Sarita ni DIONISIO S. BULONG
(Naipablaak iti Bannawag iti Oktubre 16, 1961 a bilang)
“AWAN, a, no kastoy lattan,” indayamudom ni Gildo. Nagrupanget a namagrinnisiris kadagiti gurongna a gagaraenen ti lamok. “Am-amang pay datao a nakapakleb.” Tinangadna ti nasipnget a tangatang. Nagpaliiw ken insaganana ti riplena. Sinikil ni Milo ti sikiganna, a dagus met a nagsagana. Nabang-aram met laeng idi maamirisna a dagiti gayam kawayan iti asideg ti nagranitrit a dinugsak ti angin.
Indissona ti paltog ket inil-ilutna ti nabibinegen a sikona. Pinaliiwna manen ti balay a linakubda. Awan duaduan: narnekan dagiti bumalay. Immisem iti bangbangir ket piniritpiritna ti imingna. Kuarta manen.
“Siento beinte, dakayo, ti naglakuanda iti baboy,” nalagipna ti impadamag ni Milo itay sumipnget iti kalapaw idiay talon a pagdadanonanda no adda masaepda.
Nalagipna met ni Virgie, ti mannala idiay ili, dagiti nasam-it unay a bibig daytoy, ti ikakayetketna no mapagilapan. Iti apagdarikmat, kasla pimmalet ti katayna. Ngem apagbiit laeng ta simmiplot kenkuana ti amana. Nagsakuntip ket alusiisenen.
“Agtalnaka kadi met, a, Gildo. Kaanonto, aya, ti panagbalbaliwmo?” Dayta ti kanayon a mangbubuisit kenkuana no adda papananna. Panggepna met idin ti agsardengen tapno mamingga ni Tata Liloy. Ngem ni Virgie, dina mabalin nga idian ti kasla nagtagibatombalani a pammagina. Anian ni Virgie!
Kimmaut iti sigarilio iti bolsa ti diaketna. Piniselna ti pingki. Ngem nakigtot pay idi tippayen ni Milo.
“Isarsarakmo dataon? No adda makasiim kadatayo, di lugitayo?”
Inar-arikap ni Gildo ti pingki iti karuotan. Sisusuron a nagdaydayamudom.
“Ala, a, ta kitaek no dinaka dusaen ni Berto,” mangipangpangta ti timek ni Milo.
Pinikpikna met laeng ti abaga ni Milo idi maamirisna a pagsayaatanda ti agannad. Kailala laeng ti panagpuyatda no mapaayda. Paidamanto la ketdi ni Virgie no dina mapagilapan iti nawadwad, ket maramananna pay ti ima ni Berto, a kas iti linak-am ni Crispin idi nagbiddut.
“Kapaminduan ti taraok, di met la agseniasen ni Berto,” inyarasaasna ken ni Milo.
“Urayem latta ti kayatna. Ammom metten ni Berto. Awan ti kas iti sigurado.”
“Ngem makaturturogak pay ketdin, sika.”
“Wenno malagipmo manen ni amangmo?” Minedmedan ni Milo ti ellekna. “Apay ketdi, a, a simmurotka manen ket no bautennaka. Napia koma no adda pay inangmo a pagkamangam!”
“Pateltelankanto ket itan,” impangta ni Gildo. “Kayatmo ta paibassitko ti bagim ita?”
Nagulimek metten ti kaduana ta mabalin a nagamak iti bilegna iti bunggoy. Isu ngamin ti makanawan ni Berto.
Nagay-ayaman ni Gildo ti paltogna. Naginsisirig. Naglakan a pangalaan iti kuarta, simken manen iti mugingna. No nasapsapa la koma a nasumokda ti kasta a panglakagan. Ket nagmusiig pay idi malagipna ti langana idi dida pay nasumok ti kastoy. Agpimpinadis idi a bimmarbaruan, bugbugtong ti goma a sapatosna; tallo paris laeng ti kawesna. Ita, narangrangen ti ikapkapetna, ken agsigsigarilio payen iti king size, sa aglinawas a makaraman iti pinulpogan a kalding.
“Malagipko ketdi… di met nagpaili ni amangmo itay malem?” panangsinga ni Milo iti ulimekda. “Ania ti napanna ginagara idiay?”
“Napan kan’ umiliw kada Kasinsin Pilo,” insungbat ni Gildo.
“Dina met la ngata nasaep ti gandattayo ita? Di numnumona ta nasiimannatayo a kunam idi pinulpogantay’ 'di kalding ni Lakay Menong.”
“Saan. ‘Niat’ pagdanagam, aya? Maituredna kad’ met ti agpulong kadagiti polis. Dina pay ket insarsarak ti bugbugtong nga anaknan? Adayo dayta tapno ammom,” impannakkel ni Gildo, ngem iti unegna, simken ti apagapaman nga aligagaw. Malagipna ita ti panangsalangad ni Tata Liloy kenkuana idi simmangpet manipud iti nagpulpoganda iti kalding ni Lakay Menong.
“Ipangagnak kadi met, a, nakkong. Laglagipem koma ti masakbayan. Ania, aya, ti maalam iti bunggobunggoy? Ita, innalayo manen ti kalding ni Pari Menong. No sabsabali ngay ti nakasiim kadakayo?” impalagip ti amana.
“’Nagkuna kadakayo?”
“Nakitak, nakkong. Ikarim a dimonton sunotan ti makibunggoy, ita ta nasapa pay.”
Namigerger idin ni Gildo iti pungtotna. No dina la ama, mabalin a saanen a nakapagteppel. Agtabtabbaaw nga immulog ket napan naturog iti paingda.
SIMMIPLAG ti makapasaligemgem a pul-oy. Nakagat ni Gildo ti bibigna. Mariribukan gapu iti pannakalagipna manen iti amana. Nagangin. Adda narikna ni Gildo a nagdisso iti takiagna a pakpakauna ti dumteng a tudo. Timmangad. Nasaysayaat pay, nakunana iti unegna.
Nangngegna ti rippiis ti natukkol a bulo. Addayta, nagseniasen ni Berto. Mamitlo dayta, ket iti maikatlo, aggunaydanton. Sinikilna ni Milo nga agur-urok gayamen. Bimmaringkuas daytoy.
“’Niat’ kukueem, ‘ya? Nengneng!” Ginutad ni Gildo ti kuelio ni Milo. Madamdama pay, simmardengen ti angin. Pumigpigsan ti arbis. Daytoyen ti maudi, inkeddeng ni Gildo iti unegna iti baet ti pannakariribukna a pinataud ti pannakalagipna manen iti amana.
Nalagipna ti panaginap dagiti kapurokanda a dagiti agdindinamag a di pay simmuko a tagabantay ti akinggapuanan kadagiti kinadakes a mapaspasamk iti purokda. Anian a nagadayo, ket immapay ti panagdayawna met laeng iti kinasikapda.
Nangngegna ti maikadua a senias. Kinidagna manen ni Milo. “Agsaganakan, tur-og,” inyarasaasna. “Dandanin.”
Linapsut ni Gildo ti kipisna a nababasan. Pinekkelanna. Pumigpigsa ti panagbayo ti barukongna. Ngem dina man la marikna ti ikakagat ti lamiis iti bagina. Awanen ti sabali a naguneg iti ulona no di ti masungad a mapasamak.
“Aggagarak unayen, sika, a makakita ken ni Sally,” inyarasaas ni Milo. “Ngem no makaliksabak ita, abrutekto dagiti langanko. Agasem, makadominggo itan a diak naaprosan.”
Nakaisem ni Gildo. Nalagipna ti kinapasindayag ti kaduana no addada iti adayo ngem no addadan iti kabaret, dandani pay di maitured daytoy ti mapan sumala. Kakaasi la ngaruden iti sutil no agawidda.
Ni Berto ti immuna a bimmangon iti nagpaklebanna. Naisurot metten ni Gildo ken ni Milo, a sinaruno dagiti dadduma a kameng ti bunggoyda.
“Sabali ti pamuspusak ita, ubbing. Agsiputkayo a naimbag, nangruna kadakayo.” Sinangona dagiti dua a kabbaro iti bunggoy. “Agbatikayo ditoy daga. Ni Gildo ti mangpungo iti lakay. Ket sika met, Crispin, ti mangbedbed iti ngiwatna. Aywanan met ni Milo ti baket. Siak ti agsukain, nalawag?”
AWAN pulos ti panagalikaka ni Berto nga immuli ket uray la a nagiri ti agdan a kawayan a pinangalna. “Umayak man, uliteg,” indaydayawna nupay dina met kaan-ano ti bumalay. “Uliteg, umayak man,” inulitna idi awan ti sumungbat. “Kaduak ni hepe.”
“’Sino dayta?” simmungbat ti lakay a kinagiddan ti isasari ti lawag ti pagsaingan iti regkang ti rikep ti ridaw.
Kinalbit ni Berto ni Gildo. Naawatan met ni Gildo ti kayat ni Berto. “Siak, ama, ni Hepe Seniong,” insungbat ni Gildo.
Nangngegda ti panaganeng-eng ti bimmangon a lakay. Madamdama pay, ik-ikkatenen daytoy ti sagiped ti ridaw.
Apaman a nagparang ti natulang a takiag ti lakay iti ridaw, sisisiglaten ni Gildo a nangngutta iti daytoy, a kinagiddan metten ti panangidugsol ni Crispin iti bunganga ti riplena iti bakrang ti nakakaasi a lakay. “Matayka no agriawka,” impangtada ket binedbedanen ni Crispin ti ngiwat ti lakay. Adda metten ni Milo iti yan ti nakamulagat a baket.
“Iramanmo a bedbedan dagiti matada,” imbilin pay ni Berto ta nupay nagabungotda nga agkakadua, matamataen ida ti lakay ken baket.
“Ti kuartayo, ayanna?” inrugi ni Berto ti nagpalutpot. “Dikay' aglibak ta kaasikayo.”
Inrubuat ketdi ti baket ti agsangit ngem simmardeng a dagus idi intukol ni Milo ti pistolana iti teltel ti baket sa pinatangadna babaen ti panangguyodna iti buok ti baket.
“Ikkam iti mariknanan no isu ket ti urayennan,” inngernger ni Gildo ket dinugsolna iti riple ti bakrang ti naggulagol a lakay.
“Adda iti pandag ti burnay a pagbagasanmi, apo,” impudno ti baket. “T-teddaandakami kad’ met iti bassit, a, apo.”
Di pay nagpukaw ti maudi nga aweng ti timek ti baket, sibibisinen ni Berto a nangbutuag iti burnay. Linukatanna ti dakkel a sobre nga adda dita. Nagbilang. “Dudua gasut met,” kinunana kalpasanna sa nagngilangil. Imbolsana ti kuarta. Sinangona ni Gildo. “Sika ti agsukain iti baulda.”
Sigagagar met ni Gildo a nagtungpal.
Inwarsiwarsi lattan ni Gildo dagiti pagan-anay. Nagtilmon idi makasukain iti maysa a kahita iti tukot. Linukatanna. Dua a kadaanan a kuentas! Nalagipna ni Virgie. Magustuannanto la ketdi daytoy. Ket inlimedna nga imbolsa ti napimpintas sa inyawatna ti maysa ken ni Berto. Nagtungtung-ed daytoy a nangibolsa.
“Intayo ngaruden no awanen,” imbilin manen ni Berto. “Sika.” Intudona ni Crispin. “Irakedmo ti lakay iti adigi. Ket sika,” insublatna a kinuna ken ni Milo, “ikkatem metten ti bedbed ‘ta aywanmo a bakbaketan.”
Napamulagatda amin iti dayta a bilin ti panguloda. Nagkikinnitada.
“Ala, intayon.”
Nupay nagduadua ni Milo, nagtungpal. Ngem nagiinnisemda met laeng idi maawatanda ti bilin: tapno makapagpaarayat dagiti agassawa ket makiarayatto met ti bunggoy apaman nga agaarak dagiti pumurok.
Sanud ti pannagnada a nagturong iti ridaw ken sipapaturong dagiti paltogda iti baket.
Nagbati pay laeng ni Berto iti ridaw. “Pagunianyo man dagiti guardia satayto umulog,” imbilinna.
Nagsultip ni Gildo. Piniduana. Awan ti simmungbat. Nagduadua ni Gildo.
Isu met nga agtimek ni Berto. “Inka met la bedbedan ti ngiwat ti baket, Milo,” imbilinna manen.
Nagtungpal ti nabilin. Kalpasanna, nagsasarunodan nga immulog.
“Nagbuteng ngata dagiti sal-at isu a pimmanawdan,” indayamudom ni Berto.
Ngem dida pay nakaadayo iti sakaanan ti agdan idi pagam-ammuan la ta aglalabbet ti lawag dagiti plaslayt iti rupada, a kinagiddan ti naturay a timek. “Awan ti agkuti no kayatyo ti nalaing!”
Inapput ni Gildo dagiti matana. Naglamiis ti bagina. Sangkagiddan ti pannakasibbarut dagiti paltogda. Adda nanggutta ken ni Gildo ket iti madamdama pay, nariknana laengen ti pannakaikapet ti posas iti pungopunguanna.
“Diak koma aramiden daytoy, anak.” Nakigtot pay ni Gildo iti timek ti amana. Addan ti lakay iti sangona. “Ngem pagimbagam met laeng. Sapay koma ta maawatannakto,” naburak ti timek ti lakay.
Nagdumog ni Gildo. Kasla ita laeng a mangngegna dayta a nalamuyot a timek.—O
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
