Autobiograpia ni LORENZO G. TABIN
Maika-21 a Paset
COROMINA 2, 1968
NAKALAGLAG-AN TI RIKNAK a nagpakada iti daydi Gen. Nadlawko ti liday iti rupana iti panagaddayomi. Iti ababa a panawen a panagkaduami, awan dumami iti pudno nga agkabsat; maibagami iti tunggal maysa ti amin nga ir-irukenmi, nangruna kadagiti kasinsinnuratmi nga agpada a taga-Ilocos Norte.
“Dinak pampanawan, kunak koma,” kinunana, “ngem kablaawanka ta daytoyen ti rugi ti pannakatungpal ti arapaapmo. Daytoyen daytay kunam a milagro!”
“Aggayyemtanto latta uray no agaddayotan. Addanto latta panawen nga agkitata... idiay Bannawag.”
Gapu iti baro a trabahok, saankon nga intuloy ti kursok idiay National Radio School and Institute of Technology ta komplikado ti iskediulko.
Nupay nawaran daydi grupo dagiti malalaki a mannurat ti Coromina, nagkitakami pay la ken ni Jimmy Lozano. Isu idi ti simmukat kaniak ket nabati idiay Coromina. Nagtulagkami nga agkakuartuan iti sigud a kuarto daydi ‘Iskolar-ti-Munti’ a kaabay daydi sigud a kuartomi. No saan koma a kasdi, nalabit a nayan-anusko ti agawid-awid idiay Manggahan.
Adda double deck ni Jimmy. Nagsayaatanna ta impatawid kaniak daydi Terry ti double deck a nagid-iddaanmi, ket isu ti inyakarko iti bangir a kuarto.
Apagisu met idi a nagturpos ni Marilou idiay Cabugao Institute ket nagtutulagkami nga agkakadagusan idiay Coromina. Inkuyogna daydi Lelang Pilang, a kabsat daydi Lelang Simona, a mangipuspos kenkuana bayat ti panagadalna. Adda daydi Apo Rosa a kabsat ni Marilou iti ama, a kanagnagan daydi Anti Rosa a nanang da Marilou, a nangibaga idi a mapan iti yanna. Ngem saan a kinayat ni Marilou ta dida agkasunguan. Kinaykayatna ti nakipagdagus kaniak.
Naragsakanak met ta saankon a parikut ti panaglutok iti kanek. Insaksakemannak daydi Lelang Pilang.
Makitkitak man ketdi ita iti suli ti lagipko ti naanus ken naliday a rupa daydi Lelang Pilang. Malagipko latta met ti pannakatagtagbat daydi Lelong Ipi nga asawana gapu laeng iti dulon ti dagdaga idiay Naglorantian a sitio ti Panay-ogan. Kas iti daydi Lelang Simona, napudaw daydi Lelang Pilang, pulos a di makagudua ti kudil daydi Lelong Undo a naginawandan sa iti kurita.
Mapanak man pay iti daydi pannakayam-ammok kadagiti katrabahuak idiay Board of Technical Surveys and Maps.
Awan ti naidumduma a reaksion dagidi nadanonko nga empleado, a dandani pasig nga inhiniero. Ammoda latta ngatan a no adda kabagian ti pangulo ti maysa nga opisina, maipamuspusan ti pannakaalana nga empleado uray pay no awan ti pamalpalatpatanna iti aramid dayta nga opisina. Ania ngamin ti maitulong ti kas kaniak nga awan ti ammona iti panagaramid iti mapa, wenno maysa nga agremensor? Naalaak laeng nga agtrabaho gapu iti panangisuratko iti pakasaritaan daydi nga opisina.
Diak pulos ninamnama nga agdayawda iti maysa a mannurat, ta maigidiat met ti lubongko iti lubongda, a dandani pasig nga inhiniero, kunak ngaruden, malaksid da Clemen Uclaray, ken ni Leonardo Menor. Estudiante idi ni Nardo. Dandani ketdi Ilokano amin nga empleado daydi nga opisina.
Adda maam-ammok nga inhiniero a kasla agbubuok a babai! Lampong, kunak koma, wenno baseng, ngem inrantana a pinaatiddog ta nagpinggol pay.
Fred Rivera ti naganna, taga-Agoo, La Union. Idi nagsinakami idiay Board of Technical Surveys and Maps, impagarupko a saankamin nga agkita. Agasem, serserrek ti 1968 idi, ket ania ti tawen ita? Agin-innawagkami pay laeng! Kinapudnona, isu laengen ti nabatbati kadagidi nakatrabahuak iti pagmapaan. Isu ti immuna a nangawag kaniak idi addaakon idiay California—madanonto dayta idiay 2460 N. 5th Avenue, Upland, CA 91784.
