Sarita ni BIENVENIDO C. CABRAS
(Naipablaak iti Bannawag iti Enero 7, 1963 a bilang)
NAIKIDEMKO payen nga inapiras ti rupak. Ngem saankon a mapalit-aw ti panunotko. Nagkamarisen ti malem ken ti riknak. Napaut nga ulimek a kasla dagiti laeng managkirem a matak ti sibibiag. Impannimidko ti nangkemkem kadagiti sangik idinto a naipatay ti sikok iti sakak a naipaddek iti bangko. Narigat ti kastoy a sasaadek. Narigat! Nagpagnapagnaak agingga iti ridaw. Sinabatnak ni nanang a naggapu iti pagsareban.
“Ania ti aramidem, Ador?” sinaludsod ni nanang. Nagdumogak laeng ket nagsanggirak iti sinigpit a silag a bulong ti ridaw. “Pangngaasim ta saanka a mangisarsarak, Ador! Pangngaasim!”
“Yan ni tatang?”
“Nagkuyogda iti kakam a napan nagbirok iti lako a kalding idiay sang-at.”
“No kasta, awan pay ti naam-ammuanda?”
“Nasibtanda ti damag.”
Ta naikuyog kanon ni Esteling kadagiti napan nangyawid kenkuana. Itay la kano dandani pangngaldaw ti isasangpetda.
Intuloyko ti gandatko idi makapagpakadaak ken ni nanang. Impambarko laeng nga innak surnadan ti adik a napan nagpastor. Maawatak ni nanang. Naulimekak, saan a kas kada manong ken tatang. Isuda ti yan-annadna. Ta nalaka laeng a pugtuan ti aramiden da tatang ken Manong Rigor inton maammuanda nga imbabawin ni Esteling ti umasidegen a panagkallaysami.
Nakadanonak iti sakaanan ti turod. Simmalpaak iti dakkel a tambak a nangsalput iti kataltalonan a kumamang iti kalsada ti bario. Naikeddengkon ti aramidek. Wayasekon ti agpasiar idiay Caunasan. Nasapa pay ti malem. Kaparanget laeng ti Burayok a purokmi ti purok da Esteling. Adda iti laud nga abagatan. Diak maipasardamen ti mangsarungkar kenkuana.
Nabayag bassiten daydi a danon a namatalged iti panagkagasatmi. Diak pay ketdin matandaanan no ania nga aldaw ti Septiembre daydi. Disiembre itan! Agasem kad’ dayta a kabayag ti panangullomko iti narugso nga ayatko ken ni Esteling iti bin-ig a parmata? Saan koma a pudno ti damag. Maysa la koma a rabak a kas kadagiti adun nga ublag a pinalpalabasko.
Sigud a diak pinasulsulisog iti rabak wenno ublag.
“Nalaka laeng, a, daydiay a maikasta,” rabak dayta a masansan a maipalpalabas kaniak. “Kas met la iti inana kano.”
Sinubsubadak laeng dagita a pammadpadakes iti ulimek. Ta narigat a patiek. Addaanak iti bukod a sirmata ket napudno unay ti panagayatko ken ni Esteling. Dayta ngata ti gapuna a naidumdumaak ken ni tatang iti kababalin. Manipud ngamin idi nagam-ammokami ken Esteling iti maysa a pasala iti purokda, diak pay napadasan a kinasinnarak iti langalang.
“Yamanek, Esteling, ti kinapudnom kadagiti nagannak kenka,” kinunak pay iti naminsan idi naammuak nga uray daydi damo a suratko, saanen a bimdeng a nangyuman kadagiti dadakkelna.
Isu nga uray idi nagkinnaawatankamin, inkagumaanak ti nakisarsarita kenkuana iti balayda a kasla awan ti nailimedko kadagiti dadakkelna. Imbilangko a dinayawda met ti kinapasigko ken diak pannakisinsinnarak ken ni Esteling iti laksid ti pagtaenganda.
