Matawid kadi ti kinamannurat?-Bannawag

Salaysay ni PRESCILLANO N. BERMUDEZ

NABAYAG a minulmulmolan ti panunotko daytoy a banag—no maipatawid wenno matawid kadi ti kinamannurat? Nagpatanganmi payen daytoy ken ni Dionisio S. Bulong, retirado nga editor ti Bannawag. Ket sarurongak met dayta. Ta patiek a mainaig daytoy iti puli, iti dara. Iti biangko, kunkuna dagiti annabomi a natawidko kano ti kinalaing daydi Lolo Patti (Patricio Decierto) a kabsat ni Lola Kiris (Cristina Decierto-Bermudez) nga agistoria iti sarsarita idi ugma. Kunada a ni Lolo Patti kano ti nagdamdamagan ni Juan C. Laya kadagiti sarsarita idi ugma a sinursuratna. Nakitak pay daydi Lolo Patti, adda piglat ti sugat iti mugingna a napuntaan iti sharpnel idi binomba dagiti ti eroplano dagiti Amerikano dagiti Hapones a nagkamang iti San Manuel idi Pebrero 1945.

Ti kinamannuratko, makunak a natawid ni Ditas, ti maikadua a bungami a nagturpos iti Mass Communications iti University of the Philippines. Ar-aramatenna ita ti kinamannuratna kadagiti proyekto ti publikasion a pagpapaayanna a kas associate editor, a pakairamanan ti Media Wise Communications, Inc./Musebooks, a nangisagana iti “Parks For The Nation” a pakasaritaan ti Rizal Park nga impablaak ti Natonal Parks and Development Committee ken ti “The Philippine Yearbook” iti 2013 ken 2019 nga impablaak ti Fookien Times. Idi agad-adal ni Ditas iti Mataas na Paaralang Juan C. Laya, nakaipablaak pay iti maikling kuwento iti Liwayway.

Patalgedan met ni Alyssa Phoebe Bulong Adul, apoko ni Dionisio S. Bulong nga scholar iti Ateneo de Manila University (second year-na iti Interdisciplinary Studies), naipapaayan iti adu a pammadayaw a pakairaman iti panagsurat sipud adda iti kindergarten agingga iti nagturpos iti sekundaria iti Holy Family School, Quezon City, ti kaadda ti darana a mannurat.

Ngem no iti panagsurat a mismo iti daniw, ababa a sarita, nobela, wenno salaysay iti nakayanakan a lengguahe, ti Iloko wenno Ilokano, kadatayo iti Amianan a Luzon a pakaar-aramatanen ti Ilokano kas lingua francadagiti nadumaduma a tribu a masarakan iti lakon ti Kailokuan, manmano laeng nga agkabannuag a mannurat nga Ilokano ti ammomi a pudno nga “immala” iti kinamannurat kadagiti nagannak kadakuada. Ibilangko ditoy ni Djuna Robianes Alcantara a bunga dagiti agassawa a mannurat a Pelagio Alcantara ken Cresencia Robianes; da Estela Bisquera-Guerrero ken Edmundo Bisquera nga “immala” iti amada a ni Ernesto Bisquera (ti anak ni Estela a ni Rey Joel Guerrero, mannurat met laeng nga “immala” iti inana—ken apongna a lakay); kdp.

Wen, “naala” saan a “natawid” dagitoy nga annak a mannurat ti kinamannurat dagiti nagannakda. Panagkunak, ad-adda a mainugot ti “naala” wenno “immala.” Ta saan a sanikua ti kinamannurat nga addaan iti titulo wenno dokumento a matawid, ngem ketdi, kinabaknang daytoy a nasken a sursuruen ken adalen iti laksid ti pannakaibilangna a kas vocation wenno naidumduma a propesion.

