Iti igid ti baybay-Bannawag

Sarita ni GUILLERMO A. MADAMBA

(Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Pebrero 9, 1953, sa iti Pebrero 1-15, 2020, a bilang.)

SANGAPULO ket duakami amin a napan nagpipiknik idiay igid ti baybay ti Gaang. Agad-adalkami iti maikapat a tukad ti high school iti daydi daan a Paoay North Institute. Dayta laeng ti bilangmi iti uneg ti klase. Nabiit pay ngamin a naipasdek daytoy a pagadalan idi ket dakami ti immuna unay a nagturpos iti daytoy met laeng nga eskuela. Ita, dakkelen daytoy. Adda payen kolehio ken elementariana ket nabaliwan metten ti naganna. Ngem saan a ti eskuela ti saritaek no di ket ti panagpipiknikmi idiay igid ti baybay.

Piknik, kunak, ngem kasla maysa a blowout daydi ta ad-adda a ni Mario ti nagbusbos iti ipapanmi sadiay. Ni Mario ngamin ti nabotosan a presidente iti klasemi idi ket kasla pabunarna daydi a ragragsak a naaramid idiay baybay ti Gaang.

Diak malagipen no kasano ti panagtutulagmi a mapan. Ti laeng malagipko itan, isu daydi panagturtured ni Mario a nangibaga ken ni nanang a palubosandak. Imbagak ngamin a diak makapan no didak palubosan idiay balay.

“Dikay’ agdandanag, nana,” kinunana kalpasan ti nabiit a panagsarsaritada ken nanang. “Siak ti makaammo kenkuana. Uray ket masapakami met la nga agawid.”

Ammok unay ti kinaiget ni nanang kaniak, aglalo no dagitoy a bambanag. Ket no ania ti inaramid ni Mario, no kasano ti pannakisaona ken ni nanang tapno maguyugoyda a mangpalubos kaniak, diak maibaga. Naawisda ngata nga immanamong gapu iti kinatured ken kinadayawna a nangilatak iti gagarana.

Narigat ngamin a paayen ti kalikagum ni Mario. Nadayaw, nasayaat a kadua, ken nataer pay. No makitam laeng ti nasayaat a pannakatubay ti bagina: dagiti nabisked a takiag ken gurongna, ken ti arinkuloten a buokna, ken ti panagrimat dagiti matana no umisem, nalabit dika met makapagkedked no adda kiddawenna kenka—uray no maysaka a lalaki.

Tallo a karison ti naglugananmi amin. Nagluganak iti karison a nagluganan da Mario ken dua pay a kaduami. Nagdennakami ken ni Mario iti sango. Naragsak dagiti kakaduami. Nagkakantada pay. Naragsakak met, ngem naulimekak ken kasta met ni Mario. Umis-isemak latta no adda pagkakatawaan dagiti kakaduami.

Naaddaanak iti gundaway a nangpaliiw iti riknak bayat ti pannagna ti luganmi. Adda naisangsangayan a riknak? Ay, wen! Adda! Sangapulo ket pito pay laeng ti tawenko idi, ken nakedngan ti lubongko kadagiti naguneg iti librok. Naigetda unay kaniak idiay balay. Kitaenda amin a surat a maawatko; uray pay dagiti libro ken pagiwarnak a basbasaek iti uneg ti balaymi. Diak ngarud maawatan ti rikna a mangay-ayam kaniak kadagidi a kanito.

Nalinak ti panawen iti daydi nga aldaw. Uray idi dikami pay nakadanon, ammomin nga adu ti ikan sadiay. Saan a mangngeg ti ungor ti baybay, ammomin a saan a nadawel ti danum ket iti kasta, adu ti makalapan nga ikan. Adu pay ketdi ti masabatmi idi a mapan aglako iti ikan idiay uneg ti ili. Nagasat daydi a piknik ta nairana iti kalinak ti taaw.

Nasapa pay laeng idi makadanonkami idiay Gaang. Adda sumagmamano a nadanonmi nga agitaktakdang iti daklis, ket nagtaraykami amin a napan nagbuya no kasano ti panagkalapda. Timmulong pay dagiti kakaduami a lallaki a nakipagguyod iti iket. Nagunggonaanda met iti sangapalanggana nga ikan idi naitakdangen ti daklis ken nakitadan nga adu ti naalada.

Nagpasiarkami pay nga immuna sa napankami iti balay a nagdagusanmi. Napanmi kinita ti bassit a pagsangladan ti bapor. Napintas gayam ti mabuya sadiay aglalo iti bigat ken iti malem no dandani lumnek ti init. Impapasmi ti nangbuybuya iti nalinak a taaw ken nanglang-ab iti agat-aragan ngem makasalibukag a pul-oy ti baybay.

Nagsukatkami iti aruaten a pagdigos nga intugotmi iti balay a nagdagusanmi. Nakitami ti adu nga ikan a lutlutuen dagiti bumalay. Pinaisagana gayam amin ni Mario dagitoy nga agpaay kadakami. Awan ngaruden ti sabali nga aramidenmi no di ti mapan aglangoy ta isu ti rinantami. Manmano ngamin no makapagdigoskami iti danum ti baybay.

Mabutengak nga agpatengnga, isu a nagbatiak iti igid idi awisendak dagiti kakaduami a babbai nga aglugan iti dua a bilog a nabulodda. Kinuyog met ida dagiti kakaduami a lallaki. Ngem nagbati ni Mario. Duakami a nagbuybuya iti panagpatengngada. Adayoda la ngaruden, mangngegmi pay laeng ti panagkakantada.

“Apay a dika napan?” sinaludsodko ken ni Mario.

“Wen, ta kargoka,” insungbatna. “Siak ti nangibaga ken ni nanangmo tapno palubosandaka nga umay. Isu a dika mabalin a panawan. Nalaka, aya, ti makabasol?”

“No ditoy laeng ababaw, awan ti pagdanagam,” inkatawak. “Ammok met bassit ti aglangoy. Isuna laeng ta mabutengak no adalem unay.”

“Uray no kasta, masapul met la nga adda kaduam. No yad-adayo ni Apo Dios ta agbetted dagita sakam, nasaysayaat met la no adda asideg nga umarayat kenka. Uray no ababaw, makalmes met no adda mapagteng a dakes.”

Naglangoykami. Nagkinnamatankami a kasla dua a babassit nga ubbing ket nagsinnayyokami pay. Pinaisuroak no kasano ti panagangesko no aglanglangoyak ket insuronak met. Sa laeng timmakdangkami idi nabannogkamin ken naapgesen dagiti matami.

Nagtugawkami iti kadaratan tapno makainanakami. Ket iti dayta a kanito, kinunana: “Raquel, adda ibagak kenka…” Kimmita iti adayo bayat ti panagsaona. Nasdaawak ta uray no agsarsaritakami maipanggep iti leksionmi wenno agsupiat ti pamanunotanmi kadagiti babassit a bambanag, kitaennak latta. Namnamaenna ngata nga untonek no ania ti ibagana isu a nagsardeng. Ngem diak met makauni. Kasla naibalud ti dilak. Inay-ayamko ketdi dagiti darat ken babassit a bato a natakuatak nga agbalin dagitoy a gagayyemmo no awan ti masaom wenno no dimo kayat ti sumungbat.

“Dimo kad’ maripirip no apay a kanayon a sarungkaranka iti Domingo?” intuloyna. “Sinaludsodmo kadin i'ta bagim no apay a tultulonganka a mangawit kadagiti librom; no apay a tultulonganka kadagiti leksionmo; no apay nga isusuratanka iti composition ken dadduma pay?”

“Ne, agsingirkan sa ketdi,” kinunak. “Dika man met piliten nga agaramid kadagitoy no dimo kayat. Impagarupko la ketdin a tultulongannak gapu iti panggagayyemtayo, ngem saan sa met gayam.”

“Ar-aramidek dagitoy, Raquel, saan laeng a gapu iti panagpagayamta. Isagsagutanka iti kanta iti radio iti tunggal Sabado ken isagsagutko kenka dagiti daniw a pinutarko a naipablaak iti pagiwarnaktayo gapu iti maysa a banag a naun-uneg ti kaipapananna ngem iti panagpagayam laeng. Saanka a bulsek, Raquel. Ammok a maawatam.”

