Salaysay ni FIRMO A. ESTOCAPIO
APAY koma a malipatanka, Bannawag? Nangrugi ti pakasaritaan ti panagkitata, ken panagam-ammota, idi 1949. Ubingta pay idi. Agtawenka la iti sangapulo ket lima, ket pito met kaniak! Addaak idin iti Grado Uno iti Guesset Elementary School (Guesset Central School itan) iti ilimi a Naguilian, La Union.
Kastoy man, Bannawag, ti napasamak no kasano a nagkitata…
Iti bariomi nga Angin, Naguilian, La Union, daydi Lola Intao nga apong a baket ni Kapid Sidro nga asawa ti kabsat ni apongko a Lakay Martin ti kaunaan kano ti naggatgatang kenka, Bannawag, sipud pannakayanakmo idi 1934! Saannakan a sininaan a basbasaen. Nagsardengka a rummuar, Bannawag, idi panawen dagiti Hapon (Maikadua a Gubat iti Sangalubongan), ngem idi nagparangka kalpasan ti gubat, intuloy ni Lola Intao ti nanggatgatang kenka. Uray idi agbulseken,saanna a liniwayan dagiti napipintas a nobela ken sarita a linaonmo. Ipabpabasana dagitoy ken ni Panginaen Sotera Estocapio, ti anakna a nabaketan a balasang.
Iti maysa a bigat ti Sabado, apaman a naiparngedko ti pastorko a nuang, kasla aggagatel unay ti dapanko iti ipapanko panagpasiar iti balay da Kapid Sidro (Isidro Rimando). Panggepko a mapan laeng koma makiay-ayam nupay agarup tallo gasut a metro ti kaadayo ti balayda iti balaymi.
TI BANNAWAG KEN SIAK (41): Kasla Adda Naglukat a Baro a Lubong
Iti isusungadko iti yanda, nakigtotak iti nadatngak nga itsurana: agkatkatawa nga is-isuna! Apay ngata? Idi makasagpatak iti nababa a balkonda, naisulek a dagus dagiti matak iti buybuyaenna. Sika daydiay, Bannawag, ket ti komiks a “Kenkoy” ti mulmulagatan ti kapiduak. Wow! Anian, nagmayaten ngay daytan, kapid, kinunak.
Bayat iti panangukagna kadagiti pinanidmo, naawis a dagus ti riknak iti pintasda ta dika pay met ngarud mabasa! Ngem daydin ti nanipudan ti panagragutko a mangbuya kadagiti linaonmo a nailadawan a sarsarita (komiks). Ket tunggal sumangpetka idin iti bariomi no madanon iti aldaw ti Sabado, kasla agdardarasakon nga umallatiw kada kapid tapno laeng makitaka, Bannawag!
Nabayag met a panawen a nagtalinaedak a parabuybuya laeng kadagiti linaonmo a komiks. Agingga idi addaakon iti umuna a tukad ti sekundaria iti Nagulian Academy. Tawen 1955 idi. Kadagita a tiempo, aggatgatang metten iti Bannawag ni Anti Rufina Sabado a kasinsin ni nanang. Naminsan, pinagatang ni Anti Rufina ni Kapid Alfonso Belen a kaeskuelak sipud Grado Uno. Sinublatko ti uk-ukagenna a kaggatangna a kopia. Natarus idin ti panagbasak iti Ilokano nupay English ti ad-adda a basbasaek ta isu ti us-usarenmi iti klase. Naragsakanak ta maipapatik met laengen ti mangbasa kenka, Bannawag. Manipud idin, no gumatang ni Kapid Ponso no makasangpetka ditoy ilimi, Bannawag, makiin-inunaak metten a mangbasa kenka. Kumuyogak no kua ken ni kapid a gumatang kenka tapno masiguradok a siak ti maysa nga umuna a makaukag iti kabarbaro a kopiam—tagibangluek man unay ti papel ti pinanidmo a kallukat!
Kastoy ti aramidmi iti unos ti uppat a tawen a kaaddami iti kabesera a pagad-adalanmi, agingga a nagleppaskami iti sekundaria idi 1959.
Saanak a nakapagkolehio a dagus gapu iti kasasaadmi iti biag. Nagtalinaedak ngarud ti lugarmi: nagtalon ken nagbangkagak iti aguppat a tawen. Kas pangiliwliwagko iti kettangko, no daytay nalpaskon dagiti obrak, pamrayak iti mapan makibasa iti Bannawag iti yan da Anti Loling (Lolita Rimando). Pimmusay ngaminen daydi Lola Intao ket sinublat ni Anti Loling ti naggatang. Agkaarruba daydi lola ken da anti. Diak agawid idi agingga a diak mabasa amin a linaonmo, Bannawag. Kasla kurangen dagiti aldawko no maliwayanka.
Idi sumrek ti dekada ‘60, inrusat ti Liwayway Publishing, Inc. (mangipabpablaak iti Bannawag) ti salip iti kina-Miss Bannawag, a pagsasalisalan dagiti dayag manipud iti nadumaduma a paset ti pagilian. Naipaskil dagiti ladawan, nagan, ken lugar dagiti agkakapintas a kandidata. Iti maysa a bilangmo, Bannawag, diak ammo ta adda karkarna a rikna nga immappayaw kaniak idi ukagekon dagiti binulongmo, ket iti pananglukipko iti panid a yan dagiti kandidata, naitalimudok dagiti matak, ket nagkidduor ti naganus a pusok, iti ladawan ken nagan ti maysa a balasang a taga-Comon, Aritao, Nueva Vizcaya—ni Felicidad Lantion Natividad!
Naidumduma ti nariknak, diak maipalawag. Idi la a simken kaniak dayta a karirikna. Nagparang ngamin ti nakaem-emma ken kimmampuso a rupa nga awan pumadpad kadagiti sabali a ladawan iti panid. Ket iti nabayag a panangimutmutektekko iti ladawan ni Miss Natividad, kasla adda bassit a boses a nangyarasaas ken nangipaltiing kaniak a suratak ket makiam-ammoak kenkuana! Nga inaramidko iti karabiyanna met laeng! Ammok, namimpinsan a nakayawanak iti dayag a taga-Nueva Vizcaya…
Wen, ket saanak a napaay, ta kalpasan ti nasurok a tallo a lawas a panagur-urayko, napasangpetko ti pagiiliwko unay a subalitna!
Nagyamanak iti Apo a Mannakabalin Amin. Kasta met kenka—nangruna la unay kenka, Bannawag!
Wen, nagbalinkami nga agpagayam iti daytoy a dayag iti nabayag a tiempo. Ngem kalpasan iti nasurok nga uppat a tawen, sinuot ngata ti Apo ti tibker ti riknami ket pinagsinana ti dalanmi. Nagpukaw met lattan! Diak ammo ti yannan ta iti kaadu ti sursuratko kenkuana, awan iti naurayko a subalitna!? Apay ngata? Nagasawa kadin? Nagngatangataak iti nabayag. Inkarkararagko lattan a masarakak ken makitakto met la koma pay. Saanak a naawanan iti namnama, ta iggemko daydi kopiam, Bannawag, a yan ti ladawanna, a sumursurot latta kaniak iti sadino man a papanak!
Ket nakem ngata ti Apo, ta pinagsarak, pinagtugmokna manen ti dalanmi idi 1973. Wen, ket dua a tawen pay kalpasanna, nagtungpal ti ayan-ayatmi iti sango ti altar. Wen, kasla di nakappapati, ngem pudno!
Makunak ngarud nga insagutannak, Bannawag, iti awan ngatan iti pagkunkunaan a napintas, mapagtalkan, ken mannakaawat unay nga asawa. Pudno nga adda makunkuna a “forever” ket ti forever-ko, nasarakak gapu iti Bannawag—iti mismo iti panidmo, Bannawag!
Naaddaankami iti dua a saringit a babbai: ni Mayra Fe, graduado iti Political Science (University of the Philippines) ken Bachelor of Laws (St. Louis Univeristy), empleado iti NEDA Manila; ken ni Amie, nagleppas iti Doctor of Dental Medicine (University of Baguio), dentista iti Saint Mary’s University, Bayombong.
Tawen 1965, damota met ti nagkadua, Bannawag, idi impablaakmo ti umuna unay a sinuratko—ti komentariok iti naduktalak a biddut iti nagunegmo. Manipud idin, adu dagiti kakastoy nga inragtagpinmo kadagiti pinanidmo. A, kunak no agtalinaedak lattan iti kastoy aramidko a para komento. Ngem saan gayam!
Diak malipatan daydi damo nga isasarungkarko iti opisinayo (editorial) idi 1968. Inturturedko ti nagpakita ken ni Editor Gregorio Laconsay a kanayon a pangiturtuturongak kadagiti ipatpatulodko a para iti Editor ken benneg a Dakami Met. No diak mariro, idi umayak iti editorial, iggemko idi ti maysa manen a komentariok, ti “Namalbaliwen.”
Naam-ammok iti dayta nga aldaw, saan laeng a ni Editor Laconsay ngem pati kakaduana iti editorial a da Juan S.P. Hidalgo Jr., literary editor; David Campañano, associate editor; Jose Bragado, ken ni Herminiano Calica.
Wen, napateg unay dayta a panagpasiarko iti balaymo, Bannawag. Ta dagus nga inawisnak ni Apo Hidalgo nga agsurat iti sarita, ta kunana nga adda potensialko iti panagsuratan babaen dagiti impatpatulodko a komentario. “Nasidap man ti panagkitam,” kunana.
Manipud dita, inikkannak iti adu a balakad ken pammagbaga agingga iti nabukelko ti maysa a sarita a napauluan iti “Ania a Puso.” Naipablaak daytoy iti Mayo 6, 1968 a bilangmo. A sinaruno ti “Superior“ a sarita a nagbuliganmi a sinurat ken ni Miss Linda Villanueva, a naipablaak iti Hunio 3, 1968 a bilangmo.
Di nagbayag, naipablaak ti “Iti Lubong Dagiti Ikan” a pakasaritaan ti adbentura ti pannakigasanggasat dagiti nadumaduma a lames iti lubongda—iti danum.
Wen, inkuykuyogmo kadagiti napipintas a sirsirmata, parparmata, arapaap, kapamanunotan, agraman padpadas ken obserbasionko iti aglawlaw a naibudi kadagiti sarita. Ken dagiti pudpudno a pasamak manipud iti ili ti Naguilian, La Union a nakayanakak ken iti ili ti Aritao, Nueva Vizcaya a nakaikamangak a naibuddak iti mapa ti sangalubongan!
Pagyamanak met, Bannawag, ta naaddaanak iti napintas ken manmano a gundaway a makadinnakulap dagiti nagkauna a mannurat nga Ilokano a kas kada Leon C. Pichay, Hermogenes F. Belen, Godofredo S. Reyes, F. Sionil Jose, Benjamin M. Pascual, ken dadduma pay idi mayalnag ti libro "24 a Napili a Sarita Dagiti Ilokano" a nakairamanan ti saritak nga “Iti Lubong Dagiti Ikan” a naipablaak idi 1969.
Ah, kasano koma a malipatanka? Nabayagtan nga agkadkadua, Bannawag, nga agingga kadagitoy a tiempo agkitkitata iti mamindua iti maysa a bulan nupay lallakaytan. Ngamin, imbilangkan a maysa a nakapatpateg a gameng ket diak kayat maipusingka iti dennak. Inur-urnongko dagiti bilangmo iti no manon a dekada ket no pagtutuonenek dagitoy, saankon a magaw-at ti kinangatom!
Kablaawanka ngarud, Bannawag, iti umadanin a maika-90 a kasangaymo. Ammok a manayonka, ken agnayonka, ta, wen, adda forever! --O
Ti Autor: Agtawenen iti 81, agindegda ken ni baketna a Felicidad iti Karaniagan, Comon, Aritao, Nueva Vizcaya.
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