Apay a kastoy? Iti narabaw a panangipapan, saan ngamin a masinunuo a kurso ti kinamannurat kas iti abogasia, edukasion, medisina, engineering, kinakontador, kdp., a mismo nga adalen ken ipasa iti eksaminasion tapno maaddaan lisensia. Uray pay adda dagiti maibilang a kurso iti panagsurat kas iti journalism wenno uray literatura ken creative writing, dagiti agadal kadagitoy, addaanda met laeng iti interes iti panagsurat wenno adda kinamannurat kadakuada. Ngem ad-adu dagiti mannurat nga awanan kadagitoy a kurso wenno propesion. Maibagbaga a maysa a vocation ti kinammannurat—maysa a maipangpangruna, naidumduma a propesion.

Nupay kasta, iti agdama, iti kinasariwawek ti kinalaing, mapapati a ti kinamannurat, mabalin a mabuyogan met iti gene (DNA) ti puli. Mabalin a mapatalgedanto ngarud daytoy iti masanguanan a panawen ken henerasion ta maad-adal tapno masinunuo nga addaa talaga pannakainaig ti DNA iti kinalaing wenno kinasirib.

Kas nadakamat iti Wikipedia: “Numan pay mapapati a ti kinamanagpartuat nga abilidad ti tao ket kaaduanna nga impluensiado ti DNA-tayo, addaan kabalinan ti tunggal tao a makasursuro nga agpartuat iti nagduduma a wagas.”

Maipanggep itoy a banag, kinuna met ni Ernest Hemingway: “It’s none of their business that you have to learn how to write. Let them think you were born that way.”

Mabalin a kasta. Ngem ad-adda a patien a masursuro ti vocation, wenno pagesman a propesion. Kas kinuna ni daydi Dr. Godofredo S. Reyes: “Basa, basa, surat, surat.”

No iti ababa a sarita (short story), adda dagiti napapateg a libro a mangisuro ken mangyadal iti panagsurat. Kas iti “ No Agsuratka iti Sarita.” ni Reynaldo Arquero Duque. Nagsayaat no maddaan ti agdadamo a mannurat iti sarita i’toy natalugadingan a libro. Ibinsa daytoy no kasano ti Pangirugi ti Sarita, ti panangbukel iti Bagi ti Sarita, ken no kasano ti naestilo a Panangigibus iti Sarita. Ngem sakbay dagitoy, mayadal ti 12 a napateg a ramen ti ababa a sarita a nasken a situtudio nga adalen ken sursuruen, a pakairamanan ti kita ti sarita, mata ti mannurat, panagpapatang, dagiti agbibiag iti sarita, ti lugar a pakapasamakan ti sarita, ti balabala ken tema ti sarita, kabukbukodan a garit, lengguahe, panangiladawan, simbolismo, ken estilo. Amin dagitoy, siaanus nga imbinsabinsa ni Reynaldo Duque ken inikkanna iti pagarigan manipud kadagiti gapuanan dagiti mannurat a naipablaak iti Bannawag ken dadduma pay a publikasion.

Maipaganetget a napateg ti kinalaing ti mannurat iti lengguahe ti suratenna a saritana. Dagiti gapuanan dagiti mabigbig a mannurat nga Ilokano a kas ken ni Francisco Sionil Jose, National Artist for Literature, a naipablaak idi iti Bannawag, naipatarus iti Ilokano manipud Ingles.

Mainayonko pay: nupay pudno a naidumduma a propesion ti kinamannurat, naliday a panunoten a ditoy Filipinas, saan a makaanay a pagbiagan ti kinamannurat. Nasken nga adda pagsanggiran ni mannurat a pagobraanna a pagtaudan ti sueldo a pangbiagna iti pamiliana. Ta saan nga umdas ti bayad ti maipablaak a daniw, ababa a sarita, wenno nobela, uray pay mangabak dagitoy iti premio, a pagbiaganna. –O

Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.

Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.

Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti

Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee

Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada

Para iti digital a kopia:

PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ

Magzter: http://bit.ly/407pazG

Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph

Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,

iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine

iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin

Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin

Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine