Sarita ni Dr. GODOFREDO S. REYES
Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Enero 13, 1947 a bilang.
SUMIPNGETEN idi makatapaw dagiti buyot ti umuna a bunggoy ti 66th Infantry, USAFIP NL, iti napalanas a turod ti Colalo. Nasunsondan dagiti Hapones kalpasan ti napinget a bakal iti dua nga aldaw. Ita, isudan ti simmublat iti turod. Nasarakanda dagiti agkakamang a trensera iti sirok dagiti narukbos a mangga.
Pinalpaliiw ti bunggoy ti nagpakleb a Hapones iti maysa kadagiti fox hole. Nagin-inayadda nga inasitgan, sipapaturong dagiti paltogda kenkuana. Pagam-ammuan, nagkulagtit daytoy. Impagarup dagiti soldado a makipinnaltog, ket iti apagdarikmat, nagbusi dagiti igamda. Nagasug ti kabusor.
“Natayen!” inyikkis ni Pilis idinto ta binalbaliktad dagiti dadduma ti bangkay. Kinautda amin a bolsana.
Kasta unay ti ragsak ni Antonio a nakasarak iti wagayway ti Hapones. “Sobenir,” kinunana a nangiwasiwas.
“Agannadkayo,” kinuna ni Teniente James Gamoning. “Nasikap dagiti Hapones. Uray no naabakdan, addanto pay laeng napinget nga agbati kadagiti linglinged. No adda wayada a manglib-at, dida agtaktak. Saanda a kabuteng ti matay. Panagtungpal ken ni Hirohito nga arida no matayda iti pagbabakalan. Isu nga agridamkayo. Ditay’ ammo no itinto kasipngetan ti irarautda. Ammuenyo a nabayagda ditoy a lugar. Ammoda amin a suksok daytoy a disso. Agridamkayo nga agbantay ita a rabii...”
Dina natuloy ti palawagna idi gimluong ti kanion iti ballasiw ti karayan. Immasuk ti labes ti turod a ‘yanda. Nagwarasda a dagus kadagiti abut a pinanawan dagiti Hapones. Nabayag a dida naggargaraw.
Gimluong manen ti kanion; immasuk ti karayan iti baba ti turod.
“Dandanida mapuntaan ti ‘yantayon, sir,” kinuna ni Pilis.
“Agtalnaka laeng,” insungbat ni Ten. Gamoning. “Saan a siksika ti matay.”
Naguni manen ti kanion. Nagdisso ti bala iti sikigan ti turod. Napudot dagiti nagparsiak kadagiti abut. Pinidut ni Ten. Gamoning ti shrapnel ngem inibbatanna a dagus idi masinit. Idi mariknana a bimmaawen, pinidutna manen. Pudno a natadem ti ikingna. Bidbidingenna pay laeng idi agikkis ti maysa a kaduana.
“Napuntaan ti ulok!”
Nagtaray ti first aider ket inagasanna. Kalpasanna, tinulongan dagiti dadduma nga impan iti salinged ti mangga.
Nasipngeten idi isardeng dagiti Hapones ti agkanion. Nabang-aran dagiti soldado. Naipan ti nasugatan iti battalion aid station ket intuloy nga inagasan ti battalion surgeon, ni Teniente G. Reyes.
“Saan unay a nakaro ti sugatna,” kinuna ti teniente. “Di naan-ano ti tulang ti ulo.”
“Ngem nakapsutak, sir,” kinuna ti nasugatan. “Maulawak pay.”
“Adu ti nagsayasay a daram. Nadara ti ulo. Dika agdanag ta maikkanka iti transfusion.”
Binuybuya dagiti soldado ti panagayus ti dara a sumrek iti urat ti nasugatan. Idi dandanin maibus ti linaon ti dakkel a botelia, makitada a nagsublin ti maris ti rupana.
“Aniat’ mariknam?” sinaludsod ni Ten. Reyes.
“Pimmigsaak, sir.”
Nagpakada dagiti soldado ket nagsublidan iti turod. Nagipatakderda kadagiti babassit a tolda. Kasla bayangbayang dagitoy ket naimengda.
Natudingan dagiti agbantay iti rabii. Naglemmengda kadagiti kasamekan iti asideg ti desdes a mabalin a pagnaan dagiti kabusor. Sisasagana dagiti paltog ken bayonetada.
Agin-inana metten dagiti kakaduada. Dagiti igamda ti pungan wenno allukopda.
Naglabas dagiti oras.
Maktanganen ni Antonio a naituding nga agbantay iti asideg ti karayan. Kinitana ti relona nga insukatna iti wagayway ti Hapones. Agandap dagiti numero iti kasipngetan. Alas onsen.
“Maysa pay nga oras, makainanaakton,” intanamitimna. Nagtiltilmon ta makasigsigarilio. Ngem amkenna no adda kabusor a makasiput. Inruarna ti tsiklet a nayon ti rasionda.
Nakangngeg iti karasakas iti labes ti karayan. Nagallingag. Nagpakleb. Pinetpetanna ti pusilna. Sinugod dagiti matana ti ballasiw ti karayan ngem nasipnget.
Nangngegna ti kallatik iti kabisilan iti igid ti karayan. Pimmigsa ti gutok ti barukongna. Umas-asideg ti arimpadek. Nagpisaw ti karayan.
“Halt! Who is there?” gimluong ti timek ni Antonio.
Awan ti simmungbat. Piniduana. Pinitlona. Ngem kaskasdi nga awan ti naurayna. Kinalbitna ti gatilio. Natimudna ti nanabtuog ken panagpisaw ti karayan.
Nagpaputok met dagiti bantay a kakadua ni Antonio ket nagbalinen a kasla adda kagubgubatda iti kasipngetan. Nabuak dagiti matmaturog. Impagarupda no adu dagiti kabusor a rimmaut. Nagsaganada kadagiti fox hole. Ngem awan ti matimudda a kanalbuong kadagiti impagarupda a kabusor. Nagsublida a maturog.
Kabigatanna, nakitada ti bangkay ti maysa a Hapones a sipepetpet iti granada iti igid ti karayan. Nasayaat ta saanna a naibato ken saan a bimtak. Naunaan ni Antonio.
“INKAM' agdigos, Sir,” impakada da Antonio ken Pilis ken ni Ten. Gamoning.
“Wen, ngem agannadkayo,” insungbat ti teniente.
“Alaem ‘toy karbinmo,” kinuna ni Pilis ken ni Antonio. “Amangan no adda masarakanta.”
“Managbutbutengka la unay,” insungbat ni Antonio. “Daytoy man granada. Saggaysata. Umanayen dagitoy a salaknibta. Nalaklaka pay nga iggaman. Intanto pay agala iti abokado. Adda kirkirabanta no mabisinta. Uppat kan’ nga itlog ti katukad ti maysa.”
Apaman a nakagtengda iti igid ti karayan, tinangad ni Antonio ti narnuoyan a pinuon ti abokado iti teppang. “Umun-unakan ta agburasak pay,” kinunana.
“’Tanto la yawyawyawem ti adda iti panunotmo,” kinuna ni Pilis. Pannangan ti kayat a sawen ti yawyaw. “Ilak-amnak ngarud. Umunaakon nga agdigos.” Ket nagbaw-ing iti karayan.
Idi makauli ni Antonio, saannan nga ammo ti burasenna ta dadakkel dagiti bunga. Pimmuros iti maysa ket kinirabanna. Idi makakaan iti dua, nabsogen. Intuloyna ti nagburas.
Tumapog koman ni Pilis idi mangngegna ti karasakas iti likudanna. Idi tumaliaw, nakitana ti agkarkaradap a Hapones nga agturong iti ‘yanna; siiiggem iti granada. Linagto ni Pilis ti granada iti ‘yan ti kawesna. Nagdardaras a nagpakleb idi maibatona daytoy. Bimtak iti likudanna ti imbato ti Hapones. Bimtak met ti imbatona. Impagarupna a narangrangkayen ti kabusorna. Ngem idi bumangon, addan ti Hapones iti sanguananna. Nagsinnarigsigda.
Naklaat ni Antonio iti pannakangngegna iti nagsasaruno a kanalbuong. Ti immuna, malasinna a granada ti Hapon; ti maikadua, granada ti puraw a kas iti ar-aramatenda. Natannawaganna ti asuk.
Dimmarup ti Hapones ngem naunaan ni Pilis a tinukmaan ti siketna. Imbaltogna ngem saan a ti ulona ti nagdisso. Kasla pusa a sitatakder a nagdisso! Napigsa ken nabaked.
Idi marikna ti Hapones a nabannogen ni Pilis, sinublatna met a tiniliw ti siketna. Tunggal itupakna, kasla manabtuog a niog ni Pilis.
Natimud ni Antonio ti ikkis ni Pilis: “Hapon! Hapon!”
Saan nga ammo ni Antonio ti aramidenna. Impapanna a pagrarangasanen dagiti kabusor ni Pilis. Ngem no adu dagiti kabusor, mangngeg koman ti panagpipinnaltogda, naisipna. Mabalin a maymaysa a nayaw-awan. Napatured ni Antonio. Nagdardaras nga immulog. Tinurongna ti nakangngeganna itay iti ikkis ni Pilis.
Aggubgubal da Pilis ken ti Hapones. Silalabus ni Pilis ket kakaasi iti jiujitsu ti Hapones kenkuana. Kinagat ni Pilis ti ima ti kabusor. Nagriaw daytoy.
Pinetpetan ni Antonio ti granada ket indanogna ngem nakalisi ti Hapones. Nagdisso daytoy iti bakrang ni Pilis ket uray la a naganikki.
Saan a nalisian ti Hapones ti maikadua a danog ni Antonio. Nagdisso iti tapaktapakna. Nadaleb ket linugobanen ni Antonio. Saanna nga ininggaan agingga iti nauloyan.
“Darasem ti tumakder amangan no adda pay kakaduana,” kinuna ni Antonio ken ni Pilis nga agil-ilus pay laeng.
“Nasakit ti sulongmo,” inrupanget ni Pilis.
“Agasakto ‘diay kampo. Intan. Adu ti naburasko nga abokado.” Kasla masikog kadagiti insakibotna nga abokado.
“Uray koma no awan ti abokado no saanak a naikastoy,” indiwig ni Pilis.
“Dakkel ti pagyamanam ta addaak. Pinataynaka koman ‘ta Hapones.” Binatakna ni Pilis. “Ne, addan sa sumungad a kakadua dayta. Darasem!”
Rimkuas ni Pilis ket immunan a timmaray. Sinaruno ni Antonio nga iggemna ti pagan-anay ni Pilis. Napalaus ti katawana ta awan met kabusorda. Nagang-angawanna nga imbarsak ti iggemna a granada. Gimluong. Ad-adda manen ti pegges ti panagtaray ni Pilis. Saanen a timmaltaliaw iti likudanna.
Kasta unay ti anal-alda a dimmanon iti turod. Sinabat ida dagiti kakaduada a sisasagana dagiti paltogda.
“Aniat’ napasamak?” sinaludsod ni Ten. Gamoning. “Adu dagiti kabusor? Kunami no napataydakayon. Umaydakay’ koma kitaen ngem natannawagandakayo a kasta unay ti peggesna a sumang-at.”
Insalaysay ni Pilis ti napasamak bayat ti panangisusuotna iti aruatenna nga impuruak ni Antonio kenkuana. “Ket nalisian ti Hapones ti damo a danog ni Antonio. Nagdisso iti bakrangko,” innayonna sa nagdiwig a nangapiras iti bakrangna.
“No nalaingka met a tumaray itay imbagak nga adda pay kabusor,” inkatawa ni Antonio. “Insiwetka!”
Gimluong ti katkatawada.—O
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