Nanam-ay ti trabaho dagidi empleado. Diak ammo ti naituding nga aramidenda, ngem adu ti agpagnapagna.
Ket siak?
Masansan nga itugotdak dagidi agremensor iti pagrukodanda iti daga iti ruar ti Manila, kangrunaanna iti abagatan a suli ti Manila, a diak malagipen no Parañaque wenno Cavite. Agkaduakami iti daydi Leonardo Menor. Dakami ti para awit kadagiti ramit dagiti agremensor iti panagrukodda. Naladawkami a rumrummuar ta adu ti isagsagana dagiti kaduami a kasapulanda, wenno kasla ibaybayagda pay ketdi. No dadduma, uppatkami nga agkukuyog. Nasapakaminto pay laeng nga agsubli iti opisina. No dadduma, no konkontarek, kasla awan ti naiwakasmi.
Nalag-an ti trabahomi, kunak. Ti la agbagkat kadagiti masapsapul ti obrak. Di kasapulan ti utek! Ammom la ketdi ti magna ken agyabaga, umdasen. Saan a kasla idi addaak iti Luminar Electrical and Plumbing Services idiay Evangelista a lumlumteg ti gemgemko a mamarmartiliok! No saan, agdalusak iti kasilia a napumpunno iti ‘balitok’!
Kaaduanna a no rumrummuarkami, agbalonkami. Agsapulkami iti paginanaanmi, uray dikami met unay nabannog, wenno pangaldawanmi. Atitiddog ti oras a panangaldawmi; nalabes metten no kunak nga at-atiddog pay ngem ti oras a panagtrabahomi!
Adda maysa a padasko a kasingin ti lagipko iti United Textile Mills. Manaig ditoy ti sarsaritaen daydi Manong Jun Hidalgo a panagampayag ti kararua; kapadesna idi a mangsursurot iti kasta nga aramid.
Narasay pay la idi ti balbalay idiay Parañaque a nagrukodanmi. Diak ammo no apay, saanak met a nabannog, wenno amangan ketdi ta naikaaduk ti nangan, ta idi rumidepkami iti maysa a kalapaw, pagammuan lattan ta nariknak ti bagik a nakalaglag-an a bimmangon, a kasla tumtumpawak a kas idi agpampanaak idiay Timmippang ti Labut. Idi tumaliawak iti nagiddaak, nagkullayawak ta adda met idiay ti bagik!
“Apo Dios, natayak sa metten!” nagaligagawak ket nagsubliak iti bagik.
Saan nga ang-angaw daytoy. Kinapudnona, kasdiay ti panangigibusko iti daydi saritak a "Puon" a nangabak iti umuna a gunggona iti Palanca Awards.
Adda nasaysayaat a paset ti trabahok idiay United Textile Mills. Kastoy a nangrugi:
No didak isurot iti ruar, siak ti mabati iti reception area. Agtugawak iti likud ti bassit a lamisaan. Ay, narigrigat no maminsan ti adda iti reception area. Awan ar-aramidem, agur-urayka la iti sangaili nga agsaludsod no sadino ti yan ti no asino la ditan a pulano! Adu ti agsasala a panggep iti panunotko, nangruna ti panagsuratko.
Awan ti serrekmi iti United Textile Mills iti Sabado ket isu ti panawenko nga agpasiar iti opisina ti Bannawag idiay Soler Street. Pambarak ti dumawat, wenno padawatandak lattan iti baro a kopia ti Bannawag, wenno no maranaak ti break time, ay, ket di masaaw nga awisendak metten a makimerienda. Daydi Manong Jun ti kanayon a maranaak, wenno maranaanmi ta di masaaw nga agawis no adda sangailina a mannurat.
Iti naminsan nga isasarungkarko, kapadesda nga agikamakam iti iramanda iti sumaruno nga isyu ti Bannawag. Manuskrito daydi "Ay, Ay, Neneng!" ti sangsanguenna. Nalatak idi dagidi nalaing nga agpakatawa, kas iti daydi Cecilio V. Gasmen.
“Mabalin nga agsuratak iti comedy, manong?” dinamagko.
Nagutad ti panangtaliaw kaniak daydi Manong Jun.
“Ania ti kunam?”
“No mabalin nga agsuratak iti comedy,” kinunak.
