NAITUDING ti Nobiembre iti tunggal tawen a kas National Rice Awareness Month (NRAM). Naipaulog ti proklamasion (Proclamation No.524) a pinirmaan ni dati a Presidente Gloria Macapagal Arroyo idi Enero 5, 2004; inranana iti panangideklarar ti United Nations (UN) iti tawen a 2004 a kas International Year of Rice (IYR), kas pangipakita ti Filipinas iti suportatayo iti daytoy a kapanunotan (IYR) ti UN.  Isu a napauluan daytoy a proklamasion iti “Philippine Celebration of the International Year of Rice in 2004 and Declaring the Month of November as National Rice Awareness Month.”

Kasta met a ti pannakaselebrar ti NRAM, intipon ti gobierno ti pannakaselebrar ti anibersario ti Philippine Rice Research Institute (PhilRice) a nabuangay idi Nobiembre 5, 1985 babaen ti Executive Order No. 1061. Ti PhilRice, isu ti nasional a sentro ti pagilian nga agsukisok kadagiti umno a wagas ti panagpatanor iti pagay  agraman ti panagtakuat kadagiti bin-i a makaited iti nangato nga apit. Isu a tunggal pannakaselebrar ti NRAM, malaksid iti pannakanayon ti ammo dagiti umili tapno maiwaksi ti kinakurapay ken maragpat ti makunkuna nga umdas a taraon para iti amin (food sufficiency) ditoy met a maiparang dagiti programa ken gapuanan  ti PhilRice a mainaig kadagitoy.  Gapu ta maysa a bulan ti panangselebrar iti NRAM, adu dagiti aktibidad ken sursuro nga iparparanud daytoy nga okasion.

Pagkurangan ti NRAM

'Ania Pay ti Kayatmo, Saankan a Mapitakan!'

Ngem ti nadlawko, nupay adun a tawen ti pannakarambakna, ditay met laengen makaaon iti parikuttayo maipanggep iti bagas; kasla agkurang dagiti garawtayo no maipanggep  iti panaginut iti bagas ti pagsasaritaan.  Kasta met a nagdakkel a burburtia kaniak no apay nga iti likud ti tinawen a  krisis a pagdaldalanantayo  maipanggep iti panagkurkurang ti bagas, un-unaentayo pay nga ilungalong babaen ti NRAM  ti panagusar dagiti umilitayo kadagiti makapasalun-at a bagas a kas iti brown rice, pigmented rice, kdp.  Kasla napatpateg daytoy nga isyu ngem ti krisis ti bagas a bakbaklayentayo iti tinawen.

No maminsan, saan a narigat nga awaten no apay nga awan pulos paset ti NRAM a nakaturong iti panaginut iti mausar a bagas.  Di bumurong a ti PhilRice ti mangidadaulo iti pannakaselebrar ti NRAM ta anibersarioda la ket ngarud ti pannakarambakna. Ket no amirisen, saan a lohikal a paggiddanen a sanguen ti PhilRice ti pannakapaadu ti maapit a bagas ken  ti panangallukoyna  kadagiti umili iti isu met laeng nga okasion ti panaginutda iti panagusar ti bagas babaen, kas pagarigan, ti pannanganda iti mabalin nga isandi iti innapuy a kas iti kamote (kaong) wenno kamoteng kahoy (maysa a wagas a panaginut iti bagas). Kasla pinagsilpom iti daytoy a banag  ti alupasi ken bamban.

Nupay kasta, mabalin nga iwayat dagitoy iti uneg ti maymaysa nga okasion a kas iti NRAM.  Mapagbinnuligda pay, no maaaramid dayta,  nga agturong iti maymaysa a tema a kas iti pannakaipanamnama ti umdas a suplay ti bagas ti pagilian.  Kasta met a no inayon ti rice conservation iti pannakaselebrar ti NRAM, maparungbona pay ti pannakarambak daytoy.  Laeng, sabali met ti mangidaulo iti daytoy nga aktibidad.

Gapu met iti daytoy a panirigan, nasken koma a maamendaran ti Proclamation No. 524 tapno maselebraran koma met ti Rice Conservation Week a kas maysa nga aspekto ti pannakarambak ti NRAM.

Ti Rice Conservation Week

Dagitoy man ti mailungalongko a pangselebrar  iti Rice Conservation Week.  Mabalin a nayonan, kissayan wenno sukatan no adda mapanunotyo a nasaysayaat a pangrambak.

1.      Panangipakaammo no ania ti estado wenno kasasaad ti apittayo iti dayta a tawen a pannakarambak ti NRAM, no kasano ti kaadu ti nakonsumotayo a bagas, inangkat (no nagangkattayo), presio ken dadduma pay nga estadistika nga adda pannakainaigda iti bagas;

2.      Panangyam-ammo/panangiparang(demonstration) kadagiti nadumaduma a wagas a panaginut iti panagusar iti bagas;

3.      Panangallukoy kadagiti umili a padasenda nga ipatungpal dagiti nadumaduma a wagas a panaginut iti bagas;

4.      Panangiparang (no adda) iti baro a taraon wenno mula a natakuatan  a makatulong iti pannakaikabassit ti kanen nga innapuy; ken

5.      Panagiwaras kadagiti polieto/poster a mangal-allukoy iti panaginut iti bagas.

Gapu ta maysaak laeng a gagangay nga umili, awan karbengak a mangidaulo iti pannakaideklarar wenno pannakaselebrar daytoy a pasken. Ket yamanek la unay no adda makapidut iti daytoy a kapanunotan a mangipatungpal aglalo kadagiti agbasbasa iti Bannawag nga adda koneksionda kadagiti turayen ti Department of Agriculture wenno ti Department of Science and Technology nga akinsakup iti Food and Nutrition Research Institute (FNRI); wenno kadagiti pribado a grupo a kas iti Philippine Business for Social Progress.

Babaen ti Rice Conservation Week, mamatiak a dakkel ti maitulong daytoy iti pannakaiwaksi ti tinawen a parikuttayo iti panagkurkurang ti bagas ditoy pagilian.—O

(Bannawag, Nobiembre 16-30, 2024 a bilang.)