Sarita ni SAMUEL F. CORPUZ
Naipablaak iti Mayo 22, 1967 a bilang ti Bannawag.
“INAWISKA, Salaggey, ta sika ti lappedko ken ni Ginnaya.”
“Nasayaat, Lappan, ta kastaka met kaniak.”
“Agsalipta, Salaggey.”
“Kasta met ti pampanunotek, Lappan. Narigat a makaikeddeng ni Ginnaya no makitkitanata a dua.”
“Ania ti pagsalipanta?”
“Sika ti nangawis kaniak. Agpilika.”
Makitada manipud ditoy rabaw ti dalumpinas iti tapaw ti turod ti irarasuk ti angep iti nalawa a kabakiran ti Dalemdem. Sumingsingising ti init ket gumilapgilap ti nalitnaw a danum ti agkillokillo a Karayan Tuping a nangbeltak iti kabakiran. Rimmasuk dagiti taraok dagiti abuyo ken uni dagiti rinibu a tumatayab a nangkablaaw iti agsapa.
“Sawenda a nalalaingka ngem siak nga aganup. Paneknekanta.”
“Nasayaat a gundaway. Adu ti agkuna a nasigsiglatka iti bakir ngem iti siak,” kinuna ni Lappan.
“Ti kabakiran ti Dalemdem isu ti puso ni Ginnaya.”
“Wen. Ket ti agballigi, isu ti nangituray iti pusona; sumukatto pay ken ni Pangulo Dumalili ti Dalemdem.”
“Awatek,” kinuna ni Lappan. “Ania ti anupenta?”
“Nagsinsinnublatta a nangipakita iti kabaelanta. Inibusta aminen a narurungsot nga ayup iti Dalemdem. Nalaka unay ti aganup. Awan ti panunot dagiti ayup… Aginnanupta! Agpadpadata a masirib ken nasikap—nasiksikap ngem dagiti ayup ti Delemdem.”
“Ket marisutta ti parikutta iti kasasayaatan a wagas, gayyem. Nadayaw ken mangted iti ragsak ti agballigi kadata!”
Nagtungtung-edda.
“Inton agmatuon,” kinuna ni Lappan, “panawanta ti purok. Sumpokta iti kabakiran. Agbinnirokta. Agsinnikapta. Saanta nga agsubli agingga iti…”
“Adda matay!”
“Ket ti agballigi, tagikuaenna ni Ginnaya ken iturayanna ti Dalemdem,” inulit ni Lappan.
Nakapaspanek dagiti rupada. Nagtinnallikudda. Nagpababa ni Lappan iti akindaya a bakras ti turod; ni Salaggey iti akinlaud.
MINATMATAN ni Baket Bugan a manarawidwid iti ulog ti Dalemdem ti napasnek a rupa ni Lappan.
“Awan kadin ti sabali a pamuspusan, Lappan? Pagarupek nga agpungtot ti pangulo. Patpatgennakayo a dua,” kinuna ti baket.
“Dayta pay ti maysa a parikutmi. Balo ti pangulo ket saan a naparaburan iti anak a lalaki nga agtawidto iti turay. Ti katuredan, kasiriban, ken makaiwanwan ti piliento dagiti paglintegantayo, ken maikarinto a pagpaayan ni Ginnaya. Kadagiti amin a mannakigubattayo, dakami laeng ken Salaggey ti agsalip. Adu ti pasurot ni Salaggey. Adu met kaniak. Narigat ti dua a patien dagiti iturayan.”
Nagtungtung-ed ti baket. “Ket kayatyo a siak ti agpaay a saksi ‘ti salipyo?”
“Wen. Ket ti makasubli kadakami ti agbalin a pangulo.”
Simmungad ni Salaggey. Nasiputan ni Lappan. “Addayta ni Salaggey. Umayna met ibaga ti panggepmi. Idanonyonto laengen ken ni Ginnaya ti tulagmi apaman a sumangpet manipud iti uma.”
Siniputan ti baket ti yaasideg ni Salaggey a mangisursurot met iti panagkitana ken ni Lappan a nagpadaya iti purok.
RIMMUAR ni Salaggey iti kalapawna. Sinigkay dagiti matana ti igid ti kabakiran. Nakasagana ti pikana. Tunggal kayo, tunggal aggaraw a ruot, tunggal arimutong ken naisina a bato, dinalapus dagiti matana. Amangan no padpadaanan ni Lappan.
