Salaysay ni DELFIN P. DUMAYAS
AGTAWENAK iti walo idi makakitkitaak iti Banawag iti kaarrubami. No makitak idi nga agukrad dagiti kasinsinko iti iggemda a Bannawag, makipagbasbasaak iti magusgustuanda a komiks. Gapu ta awan lugarko iti pagtutugawanda, an-anusak ti agtakder a nakadumog iti likudanda tapno mabuyak ti ladawan ti komiks a basbasaenda. Kadagidi a panawen, nalatak ti nobela a komiks ni Levi Gen. Pabalan a “Hardcourt King” a pagbidaan ni Jimmy Verano. Napatak pay laeng iti lagipko ti pannakatay ni Verano a naggibusan ti komiks.
Iti naminsan, uray maulawak nga aglugan ti dyip, insurotnak ni nanang a makitienda idiay Laoag. Gapu ta adda nakitak a nakasab-it a Bannawag iti maysa a pagtagilakuan, rinengrengko ni nanangko nga igatangannak. Saanna a kayat idi damo. Ngem maasian kaniak nga umam-ambing iti kaarrubami ket inggatangannak met laeng. Manipud idi, linawasen nga agpagatangak iti Bannawag. Tunggal sumangpet ni nanang a naggapu iti tiendaan, imbes a manganak iti ginatangna a balintawak, unaek ti ginatangna a Bannawag. Im-imasekton ti agbasa. Dagiti komiks pay laeng ti basbasaek idi. Agingga a nasursurok ti agbasa kadagiti nobela, sarita, daniw, ken salaysay. Ditoy a nasalawko ti nagan dagiti nalalaing a mannurat: Dionisio S. Bulong, Juan S.P. Hidalgo Jr., Jose A. Bragado, Reynaldo A. Duque, Cles B. Rambaud, Pelagio A. Alcantara, Fernando B. Sanchez, Lorenzo G. Tabin, Benjamin M. Pascual, Prescillano N. Bermudez. Ken dadduma pay a mannurat a diakon mainaganan.
Adda met kaarrubami a mannurat manipud iti kaabaymi a barangay. Ni Manong Vidal Ramos Valdez. Naminsan nga adda simmangpet a taga-Kalinga Apayao, kinauman ni Manong Vidal dagitoy tapno suratenna a salaysay a maipablaak iti Bannawag ti karkarna a padasda. Di nagbayag, mangmangngegkon iti radio, iti DWLW, ti sursuraten a drama ni Manong Vidal.
Gapu ta agad-adalak idin, ni adingko laeng ti itugtugot dagiti nagannak kadakami no makianida idiay Ragas iti ili ti Marcos ken Padong (San Marcelino itan) iti ili ti Dingras. Adda dagitoy nga ili iti dumaya a paset ti Ilocos Norte. Awan pay irigasion ditoy ilimi a San Nicolas kadagidi a panawen. Narigat ti biag. Makadandanon dagiti dadakkelko idiay Cagayan ken Kalinga Apayao a mangimarmaro kadagiti damilida a banga ken kelleb. Nakipagtaengak ken ni apo (awagko iti ina ni nanangko) kabayatan ti pannakiulloda iti kabangibang nga il-ili ken probprobinsia. Naliday daytoy a paset ti panagubingko a pannakayadayo ti pamiliak. Malaksid iti panagmulamulak kadagiti nadumaduma bukel iti akin-abagatan a paset ti paraangan a pagliwliwaak, tultulongak pay ni apo nga agidiid ken agpula kadagiti damilina a banga, kelleb, masetera, dungdong, ken malabi. Kuyogek nga aglako kadagiti damilina idiay tiendaan, agpuestokami iti dayaen ti opisina ti Koreo. Pagpagnaenmi ta asideg met laeng, bitbitek ti dakkel a bay-on a nakargaan iti banga ken kelleb idinto nga agsusuon ni apo iti laga a napno iti nadumaduma a damili. Tangdanannak no kua, ngem imbes nga igatangko iti kanek, ipisokko dagitoy a sensilio iti balay ti polbos nga inaramidko nga alkansia. Ket ditoy no kua ti pangalaak iti igatangko iti Bannawag. Tunggal malem ti Huebes, agtamtamdagak iti tawa a mangpaspasungad iti baket nga agsusuon ti isursorna a Bannawag. Pasaray maliputanak idi, ket no mangngegko nga ipupukkawna ti “Bannawagggg!”, agbuatitakton nga agtartaray a mangkamakam iti baket kalpasan a makaalak ti igatangko. Ket kadagiti naulimek a sardam, kabayatan nga agdengdengngegak ti drama iti radio nga adda iti abayko, isamsamirak ti agbasa iti Bannawag.
TI BANNAWAG KEN SIAK (41): Kasla Adda Naglukat a Baro a Lubong
Uray idi agad-adalakon iti hayskul, naipakadawyakon ti mangyalkansia iti kuarta nga it-ted a pagpletek iti traysikel wenno igatangko iti meriendak. An-anusak ti magmagna idi ken manmanoak nga agmerienda tapno adda laeng igatangko iti Bannawag. Kadagidi a tiempo, maipabpablaak ti nobela ni Apo Bulong a “Fighting Pogi.” Magusgustuak la unay a basbasaen daytoy a nobela a makaparay-aw. Kasla pelikula a pagsasaritaanmi kadagiti kaeskuelaak no ania ti napasamaken ti pannakiboksing ni Macario ken ti arem-mata, bain-baga a panangduyosna ken ni Menchie. Nabasak amin a nobela ni Apo Bulong. Naisardengko laeng ti naggatang iti Bannawag idi 1984 gapu ta rumigrigat idin ti biag ken ngimminan ti Bannawag.
Nagturposak iti hayskul idi 1986. Agosto kadayta a tawen idi subliak ti aggatang iti Bannawag. Makitegteggedak idin iti raep ken konstruksion ket addan pangalaak ti igatangko iti Bannawag ken pagbuya iti sine. Saanak a nakapagkolehio gapu iti rigat ti panagbiagmi. Madama idi a maiserserye ti “Saksi ti Kaunggan” a nobela daydi Apo Hidalgo. Magusgustuak pay dagiti nobela daydi Apo Meliton Gal. Brillantes. Adda nobela daydi Apo Hidalgo a magustuak a basbasaen idi ubingak a “Dagiti Kulalanti” ti paulona. Pasig nga ubbing dagiti agbibiag nga agkalkalay-at iti agbungbunga a kayo.
Kabayatan ti panagbasbasak iti sarita ken nobela, immapay iti panunotko nga ania ngata no padasek met ti agsurat. Ngem saanko a nairusat a dagus. Idi damok a padasen, marigatanak a mangbukel iti maysa a sarita. Saanak pay a nakadar-ay kadagiti seminar nga ang-angayen ti GUMIL idi. Bagbagik lattan ti nangad-adal kadagiti basbasaek a sarita. Ditoy a nasursurok ti agsangal iti sarita. Gapu ta saanak a rimmukma, in-inut a naammuak no kasano ti agputar iti ababa a sarita. Agduapulo nga ababa unay a sarita ti nagsursuruak a sinurat iti uneg ti makatawen babaen ti panangikur-itko iti papel. Pinadasko laeng ti nagipatulod iti Bannawag iti saritak idi adda nasarakak a pagpaimakiniliaak kadagiti manuskritok. Ngem daksanggasat ta awan ti naipablaak.
Idi 1988, nabasak iti Bannawag a maangay ti kombension ti GUMIL Filipinas iti Mariano Marcos State University iti Batac iti kalgaw iti dayta a tawen. Gapu ta asideg laeng, inkeddengko ti dumar-ay. Awan pulos am-ammok idi iti GUMIL ken diak ammo no kasanoak nga agrehistro. Maysa a padak a taga-San Nicolas ti nangigiya kaniak, ni Manong Zaldy C. Cudal, nga agkaarrubakami laeng iti barangay. Iti dayta a kombension, adu ti naam-ammok a nalalaing a mannurat ken dagiti padak nga agdadamo.
Idi Abril 30, 1988, impaspasarakko ti napan nagaplay a kas scriptwriter iti DWLW Radyo Budyong iti Laoag. Kuna dagiti nadatngak a dramatista, agsubliakto kano inton adda ni Dindo Flo. Acosta, padak a taga-San Nicolas a dramatista, director, ken scriptwriter iti drama. Iti sumaruno a panagsublik, nadanonkon daydi Mang Dindo. Kabayatan ti panagsaritami, inyawatannak iti script ti drama. Kunana kaniak: “Adalem dayta script.” Ngem saanna nga insuro kaniak no kasano ti agsurat iti drama. Kadayta met a panawen, nangabak ti saritak a napauluan iti “Kanser” iti pangliwliwa a gunggona iti salip iti sarita nga inesponsoran ti GUMIL Hawaii idi 1988.
Kadagitoy met la a panawen nga adda dagiti kaarrubami nga agindegen idiay Simbaluca, Sta Teresita, Cagayan. Pagsasaritaanmi no kua dagiti karakter iti “Fighting Pogi” a nobela ni Dionisio S. Bulong. Kadayta a panawen, ni Manong Rodrigo ‘Lodring’ Simon ti kapitan idiay Simbaluca. Gapu ta agipatpatulodak metten iti saritak idi iti Bannawag, nasaludsod kano naminsan ni Apo Editor Dionisio Bulong no am-ammonak. Wen, kaarrubami, Apo Editor, insungbat ni Apo Kapitan Lodring.
Makunak a sentido komon ti inaramatko tapno masursurok ti agsurat iti drama iti radio. Ngem kangrunaanna la unay, ti Bannawag ti umuna a nagbalin a maestrok iti panagsursurok a nagputar babaen ti panangadalko kadagiti mabasbasak idi a sarita. A dagiti ramen ti sarita, dagitoy met laeng ti ramen ti panagsurat iti drama. Bigbigek ti dakkel nga utangko nga imbag iti Bannawag no kasano a nasursurok ti nagsurat iti drama. Diak makapagsubsubad iti ayat ti Bannawag kaniak aglalo kadagiti kameng ti editorial iti panangipalubosda a mangimaldit kadagiti gapuanak.
Manipud idi nagsubliak nga aggatang iti Bannawag idi 1984, saanak a nagsardeng a naggatang ta nagbalinen a paset ti biagko ti Bannawag. Inurnongko dagiti ginatgatangko a Bannawag manipud idi 1979. Ngem daksanggasat la unay, gapu iti napigsa a bagyo a Feria idi 2001, nagirig ti balaymi gapu iti kinaadaanen dagiti adigi ket nabasa dagiti Bannawag a naipempen kadagiti lakasa. A dinignayan pay ti pannakaanay dagiti dadduma nga urnongko a kopia. Adu pay met ketdi ti nabati nga urnongko ket iti panaglabas dagiti tawen, nanaynayonan dagiti urnongko ken natalged ti pannakaipalunapinda. Ibilangko a gamengko dagiti urnongko a Bannawag a kinaludludonko manipud pay idi ubingak a nasursurok ti agbasa iti Bannawag.
Ket wen, kas nadakamatkon, gapu iti panagbalinko a mannurat ti Bannnawag (maysa a pagteng iti biagko a diak pulos inarapaap bayat ti kinaubingko uray iti tagainep la koma), adu ti naam-ammok ken nagbalinda a nasisinged a gagayyemko a tinubay ti pasamak ken panawen ti panaglalangenmi. Napasamak amin dagitoy gapu iti Bannawag.
Karaman dagiti naisalakanko a kopia ti Bannawag ti nakaipablaakan dagiti sarita ken daniwko nga agur-uray ti panakailibrona iti umno a panawen. Sinalimetmetak dagitoy a kas iti kristal nga inappupok kadagiti dakulapko ta kas mannurat, napateg a salimetmetan dagiti gapuanan tapno adda maipatawid iti sumaruno a henerasion. Taginayonentayo dagitoy a paltuad ti panunot.
Siuutangak iti Bannawag ket agyamanak ta nagbalinak a paset dagiti nabalitokan a pinanid daytoy kangrunaan a magasin dagiti Ilokano. Babaen ti panagbasak iti Bannawag, adu ti naadalko a nauuneg a balikas nga Ilokano a karkardayo a mangngegko ditoy ilimi. Naadalko dagiti nadumaduma a kaugalian ken kannawidan ta kas pagsasao: sabali nga ili sabali nga ugali. Kasla nadandanonko metten dagiti lugar a nabasbasak iti Bannawag. Adu dagiti bambanag a naadalko iti Bannawag a diak nasalapon kabayatan ti panagadalko iti elementaria ken sekundaria. Makunak ngarud a sibibiag a leyenda ti Bannawag. A babaen met kadagiti naipablaakko a sarita iti Bannawag, nairamenko kadagiti saritak maipanggep iti panagdamili ta anaknak ti agdamdamili ken natagiben ti lagip ti panagnaedko idiay Mindanao (idi napanak nagserbi sadiay kas misionero ti pammati).
Agyamanak manen, Bannawag!
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