“Kabaelam?”
Tallo idin ti rimmuar a nobelak a pasig a makaluya.
“Padasek.” Iti panunotko, no kabaelanda, kabaelak met!
Kari daydi a nasken a paneknekak. Kas idi damok ti agsurat, nakunak manen iti bagik: no kabaelanda, kabaelak met!
Ngem ania ti... uray no panggaw-atko man laeng iti daydi "Neneng?"
Iti panagawidko idiay Coromina, simmippayot iti lagipko ti istoria daydi nanang maipanggep iti panaginnaremda iti daydi tatang.
Daydi binatogna a "Pakpakawan, Berde!"
Napintas a pangibatayan, nakunak iti nakemko. Ngem imbes nga idiay Abbarit ti paggarawan ti nobela, impanko idiay Labut, Daclapan Sur, ken iti baybay.
Daytoy ti kunak itay a pagsayaatan ti trabahok idiay BTSM.
No ammok a maibatangak iti reception area, addan nakasagana a pagsuratak, iti ima!
No dadduma, matiltiliwandak nga agisem-isem, wenno agayek-ek pay no dadduma. no dadduma, diak payen maimanmano ti sangsangpet a sangaili.
Isu nga agingga ita, no malagipko ti "Pakpakawan, Berde!" malagipko met ti United Textile Mills. Nagbalin a mitsa ti ad-adu pay a rissik ti gargarikgik. Ken saan la a dayta, idi nagsubli ni Bart Wiscombe ditoy West Valley kalpasan ti panangpasurotna kadakami, inikkan ni Samar iti kopia ti libro a "Pakpakawan, Berde! ken 22 a Sarita" uray no dina maawatan ti Ilokano, naimbag la a pakalaglagipanna kadakami. Ti imasna, iti yaakarda iti balay, maysa kadagiti nabatida ti libro. Adun a tawen ti naglabas idi mabasak iti Amazon nga adda aglaklako iti kopia ti "Pakpakawan, Berde!" Gapu ta awan ti kopia a nabati kaniak, ginatangko.
Ammoyo no ania daydiay a kopia?
Daydi intedmi ken ni Bart Wiscombe! Pammaneknek ti dedikasion a napetsaan iti June 4, 1979, iti umuna a panid iti likud ti akkub.
Kitaem ti kinapateg daytoy a libro? Isu la ngaruden ti nangalaw iti panagtultuloyko a nagsurat iti nobela, adda pay la iti sangok ita!
Adda pay maysa a paset ti pakasaritaan daytoy a nobela.
Daydi panagpa-Pagudpudmi iti daydi tatang iti ipapanmi idadanon, adda dua a babbai nga agbasbasa iti Bannawag iti sangomi.
“Kitaem man no anian ti napasamak da Asiong ken Perla,” kinuna ti maysa.
Kinidolnak daydi tatang a nakabagbagas ti isemna.
Sabali pay:
Sinarita daydi Insan Andres Escobar nga artek a kasinsinko, nga iti naminsan a panagawidna, adda met nakalugananna a kaarngi ti padasmi iti daydi tatang.
“Siak ti akinnobela iti dayta,” insampitawna kano a kasta unay ti isemna.
No malagipko ita, namak payen no ipagarup dagidi nagkunaanna nga isu ti siak, a maysaak nga artek?
Inkarik ken ni Herman nga alaek iti Manila ta pagbasaek apaman a makapagraduar idiay Cabugao Institute. Isu nga idi nakastrekak idiay Board of Technical Surveys and Maps, immayen. Simmurot pay ni Rodulfo Salarzon a kabagianmi a taga-Sabang. Umay kano met agsapul iti trabaho. A kasla no makadanonkan iti Manila, addan agur-uray a pagtrabahuam.
Saan a nagbayag daydi Rudy ta di met nakastrek iti trabaho; maysa kadagiti adu a tagaprobinsia nga inallilaw dagiti damag a kinadayag ti Manila. A nalaka la ti sumrek no adda am-ammom wenno kabagiam a kaptam. Diak met mapilaw ta kasta met ti napasamak kaniak. Diak man ketdi malagip no apay a diak impastrek idiay United Textile Mills.
Basta. Idi naibus ti balonna, nagsubli a napan nangadilian wenno nanangrib—kasta ti awag kadagidi mangngalap idiay Labut ken Sabang. Imbag idiay ta uray no awan ti kuartam, agbiagka no nagagetka a mamaybay iti aldaw ken rabii, ken no awan ti nangato nga arapaapmo. Makiinnanuskan, a, iti baybay a di mauma a mangipabpaburiraw iti kasla di maib-ibus a lames ken ruruotna.
