunga da Felomeniano J. Corpuz, sigud a soldado iti Maikadua a Gubat iti Sangalubongan, ken Agripina C. Fontanilla.
Nalpasna ti elementaria iti Bintawan Elementary School, nagsekundaria iti Dalton High School ken Mindoro National Agricultural School, ken nagkolehio iti Mindanao Institute of Technology (Cotabato), Philippine College of Criminology (Manila), ken Saint Mary’s College (Bayombong, Nueva Vizcaya) a nangiturposanna iti AB English.
Agrikultor, manursuro, politiko, mannurat, nobelista.
Managayat nga asawa ken ama ken lolo.
Kas mannalon, nakagatang ni Papang iti agarup lima nga ektaria a farm idiay Burgos (Luna), Cabarroguis, Quirino. Inuma ken kinaramkam ken minulaan ni Papang iti nadumaduma a natnateng ken prutas. Nadlawko a nalamiis dagiti dakulapna nga agmulamula iti kinanarnuoyan-bunga ken kinabaludbod dagiti mulmulana.
Agarup kagiddan dayta ti panagtarakenmi iti poultry ken piggery.
Nalames met ti panglawaen a piskeria a nagsidsidaan, ken nangsupusop iti panagbiagmi iti panaglakomi, kadagiti nalulukmeg ken nabubugi a tilapia.
Agnunog nga agobra idiay farm ni Papang kadagiti aldaw ken agsurat kadagiti naladawen a rabii.
Kas iti kinalabon ti maapitna iti farm, kasta met ti kinasuertena iti panagsursuratna.
Adu ti nasuratna a kas kuna ti kaaduan: “obra maestra.”
Iti met pannakisalipna kadagiti salip ti sarita ken nobela, agarup amin a nakisalipanna, inubonna dagiti kangrunaan a gunggona.
Dagiti premiona, dakkel ti naitulongda iti pamiliami, nangruna iti panagbasa dagiti annakmi.
Iti panaglakomi kadagiti maapitmi a natnateng idi, dakkel a katulonganmi dagiti annakmi.
Nagsubliak idin a nagisuro, ngem iti tunggal weekend, diak sinamir ken dagiti annakko, aglalo ken ni Johnalyn, ti agawit iti labba ken bigao a napno iti petsay wenno tarong wenno ania la ditan a natnateng tapno isursormi kadagiti parokianomi.
Adda dagidi tattao a nasdaaw a nakailasin kaniak a kas maestra nga aglakolako kadagiti apit ken dingomi idiay farm.
Adda pay dagidi kasla nangilanglangi ken nangumngumsi kaniak—a maysa kadakuada, linaksid ken dina inako nga asidegak kenkuana kas naikamkamang babaen ti kaingungotko.
Ngem inibturak amin dagidi a rikut ken rigrigat ken pannakaum-umsi: ti kapatgan, ti panagbiag ti pamiliami, nangruna iti panangisakadmi iti panagadal dagiti annakmi.
“God provides,” dayta ti masansan nga ipalagip ni Papang idi kaniak no mariknana ngata ti liday ken kasla pannakauppapayko iti kasasaadmi.
Kunana a dagiti billit, agbiagda pay a sitatalna, siraragsak, ken siwayawaya, anianto la ketdin ti tao?
“Adda asi ken ayat ti Namarsua, Mommy,” sangkakunana pay idi—a nasinginan iti sinseridad ken napnuan ayat ken panangigigir.
Pito ti nagbalin a bungami ken Papang: Honesto, mangal-ala idi iti Fine Arts ngem dina naturpos ta isu metten daydi ipupusayna; Arlyne, BSEEd (undergraduate); Jonahlyn, Registered Nurse, Program Coordinator ken professor iti College of Nursing iti Mary Chiles College, Manila; Samuel Jr., mangisursuro iti sekundaria ken mannurat, nayasawa ken ni Arlyne Tolloc ti Bambang, Nueva Vizcaya; Fares, inheniero mekanikal, Dean ti College of Engineering iti maysa a kolehio idiay Tuguegarao City, ken pintor, kaingungot ni Elyflor Lopez ti Bambang; Orlando, mangisursuro iti sekundaria ken pintor, kapisi ti puso ni Evangeline Lozano iti met laeng Bambang; ken Estrella Victoria, nagturpos iti BSBA Management, empleado iti maysa nga international company, ken negosiante. --O
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