“Mabayag pay met ti Disiembre, subliak pay ti panggedak idiay Dagupan," impakada ni Esteling kaniak idi a kinabuyog ti panangbalakad dagiti dadakkelna kadakami. Iti daydi a panagpakadana, nariknak ti kadakkel ti pusok iti imatangda. Naikkanakon iti pagrebbengan iti biangda nupay saankam' pay a nagasawa. Anian a ragsakko idi. Dagitoy a kinatanang ken kinatalingenngen a naipamatmatda kaniak ti mangpadpaduges ita iti pammatik a nagbabawin ti ay-ayatek.
Addaakon iti wangawangan ti Caunasan. Nalagipko ti kimmita iti naggapuak. Kasla natimudko manen ti nainaan a ballaag ti inak. Ngem uray idi dimmanonkami, naimatangak idin ti binalonko ita a danag ni nanang. Nakallalagip met daydi a pasamak iti biagko. Kasla siak idi ti nanguyog kadagiti panglakayen ken panginaen ti Burayok.
“No madida iti limpio, takiag ti maaramat,” impangpangas idi ni tatang. Ngem uray idi nakain-inumdan iti danonan, saan a nakaparnuay da tatang ken Manong Rigor iti riribuk. Linaklakada met ngamin a nagkikinnaawatan kadagiti kinalikaguman ti agsumbangir.
Ania la a rupan ti maiparangarang dayta a panagbabawi ita.
Saan a danag ti mangpadpadagsen iti barukongko. Maysa a riribuk a napno iti panagduadua ti adda iti nakemko. No ania ti sawek ken sawenda met kaniak ita; no kasano ti rupada ken rupak a maidenna.
“Awan itan ti pagalumiimam a maidenna kadakami,” sidirennak ita dayta a lagipko a pangrukodak manen iti kinamannakaawat ni Tata Idot nga ama ni Esteling. Saona dayta idi nabiit pay a narisut ti panagkagasatmi. “Kaska la saanen a sabsabali, Ador, kadakami.”
Napagbukelko pay met laeng ti pasigko a nagpadlaw idi immuliakon. Ngem nariknak a dagus ti naidumduma a kinaulimek dagiti sinangbayak ita iti laem. Idi maisangoakon, napaliiwko ti kaadda ti kinasabsabali dagiti natanang a tignay ken ikikita. Nain-inut lattan a napadagsenan ti riknak. Saan payen a makapagpasig dagiti mata ken isem ni Esteling.
“Nagbakasionka kadi laeng?” nayarasaasko.
“Pinagawidnak metten ni apong,” insungbat ni Esteling.
Kinitak ti nagkaubananen a lakay iti linabsak a tawa iti asideg ti ridaw. Kitkitaennak ni Lolo Ignas. Nausigko met ti managpaliiw nga ikikita kaniak ti lalaki a kaabayna. Am-ammok daytoy a lalaki a kas kompadre ti ama ni Esteling. Maysa a sarhento ti buyot. Adda met dagiti dadakkel ni Esteling iti laem, a sabali ti nakaiturongan dagiti matada.
“Apay ngarud a napanunotmo ti agawid?”
“Dayta ti dakes kadakayo nga agtutubo,” kellaat lattan ti timek ni Lolo Ignas ket namrayak nga imbakal ti panagkitak iti ruar ti tawa. “Napankayo iti kayatyo a di naam-ammuan. Nagpakada met ni Esteling idi isu ti pimmanaw.”
Ta ania kadi ti nagkurangak no naikawak man a sinarungkaran ni Esteling idiay Dagupan? “Impasigkon, a—“
“Naglibasak lattan, a, kunam,” inyagaw ni Lolo Ignas. “Nagsikapkay' ketdin!”
“Isu kad’ metten ti—“
“Nagbabawyan ni Esteling? Isu ti immaymo damagen?”
“Koma, a, lolo.”
“Makitam? Saanmon a napaturay dagiti nagannak kenka nga isuda ti kasaritami. Dimo pay ikabkabilangan gayamen dagiti dadakkelmo. Aniakayon.”
“Saan a kasta, apong. Nagpasigak la nga immay ta—“
“Torpe, nalaingka a rumason!”
Sabalin ti nagtimek. Ti sarhento!
“Umingarka, loko?” Timmakder. “’La, agrasonka pay ta kitaem!”
Timmakderak. Ginandatnak nga asitgan. Inagawaakon ti nagkamang iti ridaw. Intuloykon ti immulog. Dandani tinapuakko ti agdan idi nadlawko ti kaadda ti nangsurot kaniak. Awanen ti nasaok uray no kasla mabriat ti barukongko a nangawat kadagiti kaalumiimko payen a baliksen a sao ni Lolo Ignas.
“Saanko a kabuteng ti kinamalalaki ni tatangmo!” simmambot pay laeng ti timek ti sarhento. “No addaak idi danon, saanyo a napagwen ida!”
Nagrigat la ketdin a kasinnarak ti peggad iti uneg ti pagarian ti sabali. Narigat! Kasla insiweten ti panagtarayko. Kasla nagpayakpak dagiti imak. Kasla diak marikna ti nakersang a baddekak. Addaakon iti kalsada idi makariknaak iti talged. Naglumenen ti malem.
Anian sa ita… ania ti nagbasolak… ania ti naar-aramidko? Yan ti panangisakityo, Esteling ken tata? Dagiti laingyo, yanda itan? Dagiti dungngoyo. Dagiti sigud nga imbagyo. Awan kadakayo… awanen! Apay?
Dakdakkel ketdin ti nakem ni Lolo Ignas ngem da Esteling ken dagiti dadakkelna. No apay a nakibiang ti dida kaan-ano a lalaki. Awan kadakuadan ti pangngeddeng. Itan, usigek metten ti kinasiasino ti sarhento a nangduklos kaniak. Isu ngata daytan ti madamdamagko…
Nagling-etak a dimmanon iti Burayok. Sumangsang-atak pay laeng idi nasaripatpatak ni nanang a mangpaspasungad kaniak iti paraangan. Ania ti sawek ita?
“Naggapuka sadiay, Ador?”
“Da tatang?” sinaludsodko ketdi.
“Nadamagdan…”
“Yanda, nanang?”
Simmurot dagiti matak iti timmaliawanna. Nakitak da tatang ken Manong Rigor iti sukmonan.
“Ania ti aramidem, Ador?” impakamakam ni nanang.
“Ti la pagdandanaganyo.”
Nagtibbayoak idi nakitak ti nagtagisima nga igam a petpetpetan ni tatang. Maysan a biag ti nauloyan dayta a pika.
“Napnapanamon, sika!” imbugkaw ni tatang idinto nga umas-asidegak pay laeng.
“Adda ngarud pay sabali no di idiay.”
“Siksika? ‘Bag man ta didaka sinda?” kinuna met ni Manong Rigor.
“Gudasen? Mangiruarka man ketdi iti basi, angket, ta agraragsakkami nga agaama.”
“Apay?”
“Nalpasakon, a, tatang.”
“Ania ti nalpasam? Maysa a biag?”
“Biag ket ti kunayo?” inggagarak ti naggarakgak. “Dayaw, a. Dayaw ti maysa a babai. Piman!”
“Kunam met la no adda siglatemon.”
“Napanak nagyaman, a, ta nagbabawida metten, tatang. Ta kitaendanto no asino ti kumamat.”
“Kumamat?”
“Kayatko pay met ketdi ni Esteling no isu la ketdi ti umuli,” inkatawakon.
Intag-ay ni tatang ti pika ket inggayangna iti puon ti santol. Namrayan met ni Manong Rigor nga imbarsak ti sigariliona iti sakaananna sa inlugesna. Pimmanawakon. Nagsagsagawisiwak pay met laeng a kasla awan ti sabali a pagsanaangan ti barukongko. Idi makaadayoak, inkidemkon ti saem ti riknak. --O
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