Sabali ni Herman. Diak pinanunot nga ipastrek idiay United Textile Mills ta ammok a saan a matungpal ti arapaapna sadiay. Uray idiay Board of Technical Surveys and Maps, ta kaniak, umanayen ti dua nga agkabagian nga agtrabaho iti maymaysa nga opisina. Impatigmaanko nga agsubli pay la idiay Labut ta aguray iti bassit a panawen bareng addanto napimpintas a gundaway nga agpaay kenkuana.
Ne, nalipatak metten ni Jimmy. Taga-Pangasinan, ngem diak metten malagip no ania nga ili.
Iti naminsan, adda maysa a dayag nga insangpetna.
Inyam-ammona. Anak ti maysa a nangato ti ranggona iti militar. Ken nalipatak metten ti naganna.
“No mabalin nga agyan laengen ditoy,” kinunana.
Ay, ket ania koma pay!
Naammuak idi agangay nga adda parikut ni darlingna iti tatangna. Kasla nagtarayda. Diak ammo ti sangabukel nga istoriada.
NAKAAWATAK ITI SURAT ni Samar. Umay kano ageksamen iti First Grade Civil Service. Agtarus iti maysa a gayyemna. Imbagana no kasano nga agkitakami.
Nagtarus iti yan ni Sabel wenno Flory a kinaubinganna idiay Pagudpud, ken nangpaypayong kenkuana no agpasiar.
Ti gayam parikut, aggigiyan la ni Flory ket saan a mabalin nga agbayag ni Samar iti nagtarusanna. Ad-adda pay a nagparikut ta dimteng ti bagyo ket nadadael kano ti rangtay idiay Santa Maria, Ilocos Sur.
Pagtarusanna ngaruden?
Dakkel a parikut.
Makasangsangit, numona ta imbagana kada manangna a Siding nga agalabuelta kalpasan ti eksamen.
Ania payen, kapilitan nga idiay Coromina. Uray ta adda daydi Lelang Pilang, ni Marilou, ken adda pay da Jimmy Luzano ken ni darlingna.
Impanamnamak nga awan ti pagdanaganna idiay dagusmi.
Nasayaat kenkuana daydi Lelang Pilang, ken ni Marilou nga addan idiay Mecca, Calirfornia. Dida nagdamdamag no ania ti nagsaritaanmi ken ni Samar.. Daydi Lelang Pilang, nakaul-ulimek a baket—makitkitak manen dagiti naliday a matana ken ti naalumamay a panagsasaona.
Iti damo a panagpasiarmi idiay Luneta ken ni Samar, agtigtigerger, ken aglamlamiis dagiti dakulapna ta damona kano ti makikinnibin!
Napamulagat daydi Leonardo Menor idi inistoriak ti maipanggep kenkuana.
No addaak iti trabaho, agpakpakada kano idi kadagidi kabbalaymi. Kangrunaan a pagpaspasiaranna idiay Bannawag. Idiay ti nagkitaanda iti daydi Terry Tugade.
Sigud nga agam-ammoda. Nagsinsinnuratda kano idi adda pay daydi Terry idiay UP Los Baños, a kaduana daydi Ruby ken ni Tessie a nagbalin a kaingungotna.
“Komustakan?” dinamag kano daydi Terry.
Imbaga ni Samar nga adda iti dagusko.
Napamulagat kano daydi Terry.
“No siak ti manongmo, malmaluenka!”
Impatigmaanna kano a masapul nga agkasarkami.
Saan a maun-uni ni Samar idi simmangpetak manipud iti trabaho. Kinimkimkimanna ti pangrabii nga insagana daydi Lelang Pilang.
“Adda ibagak,” kinunana idi nakaturogen dagiti kabbalaymi. “Napanak nagpasiar idiay Bannawag itay bigat.”
“Ket, dida la imbaga no kaano a rummuar ‘tay nobelak?”
“Inyunay-unay ni Manong Jun nga inkanto agpasiar idiay opisina no bigat,” nababa ti timekna.
“Wen, innakto,” kinunak, a pampanunotek a yiskediuldan ti "Pakpakawan, Berde!" Adda manen singirek ti bayadna!
Dida pay nakatugtugaw no lalausen ti manao iti daydi nga agsapa ti Sabado idi sumangpetak iti editorial ti Bannawag idiay Soler. Addada amin. Nakapaspasnekda a mangdumdumog kadagiti manuskrito iti sangoda.
“Agtugawka,” kinuna daydi Manong Jun Hidalgo bayat ti panangurnosna kadagiti manuskrito iti sangona.
Nagurayak iti naimbag a damag.
Idi sanguennak, pinerrengnak iti nakapaspasnek.
“Ania ti inaramidmo ken ni Sinamar?”
Nakigtotak iti diak ninamnama a saludsod.
“Agpudnoka,” marmaraisem ni Manong Amor Andaya. Mangal-ala idin iti abogasia. “Palungsotka iti pagbaludan no kua...”
Diak ammo ti aramidek; ad-adda a nagbalinak a memmem, kas kuna daydi Frank Quitasol.
“Okey, no ania man ti napasamak, kastoy ti aramidentayo,” kinuna daydi Manong Jun. “Ibagatayo ken ni Art?”
Binutongdak dagidi kameng ti Bannawag, a kunam no maysaak a napeklan a kriminal! Laglagipek ita, no daydi pay la Manong Tante Casabar ti editor wenno nakapanen idiay California a nagkamanganna idi adda kano nangipangta kenkuana gapu iti daydi nobelana a "Dagiti Mariing iti Parbangon," ket daydin Manong Greg Laconsay ti editor. Kasta met ni Manong Johnny Alegre, daydi Tang David Campañano, ken diak malagip no kaduada idin ni Manong Joe Bragado.
“Rumbeng,” kinuna daydi Tang David, a kaprobinsiaan ni Samar. Agkaarruba ti Bangui ken Pagudpud. “Saan a mabalin nga adda magamsaw a mannurattayo.”
“Ania ti makunam?” kinitanak daydi Manong Jun. Agkaprobinsiaanda iti daydi Mayor Art Padua. Rosales ti ili dagiti Hidalgo idinto nga iti Sison dagiti Padua.
“Uray ania nga oras, manong,” kinunak. Narigaten no pagraranggawandak. Total, naikarik metten a ni Samar ti kayatko nga agbalin a katakunaynay iti tungpal biag. “Ngem awan ti kuartak...”
“Kitaenyo no adda mayunayo...”
“Mabalinen ti maysa a paset ‘tay nobelana.”
“Ken awaganyo a dagus ni Art ta yiskediulna ti kasar!”
Inggunamgunamda nga umawagakto iti sumuno a Lunes tapno ammuek no kaano ti ipapanmi idiay Sison.
Nagdamag a dagus ni Samar idi makaawidak.
“Kurang la a kullalongendak!” kinunak. “Napanka gayam nagpulong, dimo imbagbaga. Ngem naimbag met ta maisapsapan.”
“Pasensiakan,” kinuna ni Samar. “Ni ngamin Terry...”
“Sapay koma ta maanusamto ti kabaelak...”
Nagtulaganmi a dimi pay la ibagbaga kadagidi tatang ken nanang, ken kadagidi kakabsatna ti panagkasarmi iti mayor. Naipakpakauna kano ngamin dagidi manangna a Saling ken Siding a narungbonto ti kasarna, ken saan pay a mangas-asawa ta isunto ti ipatugawda a manedier ti pangpanggependa a bangonen a groseria.
NATINONG TI PAPANMI idiay Sison. Nagpakadaak idiay Board of Technical Surveys and Maps ket imbagak nga adda napateg unay a papanak isu a mangliwatak iti maysa nga aldaw. Diak imbagbaga a mapanak agkasar idiay Sison! Pinalubosandak ngem inyunay-unayda a maysa nga aldaw laeng ta kapades idi ti panagsurbeymi. Saan a kabaelan daydi Leonardo Menor a yabaga amin dagiti kasapulan.
Impakadak kadagidi kabbalaymi nga adda miting nga atendaranmi idiay Sison. Diak imbagbaga a mapankami agkasar!
Uray ken ni Jimmy Luzano, dimi imbagbaga.
Naiparparipiripna ketdi idin a dandanin marisut ti parikutda ken ni darlingna—pannakalipatkon ti nagan ti nagbalin a kaingungotna!
Nasapa pay idi immulogkami iti Coromina. Nagtibnok ti gagar ken aligagawmi idi lumugankami iti bus a mangidanon kadakami iti paggibusan ti agdama a biagmi, ken pangrugian ti baro. Kalpasan ti seremonia daydi Mayor Padua, maputedton ti awagko a memmem!
(Maituloyto)
Napalabas a paset: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