Ammok. Naawatak ti kayatna a sawen ngem diak nagun-uni. Narigat ti agdardarasudos no maipanggep ken ni ayat. Awan met ketdi ti pagkunaak ken ni Mario ngem narigat la ketdi ti sumungbat aglalo no kastoy a dina pay nailawlawag ti riknana. Ken uray pay nailawlawagnan, saan a nalaka ti sumungbat. Naipakadawyan kadatayo a babbai ti saan a sumungsungbat. Makaammo lattan ti lalaki a mangpugto no ania ti rikna ti babai nga ay-ayatenna.

Ket nagsurat iti kadaratan a mataptapliakan ti danum no agpaigid dagiti babassit a dalluyon: “Ay-ayatenka, Raquel. Ammok nga adda met bassit namnamak, ta no awan, dimo koman kinayat ti immay.” Ngem apaman a naisuratna, pinunas met dagiti babassit a dalluyon nga agpaigid. Insuratna manen, “Asidegen ti panagturpostayo, ket kaasiannak koma. Dinak koma paayen ita.”

Kayatko ti agpukkaw. Kayatko nga alaen dagiti insursuratna sakbay ti panangpunas dagiti babassit a dalluyon, tapno idulinko ida, ngem saan met a maala ta naisuratda laeng iti kadaratan. Kayatko koma ti sumungbat wenno agsurat met, ngem narigat nga aramiden dayta. Mabainak la ketdi. Naimbag laengen ta apagisu met a dumteng dagiti kakaduami.

“Oy, sabalin sa metten ti ar-aramidenyo?” insutilda kadakami.

“Saan met,” insungbat ni Mario. “Matektekankami laeng nga agur-uray kadakayo ta nabayagkayo met la unay. Impapasyon sa met la unayen ti naglalangoy. Nagbatokkayo kadi iti aragan?”

Nagkakatawakami amin. Simmang-atkami ket napankami nagbelnas iti bubon mga asideg iti balay a nagdagusanmi. Napigket ngamin ti danum ti baybay no mamagaan iti bagi. Isu a nagbelnaskami pay iti danum-tamnay sakbay ti panagsukatmi iti namaga a pagan-anaymi.

Isiksikap ni Mario ti tumaliaw kaniak ken kastaak met kenkuana idi mangmangankami. Naimbag laengen ta awan ti nakadlaw kadagiti kakaduami. Nabisinankami ngamin unay, ket adu ti sagana a sida. Maysa pay, nasayaat ti pannakaipatpatang ti bilangmi ta innemkami a babbai ket kasta met ti bilang dagiti lallaki. Nalabit, tunggal maysa kadakami, adda met sisiimenna.

Naginanakami kalpasan ti pannanganmi. Nangiruar dagiti bumalay iti gitarra ken banduria ket kiniddawda ti panagkanta ti sumagmamano kadakami. Kanta pay met la idi damo, ngem idi agangay, nagbalinen a sala daydi. Nagsasalakami ket dimi napupuotan ti panaglabas ti oras. Sumipngeten idi sumangpetkami kadagiti balbalymi.

Ket ita, no adda piknik nga iwayat dagiti isursurok ditoy Paoay Junior Colleges, malagipko daydi piknikmi idiay Gaang idi Paoay North Institutute pay laeng ti nagan daytoy nga eskuela. Malagipko amin nga inar-aramidmi sadiay. Malagipko ti panaglanglangoy ken panagsinsinnayyomi ken Mario ken ti panagsuratna iti kadaratan. No ammok la koma ti kasaem ti pannakapukawko kenkuana, linipatko koman ti daan a kababalin ti maysa a balasang ket intedko koman ti sungbatko idi addakami a dua idiay igid ti baybay. —O

Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.

Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.

Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti

Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee

Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada

Para iti digital a kopia:

PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ

Magzter: http://bit.ly/407pazG

Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph

Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,

iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine

iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin

Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin

Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine