DUA ti tawenko idi tumao ti adiek. Adda idin bukod a balay dagiti nagannak kaniak nga asideg met laeng iti family house da tatangko. Tapno adda mangaywan kaniak, innaladak dagiti iikitko idiay balayda. Sadiay, aminda, agbasbasa iti Bannawag. Isu nga idi agtalloakon, lukiblukibek metten dagiti kopia ti Bannawag ta magustuak dagiti nailadawan nga istoria, dagiti komiks.
Idi dandanin lima ti tawenko, rinugiannakon nga insuro daydi apongko iti tumeng (Cesaria Balantac Pastor) nga agbasa babaen ti kartilia. Tapno kano ammokton ti agbasa inton sumrekak iti Maikamaysa. Adda idi bassit a sanga ti dangla nga agarup sangadangan ti kaatiddogna sa siningdananna iti linas ti maysa a pungto nga inggalutna iti bassit a libro. “Tapno di mapukaw, apok,” kinunana, “usarem a pagitudo inggana’t ammomon ti agbasa. No malpasen ti panagbasami, ipalipitna ti sanga iti libro sana iparabaw iti lakasana.
Nabiit a nasursurok ti nagbasa. Awan pay makalawas, ammok aminen a letra, ken mabasakon dagiti silaba, parapo, ken patang. Ngem idi addakamin iti “Por la Ceñal,” idiayen a naumaak. Kinasuronko ti agispeling iti Español. Kasano ket “pe-o-ere, por; ele-a, la,” kunkunami metten. Isu a naisardeng ti panagbasami ta idi kuan, ilemlemmengakon daydi apong. Uray addaak laeng iti balaymi, no ayabannak, diak simmungsungbat. Dinak met umay biroken, a, ta lugpi met idin. Agal-aludaid. Dina ammo nga addaak laeng a kumkumleb iti sagumbi ta nayallatiwen ti interesko kadagiti urnongna a Bannawag. Ta mabasak idin dagiti linaonna uray saanak pay a napaspas. Basaek amin a linaonna: nobela, sarita, salaysay, damdamag, pagsasao, burburtia. Ultimo nagnagan dagiti mayat a makipagayam babaen iti surat, basaek amin.
TI BANNAWAG KEN SIAK (41): Kasla Adda Naglukat a Baro a Lubong
Agingga a simmukon daydi apong a mangipabasa kaniak iti kartilia. Nasdaaw ketdi idi ipudnok a Bannawag ti basbasaekon. “Denggek man apok, no pudno a makabasakan a nalaing,” kinunana idi. Tinarastasko nga imbasa iti napigsa ti maysa a sarita. Ket agrimrimat dagiti matana a nagkuna : “Nalaingkan, apok. Pagyamanam iti Bannawag!” Ne, ket saan met a kartilia ti imbaganan a pagyamanak!
Matektekanak unay idi a mangur-uray iti ilalabas ti makalawas tapno sumangpet manen ti sumaruno a bilang. Awan langan ti isasangpet ti Bannawag iti taengmi ta adda latta paigatang daydi apong. Adut’ agit-itlog a manokna. Pailakona dagiti itlog ket isu ti paigatangna iti Bannawag ken dadduma pay a kasapulanmi.
Kadagidi a paset ti kinaubingko ti itutubo ti nalaus a panagayatko iti Bannawag. Ibilangko a saan a kompleto ti aldawko no diak basaen uray dagdagullitekto met laeng. Maikabesak pay ketdi aminen a sasawen dagiti karakter uray no atiddog a nobela. Idi innem ti tawenko, inserrekdak a paspasurot idiay eskuela ta pito idi ti tawen ti sumrek a Maikamaysa. Paspasurot kunami no agobserbar laeng ket saan a mailista kas regular a Maikamaysa. Ngem dimmakkel ti mulagat di maestrami ta tartarastasekon a basaen dagiti libro nga Ilokano. Diak ammo no kasano ti namay-anna ta idi agserra ti klase, siak metten ti nag-Third Honors! Ngem ammok no apay, ti la ketdi laingko nga agbasa ti maysa a gapuna. Ken kasta met no apay a manipud Maikadua agingga’t Maikanemak, diakon inibbatan ti puesto a Second Honors.
Addaakon iti sekundaria idi agtubo ti maysa nga essem ti barukongko: agbalinakto met koma a mannurat ken makaipablaak met iti Bannawag. Anian a panagraemko kada Appo Benjamin M. Pascual, Jeremias Calixto, Nemesio Caravana, Jose Bragado, Reynaldo Duque, Juan S.P. Hidalgo Jr., Dionisio Bulong, ken adu pay. Naglalaingdan, kinunkunak, ket dayta a panagraem ti ad-adda a nangaron iti tarigagayko a makaipablaakakto met iti Bannawag. Kinasinsinnuratko pay da Manang Samar (Sinamar Robianes-Tabin, a pimmusay gayamen) ken Manang Fely (Feliciana Javier Mann, a pimmusay metten) ket adu dagiti imbinglayda kaniak maipapan iti panagsurat. “To become a writer is 99% perspiration and only 1% inspiration,” insurat idi daydi Manang Samar. “Basa, surat, surat,surat,” kuna met ni Manang Fely, nga isu met ti inar-aramidko.
First Year-ak iti kolehio iti Northern Luzon Teachers College (Mariano Marcos State University- College of Teacher Education itan) idi 1969-1970 idi impablaak ti Bannawag ti umuna unay a putarko—daniw a pinauluak iti “Sipud Awanka.” Tumukno’t langit ti ragsakko! Aglalo pay ta inawagandak dagiti instructor ken classmates-ko iti “makata.”
Nupay diak insardeng ti nagsursurat iti daniw, insublatko ti sarita. Basa, surat, surat, surat, ti kinkinuak. Iti kaadu a rugik, kaaduanna ti diak naitultuloy. Dagidiay nalpasko, nagbainak met a nangipatulod iti Bannawag. Inuli-ulitko lattan ida a binasa ket kinorkorehirko ida kan’ pay idi maibasar kadagiti suhestion da Manang Samar, Manang Fely, ken kadagiti nabasbasak a komentario dagiti nagpapaay a hurado kadagiti pasalip iti panagsurat iti sarita.
Daydi la Manang Samar ti nakaituredak a nangipakitaan iti maysa kadagiti saritak. Napalaus ti bainko idi subalitannak ket insublina daydi saritak ta umis-isem kano ni Manong Lore (Lorenzo G. Tabin) idi basbasaenda. Nupay kasta, ti nagsayaatanna, insuronak no kasano nga isagana ti manuskrito ken imbinglayna dagiti dadduma pay nga alagaden iti panagsurat iti sarita. Tinantandaanak amin dagitoy ket isuda ti nagibasarak tapno mapasayaatko dagiti sinuratko.
Tawen ti limmabas agingga nagturposak, sa nangisuroakon. No sumro ti eesmak nga agsurat, agsuratsuratak latta. Idi 1988, impatulodko iti Bannawag ti nabayag a sinalsalingsingak a sarita. Ket kaasin’ Apo Dios, nasukdalko ti yaanamong daydi Manong Johnny (Juan S.P. Hidalgo Jr.) tapno maikari a mai-Bannawag. Anian a nagimnas iti lagipko daydi suratna nga ipatulodkon ti ladawak ken kabibiagko a kakuyogto ti saritak a maipablaak! Ken aglalo la unay dagidi makapatangar-lapayag ken makainspirar a paliiwna iti gapuanak. Diak ibilang a pasablog dagidiay ngem no bilang kasta man, nagsam-itdan a pasablog!
“Mannuratakon!” indirdir-i ti pusok. Pinauluak daydi a saritak iti “Makatayaben Dagiti Urbon” ngem “Agbalbaliwto” ti paulona idi maipablaak. Kayatko idin ti agsurat iti ad-adu pay, ngem gapu kadagiti obrak iti eskuela ken responsibilidad iti pamilia, tallo manen a tawen ti limmabas sa napasarunuan. “Piman,” ay-ay-ayennak ti kannigid a pispisko a sumsumraen met ti kanawan “At least, adda manen rummuar. Uray man ket no mabayag!” “Nagpambar Met” ti paulo daydi simmaruno a saritak a naipablaak idi 1991. Innem a tawen sa napasarunuan: “Agpullodanto!” ti paulo ti maikatlo a saritak, a rimmuar idi 1997.
Pinadasko met ti nangpatpatulod iti benneg a “TI Diak Malipatan a Padas” ket naipablaak met daytoy idi 2009.
Wen, agyamanak iti Bannawag a nagsursuruak a nagbasa iti napaspas. Agyamanak ta pinataudna ti essem ditoy barukongko nga agbalin met a mannurat. Ta uray kasla puling laeng dagiti gapuanak a maidilig kadagiti gapuanan dagiti agkakapuner ken agkakasudi a manurrattayo, napagustuan met ‘toy riknak a naawagan iti mannurat uray paspasurot laeng.
Agsuratsuratak pay laeng agingga ita, nupay nakadulin laeng dagiti masursuratko. Sapay ta maaddaanakto manen iti gundaway a maipatulodko dagitoy iti Bannawag ken maikaridanto met a maipablaak tapno makitakto manen ‘toy naganko kadagiti panidna. —O
---