Simpok iti kabakiran. Awan ti nagrippiis a ruting wenno bulong a pinarnuay ti dakkel a bagina. Kasla pusa a siuulimek ngem sitatadem a nagpaliiw bayat ti panagpukawpukawna iti baet dagiti kayo.
Iti sabali a bangir, inyuged ni Lappan ti langa ti bakir iti daga. Minarkaanna dagiti paset ti kabakiran a kalatakan kadakuada nga umaanup. Tapno manamnama ti balligi, mangaramid iti dana a masarakanto ni Salaggey ket surotenna agingga iti isaganana a palab-og.
Kalaw! Kalaw! Kalaw!
Agmatuonen. Ginaw-at ni Lappan ti pika a naitugkel iti asidegna. Imbarikesna ti utakna ket agkayabkayab ti akaba ken atiddog a baagna idi sumpok iti kabakiran.
NADLAW ni Salaggey dagiti nabuak a kiaw ken bakes iti adayo. “Saanka a naannad, Lappan,” nakunana idinto a siaannad a nangsukimat iti basbas wenno desdes. Naikup-ay nga agpaamianan a laud dagiti bulong. Sinurotna ti basbas.
Nagtengna ti natay a kayo a nagsanggir iti natanus a narra. Naus-usoknan daytoy iti panaganupna. Agin-inayad nga umusok. Inwalinna ti aguy-uyaoy a lanut. Pagammuan la ta narkas ti natay a kayo a dua karakepan ti kabanegna. Narim-it koma no di nakalisi! Timmakder tapno sukimatenna no apay a nagtupak ti kayo. Naungaban gayam ti sanga a naisangga iti puon ti narra ket ti lanut ti nagbalin a singdan ti pabaur!
Ita, ammonan no apay a nangibati ni Lappan iti basbas. Nasikapka met, Lappan, nakunana idinto a siaannad a nangsurot iti basbas ti kainnanupna. Nagpukaw dagiti tugot. Nagtangadtangad. Nasiripna ti init; malemen.
Minatmatanna ti aguy-uyaoy a lanut a kasla takiag ti kadakkelna. Nakuplatan daytoy. Napanunot ni Salaggey a nagpallayog ni Lappan ket nagdisso iti adayo tapno mapukaw dagiti tugotna.
Nagtugaw ni Salaggey iti dakkel a larag ket minatmatanna ti daga a naarpawan kadagiti nagango a bulong ken babassit a sanga. Adda nakitana a nangisit a banag dita. Pika! Ket naamirisna a no immaddang koma pay, nasikkarudnan dagiti nakalemmeng a lanut ket narkas koma metten ti pika. Ginutadna la ket ngarud ti lanut ket rimkuas ti pika a naiwekwek iti kayo iti batog ti nagtakderanna itay.
Sumipngeten, ket intuloyna ti nagna. Nakitana ti nalugsit a bunga ti kayo a nalabit, nabaddekan ni Lappan. Agturong ti basbas iti basaw iti tengnga ti bakir ti Dalemdem. No nangaramid ni Lappan iti palab-og, masapul a salikawkawanna agingga iti basaw.
Pagam-ammuan, nangngegna dagiti kanungkong manipud iti purokda. Ay-ayaban ni Pangulo Dumalili amin a mannakigubat. Apay ngata? Adda ngata rumaut?
Nasken nga agawid. Ngem kasanon ti panaginnanupda ken Lappan? Awan ti agsubli no di maibanag ti panagrangetda. Ah, masapul nga ituloymi, inkeddengna. Ngem nagawid ngata ni Lappan?
Naluknengen ti daga a paypayatenna. Asidegen iti basaw. Nagsardeng a nagtugaw iti linged ti dakkel a dao. Sumanengsengen dagiti mangrabrabii. Iti igid ti basaw, aggargarakgak dagiti kariwakwak ken umanik-ik dagiti tukling. Agkaragateb dagiti lames iti ban-aw.
Namrayanna ti nagapros iti pagsippitan dagiti sepsep ken lamok. Nalaka a mangngeg ti ania man nga uni isu a dina sinipat dagiti sinalbag. Pagammuan la ta adda nagganukgok nga alingo iti abagatanenna. Ni Lappan ngata ti nakadugsak? Nagarudok a nagpaliiw. Ket nangngegna ti karasakas dagiti maum-ummong a sanga ken bulong.
Nagpakleb sa nagkaradap nga umasideg iti nakangngeganna iti karasakas. Nainayad, naannad. Agregregen dagiti kasaor iti bagina. Agbangbangabanga dagiti sepsep ken lamok iti lulonanna. Adda nagriaw a kullaaw iti kayo iti ngatuenna ket nagsardeng.
Nalaka koma a gayangenna ni Lappan, ngem no tumakder pay laeng a gumayang, madlawton daytoy. Nagsikig. Inasutna ti utakna, nangin-inut a nagkukot a rumkuas, ket idi lima agpa laengen ti kaadayo ti sumungad, limmagton a nangisabat iti utak.
Nalpay ti abaga ni Lappan. Nagbuelta nga agtaray nga agturong iti naggapuanna. Agririaw met ni Sallaggey a simmurot ket intagbatna ti utak iti puon ti abaga ni Lappan.
Nadaleb a kasla nambaan ni Lappan. Nagsala a kasla agballa ni Salaggey iti lawlaw ti bangkay. Sa aglagtolagto nga immadayo a kasta unay ti ikkisna. Nagsala manen nga agpaabagatan.
Krasss!
Nagmulagat ni Salaggey iti dakkel idi agasug ta sinalput dagiti suga iti abut ti bagina.
MALEMEN idi sumangpet ni Ginnaya iti ulog. Impasabat ni Baket Bugan ti panaginnanup da Lappan ken Salaggey.
“Apay a dida imbaga kaniak tapno naanawak koma ida?” kinuna ni Ginnaya.
“Pinadasko a pagsardengen ida.” Kinita ti baket ti sumungsungad iti abagatan. “Adtoyen ni Pangulo Dumalili,” kinunana.
Tinaliaw ni Ginnaya ti pangulo. Natayag ken natibker nupay agtawenen iti nasurok nga innem a pulo. Narangrang ti baagna, naturay ti lung-ayna. Patpatgen dagiti pumurok ta nupay narungsot no makapungtot, naasi met.
Nagdaydayaw dagiti dua iti kasangsangpet. Inawisda nga umuneg. Ngem nagtugaw ti pangulo iti nalinis ken puted a kayo a nairanta a pagtugawan.
“Immayak,” kinunana, “tapno ibagak ken ni Ginnaya ti tagtagainepko idi rabii.”
“Ibagayo, Napateg a Pangulo,” kinuna ti balasang.
“Awanen iti panunotko daytoy ngem nagparang dagiti appok a pangulotayo. Ibagbagada kaniak a no asawaek ni Ginnaya, ikkannakto… ikkannatayonto ni Kabunian iti agtawid iti kinapangulo.”
Saan a nakatimek dagiti dua a babbai. Namatmatan ni Baket Bugan ti pangulo.
“Napateg a Pangulo,” kinunana, “namnamaek a naragsak ni Ginnaya a mangtungpal iti pagayatan dagiti maingel nga appotayo. Ngem naikarin ni Ginnaya kada Lappan ken Salaggey. No asino ti adda gasatna kadakuada…” Impudno ti baket ti nagnumuan dagiti dua a mannakigubat.
“Maagda!” Nagpungtot ti pangulo. “Adda kadin tinudingak kadakuada nga agbalin a pangulo? Apay a gamgamenda ti turay idinto nga agpaut pay ti biagko? Dida, aya, ammo nga aggasut ti tawen dagiti immunan a pangulotayo a nagtawidak? Asinoda a mangsalikbay iti pagayatan ni Kabunian? Isuda a namnamaek a kired ti puli ti agpinnatay gapu iti ayat ti babai nga intuding ni Kabunian a mangted iti panguloda? Apay a dida nabigbig ti pagrebbenganda nga agtinnulong tapno sumayaat ti kasasaad ti pulida a saan ketdi nga agpinnatayda tapno awan mamaay dagiti aramidda?” Inturong ti pangulo dagiti matana iti kabakiran. “Ayabanyo ida… Patitenyo dagiti kungkong. Ayabak amin a mannakigubat. Saan a salungasingen da Lappan ken Salaggey ti aweng ti kungkong a pangayabko kadakuada. Masapul a mabagbagaanda. Saan koma nga agpinnatay, O Kabunian, dagiti sadiri ti purokko!”
Nagsasalingbat dagiti uni ti kungkong a nagkallatik iti amin a suli dagiti bantay ken kabakiran. Nangngeg ti amin a mannakigubat ket naummongda iti paraangan ti pangulo. Nagsangpetda manipud iti asideg ken adayo, agingga iti nakaapon aminen a billit kadagiti umokda; agingga iti nagdaliasat ti marasagaysay a bulan; agingga idi binabasa ti kasaor dagiti amin a bulong nga ab-abalbalayen ti nalamiis a pul-oy ti sardam… —O
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
