Nobela ni ARIEL SOTELO TABÁG
(Grantee, 2013 National Book Development Trust Fund para iti Nobela nga Ilokano)
23 | ELIEZER
NARIWET pay ngem addan da Eliezer ken mamangna iti sango ti ridaw da Apong Luciano. Naklaat ti maestra a nakakita kadakuada. Ngem marikna ni Elizer, mailiwan met a nakakita kadakuada. Nakaaruaten daytoy iti unipormena a mangisuro. Nalagip ni Eliezer a Biernes gayam. Naamirisna la ket ngarud a bumarbara dagiti dakulapna—banag a nangkombinsir kenkuana iti kinapudno dagiti datdatlag a napasamak ken mapaspasamak iti kaputotanda.
“Nasapa a riniingnak,” kinuna ni mamang ni Eliezer iti Tagalog, “ket kunana, agsublikam' pay maminsan. Naimbag ngarud ta nakaalakam’ a dagus iti traysikel a nangitulod kadakami ket naranaandakayo pay.”
“Lilang,” kinuna met ni Eliezer iti Tagalog, “di la mabalin a dakami laeng ken apong ti agsarita?”
Nagmalanga ti maestra a nangkita ken ni mamang ni Eliezer.
Galiera Queen (MAUDI A PASET)
“Adda la kano dagiti kayatna a damagen, anti,” kinuna ni mamangna. “Sakbay nga agsublikami idiay Manila.”
“Hm, ala, uray aglanganak ngarud no kuan. Pagawidekon ‘toy maysa a kaanakak a mangkitkita koma ken ni lilong.”
Nabati da Eliezer ken Apong Luciano iti sango ti balay idinto nga inawis ni Maestra Clarita ni mamangna iti kosina tapno mangisaganada kano iti almusar.
“Apong, mamatiak kadakayo,” kinuna ni Eliezer iti Tagalog idi nagwaywayasdan ken Apong Luciano, “isu nga istoriaenyo koma kaniak ti ammoyo.”
Ket nagyamanan ni Eliezer ta nagsarita iti Tagalog ni Apong Luciano. Nalabit gapu ta ul-ulodenen daytoy ti panagsaritana, dinagupna ti pakasaritaan ti pamilia ti kabsat daytoy: A ni Alfonso Tabaco wenno Ponso, indadauluanna dagiti gerilia ngem gapu iti napagteng ti asawa daytoy a rinames dagiti Hapon, nagpagunggan nga isu ti nakaigapuan ti daras a pannakatiliw ken panangpapatay kenkuana dagiti Hapon; a ni Santiago Tabaco wenno Ago, nalaing nga agagas ngem gapu kadagiti naimatanganna a kinaulpit dagiti Hapon, nasapa a napukawan iti simbeng ti nakem ket kinettel daytoy ti bukodna a biag; a ni Felipe Tabaco wenno Ipi, gapu iti nasapa a pannakalalaisna nga anak ti agbagtit, nasapa a nasursurona a depensaan ti bagina a nasobsobraan met daytoy ta nagbalin a naulpit ken nadangkok; a ni Miguel Tabaco wenno Migil, gapu iti kinaulpit ti bukodna nga ama, nagtalaw daytoy ket sa laengen nagpakita kalpasan ti nasurok a duapulo a tawen a patien ni Apong Luciano, mabalin a pinatpatina dagiti sayangguseng iti purokda nga adda nasalsalapon ni Ago, ket daytoy ti ginandatna a napan inatangan iti kabakiran.
Inimdengan ken inam-amiris ni Eliezer dagiti balikas ti lakay. Iti amirisna, ti inaramid ni Miguel a papangna, daytoy ti saan a naaramid da apongna a Santiago ken lilongna a Felipe. Ni Apong Santiago, ginibusanna ti biagna ta mabalin a dina kayat a maaramat ti bagina a ramit ti kinadakes. Ngem awan ti naaramidanna tapno magibusan daytoy. Ta nupay naggibus ti mortal a bagina, dina met nasaka ti lunod a naipasa iti anak daytoy a ni Lilong Felipe.
Ni Lilong Felipe, nasapa a nakullaapan ti panunot ken riknana. Nagpaaramat iti kinadakes. A segun iti maikadua a salaysay ni papangna, sinugsogan ti Burangen nga isu ti Alis a kabsat ni Apong Santiago.
Pagimbaganna, inalawna ti babakna babaen ti panangaramidna iti umuna nga addang tapno maatiw ni Dugang.
Idinto a ni Miguel a papangna, isu ti nangako iti maikadua nga addang: isakripisiona ti bagina tapno magibusanen daytoy a lunod iti kaputotanda.
Ken tapno mangrugi manen kenkuana ti kaputotan dagiti natan-ok, ti kaputotan dagiti Tabaco a mangngagas.
“Patiek,” kinuna ti lakay, “simrek ni amam a Migil iti Kueba ti Nalban. Ngem saantay’ a makasigurado iti nagbanaganna. Mamatiak ketdi a nagballigi. Ngem mabalin met a naisakripisio isuna.
“Ti puon ti kallupit nga ibilang dagiti lumugar nga apon dagiti marmarna ken imbagbaga daydi Ago a nagnaanda ken gayyemna a Kulio, sigsigud nga at-atibelbelan ti kulalanti. Ngem kalpasan daydi kunak a panagbagbagyona iti mano nga aldaw, saan metten nga inatibelbelan ti kulalanti. Pulos.
“Dayta, naitured metten ti gobierno a pinapukan ket inaramiddan a nadumaduma a muebles.”
“Ket…?” Nagmaga ti karabukob ni Eliezer.
“Ket wen, barok, isu la ngarud ti ruangan.”
“Kayatyo a sawen, awan no kuan ti rummuaranna?”
“Ditay' la ammo, barok. Ta bayagna la a napukan ti kallupit, addada met sabsabalin a kallupit kada bangar, dungon, ken akasia nga at-atibelbelan dagiti kulalanti. Amangan, kunkunak, gapu daytoy kadagiti agraira a panagparparegregda ket dagiti Alis, timmanorda metten a Burangen.”
Nabayag a nagmutmuttaleng ni Eliezer. Sinipsiputanna ti panangaramid ti lakay iti muskada daytoy: nangiruar iti dua a bulong a berde, inikkanna iti naukisanen ken napispisi a bua, binukbokanna iti apog, sa insakmolna. Nainayad ti panagngatingat daytoy.
“Ania met ti makunayo iti daytoy buokko, apong?” kinuna ni Eliezer a nangikkat iti kallugongna a puraw. Mangnamnama nga adda pay naun-uneg nga ammo ti lakay nupay saan metten nga ania pay a nasken kenkuana ta mapneken iti kupkupikopanna itan nga amiris.
“Innan?” Kinuyepan ti lakay. Apagapaman nga immisem. “Kakasta ketdi ti aramidyo nga ubbing itan. Aguanta kolor ‘ta bubuokyo!”
Immisem a nagngilangil ni Eliezer. Nagsennaay. Nagpakada idi agangay ket napan iti kosina. Nadatnganna nga agpatpatang da Lilang Clarita ken mamangna.
“Adda ngarud mangibagbaga, balasangko, ta amangan no kadaydi a panagtudona, saan nga impagarup ni Miguel a kellaat a ngumato ti karayan ket nayanud, Apo a Manangngaasi!”
ITI dayta a parbangon ti maikasangapulo ket tallo a panakasangay ni Eliezer, uray la nakasangit idi adda makitana nga e-mail manipud ken ni papangna—inusar daytoy ti e-mail address a [email protected]:
Eliezer, barok.
Ammok a nasiribka ken malaksid iti dayta, mabalin a naipaltiing kenkan babaen ti tagainep dagiti napasamak iti daytoy amam. Saanko nga inunaan ti Mannakabalin-Amin nga isuna ti kangrunaan a tarabay dagiti kas kenka a saan pay a natulawan ti kinatan-okna ket ammok, babaen dagiti inaramidmi ken lilongmo a Felipe, addaka iti natalged a kasasaad.
No bilang nagballigiak man, kinapudnona, ti naaramidak laeng ket ikkaten ti nangisit a nangtulaw iti kinadarisay ti sagut a naipaay kadagiti annabotayo a natulawan laeng idi adda iti ikut ni apongmo a Santiago. Ken winayawayaak daytoy a sagut manipud iti panangibalud ti Adipen ti Kinadakes. Saganaam, balong, sika a Pannakabagi ti Kinaimbag, ti bukodmo a Dangadang.
Ngem daytoy ti laglagipem, saan a ti naggapuam ti napateg no di ket ti kayatmo a pagbalinan. Mabalinmo ti mangusat iti baro a dana para iti kaputotam.
Laglagipem met a taginayonen laeng dagiti naimbag a bambanag iti kaputotan ket idian dagiti saan a nasayaat—nasaysayaat pay nga itanem dagiti dakes a paset ti kinatao no kabaelan.
Usarem ti naganmo nga Eliezer Adviento. Baro a biag. Baro a kaputotan. Sa maysa, awan met iti nagan ti kaipapanan ti biag. Adda iti dara. Ken iti kararua.
Nasayaat met a maammuan ti nagramutan ket no makita a rinuker daytoy, mabalin a putden tapno saan nga agramaram ti ruker iti mula.
Ikagumaanam ti agbiag iti normal a biag. Ngem ikagumaanam a ti sangkabassit a nangisit iti kaunggam, dina saknapen ti kinapuraw wenno kinasadia ti kinataom.
Daytoy mangipatpateg kenka nga amam,
Miguel Tabaco
“Tapno makaaddang, masapul nga agsubli iti napalabas.”
ITI panagkidem manen ni Eliezer, addada ken papangna iti sango ti telebision ket agbuybuyada iti Harry Potter and the Deathly Hallows – Part 2, iti eksena nga inkeddeng ni Harry ti matay babaen ti ima ni Voldemort iti Forbidden Forest. Nagsarita ni papangna ti maipanggep iti patay: “Kasla agdungsaka laeng. Awan ti diperensiana no apagdarikmat wenno nairut a turog, wenno riniwriw a tawen a pannakaitanem. Inton agriingka, baro man aminen. Ket mabalin nga agsublika iti sigud a bagim. Wenno iti baro a bagi. Iti sigud a biag. Wenno baro a biag. Iti sigud a lubong. Wenno iti baro a lubong. Dayta ti ipupusay. Kasla panagdungsa.”
Natiag ni Eliezer. Nakaturog gayam. Ken malagipna a nagtagtagainep iti nagduduma. Makariing. Awan ti malagipna. Nabambannog.
Linuktanna ti laptop ni papangna. Nakagteng iti playlist a napauluan iti Blues. Kinatikna. Nagtokar ti Series of Dreams ni Bob Dylan. Nagkidem. Bayat ti panangimdengna iti kanta, nariknana a nagsakay iti kabalio. Adda isuna iti maysa nga away— dinaliasatna dagiti desdes, tambak, ken abaga dagiti karayan. Naganasan iti pannakayindayonna nupay sumekseksek iti barukongna ti pannakaaliaw kadagiti daldaliasatenna a lugar. Inkalikagumna a pasardengen ti nagsakayanna a kabalio. Pagam-ammuan ta nagsardeng ti kabalio a nagbalin metten a dudua ti sakana, ket idi tumaliaw, ni met papangna ti nagsakayanna a kabalio a nagbalin a dua ti sakana.
Nagmulagat ket winagwagna ti ulona.
RIMMUAR ni Eliezer iti kuartona. Nakarikep pay ti siled ni mamangna. Idi kalman, napan nagaplay daytoy iti munisipio ti Calapan City. Kunana nga adda namnama a makastrek iti opisina ti City Social Welfare.
Nakarikep met ti maysa pay a kuarto a naed ni lilangna. Awan met ti arimekmek iti daytoy ngem mabalin a napan nakikaarruba.
Innalana ti remote control ti telebision ket inandarna iti ABS-CBN. Naimuttalat la ketdin ti bisita ti Umagang Kay Ganda a namagkintayeg kenkuana. Ni Julia Barretto!
Pagsarsaritaan dagitoy ti umadani a panag-debut-na. Malagipna ti panagkitada itay napan a tawen—idi masikog pay laeng ket anian a naglapsat! Nakatakder daytoy ket dimo mailangaan a naganaken—kumepkep ti pantalon ken tisertna ket iti panangipokus ti kamera iti sibubukel a bagina, uray la nagkuy-os ni Eliezer. Timmakder ti mabagbagina.
Ngem kellaat a kasla nangngegna ti timek ni papangna: Ngem ikagumaanam a ti sangkabassit a nangisit iti kaunggam, dina saknapen ti kinapuraw wenno kinasadia ti kinataom.
Dagdagus nga iniddepna ti telebision. Nagkidem sa nagkararag.
Kalpasanna, tinoktokna ti ridaw ti siled ni mamangna. “’Mang, nakariingkayon?” kinunana iti Tagalog. “Intayon agluto iti pamigat.”
(Maigibus iti sumaruno, maudi, a paset)
Napalabas: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
