(Naipablaak iti Bannawag nangrugi iti Oktubre 29, 2012 a bilang)
NAGDANAG ni Sito. Amangan no maaktuan dagiti annak ni Nana Narda dagiti adda iti uneg ti balay. Intalmegna ti bobosinaan ti lugan. Nagsasaruno. Kasla kampay idi ket testestingenna. Siripsiripenna ti abay ti manibela.
NOBELA: Apo Baboy Party-List (5)
Pagam-ammuan, nasiputanna ti ulitegna a nagdardaras a nagpakosina. Immulog iti agdan iti bangsal. Simrek iti kasilia iti arubayan.
Iniseman dagiti agkabsat idi lumabasda iti yanna. Inyad-addana met ti nangkutingting iti manibela ti lugan.
Immuli dagiti agkabsat iti balay. Saanda a nakita ti lakay a timmungraraw iti yanna sa sineniasanna ni Sito. Sineniasan met ti baro ti ulitegna a rummuaren.
Nabannayat ti pannagna ni Lakay San Lucas a nagturong iti yan ti kaanakanna.
“Naimbag man ta ammom ti inaramidmo, barok,” kinuna ti lakay nga agel-elek.
“Diak met kayat a matiliwanka, angkel,” kinuna ni Sito a nagkatawa. “Amangan no papanawendata. Ditoy ti ammo dagiti paggatgatangantayo a pagitulodan kadagiti gatangtayo a baboy.”
Dimsaag ni Sito. Immakar iti likud ti lugan.
“Ditaka nga agtugaw, angkel, ta yiladmo. Ammok a nabannogka,” kinunana.
Naggarakgak ni Lakay San Lucas.
Maawatan ni Sito no apay a maaramid ni ulitegna ti ar-aramiden daytoy. Saan ngaminen nga agkadutdotan ti ultegna ken ni antina a Caria. Dina pay ammo no nagsublin ti ikitna iti balayda. Iti panagpanaw daytoy iti naminsan, mano nga aldaw idi a saan a nagaw-awid. Napan nagpakni iti balay da kasinsinna a Lumen.
Napaisem ni Sito ta malagipna manen ti kuna ti ulitegna kenkuana idi. Ti kano ar-aramiden daytoy ti mangpapaubing iti daytoy.
Pudno, maysan a senior citizen ni angkelna ngem kasla agtawen pay laeng iti limapulo. Isu a napigsa ti pakinakemna iti party-list-da. Ikkannanto man ketdi dagiti annak ni Nana Narda iti polieto bareng no makatulongda nga agkampania. Nagturpos dagiti agkabsat iti kolehio. Ket no mangabakda, saan nga adayo nga alaento ti lakay ti maysa kadagiti agkabsat iti opisinada iti Kongreso. Ket nalablabit a ti balasang ti pilien daytoy.
Kalpasan ti duapulo a minuto, immulog ti balasang, ni Marieta wenno Etang, a nakatisert ken naka-shorts. Nagtakder iti paraangan a mangtangtangad iti salamagi.
Dinayaw ni Sito ti sippukel dagiti napudaw a luppo ti balasang. Aglalo ket naisarang iti bombilia iti pataguab.
Inasitgan ni Sito ti balasang ket impakitana ti polieto ti Apo Baboy.
“Ania daytoy?” kinuna ti balasang.
Inlawlawag ni Sito ti kaadda ti party-list nga Apo Baboy.
“Ni Tata San Lucas, kandidato ti party-list?”
“Wen,” kinuna ni Sito. “Uray siak. Uppatkami.”
Kasla kayat ti balasang ti agpaggaak. Ngem kinunana met laeng, “Agpayso?” Napalalo nga isemna.
“Agpayso! Ket mangabak no tulongandakami.” Naawanen ‘tay pannakapabainna. Ket imbagana payen a rummuarto ti anunsioda iti Bannawag.
“Basta alaennakto ngarud ni tata idiay Congress no mangabakkayo,” kinuna ni Marieta. Simmam-iten ti isemna.
“Wen, siak ti makaammo kenka,” impasingked ni Sito. Napaanges iti nauneg a nangperreng iti balasang. Kinapudnona, adda naidumduma a talukatik iti barukongna. Agayat? Tunggal agtarusda ditoy no kasta nga umayda aggatang iti baboy, mapampanunotna nga armen no kasta nga agkitada. Ngem tubngarenna met laeng dayta a rikna no mapanunotna a saan a maikari iti balasang. Nagturpos daytoy iti kolehio ken natalged ti trabahona idinto a hayskul laeng ti nalpasna. Ken aggatgatang laeng iti baboy ti pagsapulanna. Saan la ketdi a mainumo. Kasla langit ken daga, a kas kunada.
Maysa pay, napanunotna idi ti kasasaad ti ulitegna ken ti ina ti balasang. Kasla dina maako nga asawaenna ti anak ti kalkallongen ti ulitegna.
Idi tumallikud ti balasang ken agturong iti agdan, binuya ni Sito ti panagkinni ti patong daytoy.
Anian, ama! nakunana. Maaprosanna la koma dagita a nasippukel a luppo! Ket inarapaapna pay ti nasalun-at a barukong ti balasang nga iti panangipapanna, awan ti barakangna.
Ipasneknan sa ketdin nga armen. Ngem di kad’ saanna a kayat ta kalkallongen ni ulitegna ti ina ti balasang? Ala, ket agbaliw met ti rikna ken pangngeddeng no dadduma. Ngem kayat ngata ni Nana Narda? No kongresmanton, saandanto met ngatan a tagibassiten. No saanto man a makatugaw, alaento met ngata ni ulitegna a sidekick.
Nagsig-am ni Lakay San Lucas. Kinita ni Sito ti ulitegna nga adda pay laeng iti lugan.
“Sabalin sa metten ti panagkitkitam ken ni Marieta, barok?” kinuna ti lakay. “Agunika latta ta kasaok ti inanana.”
Nangigis ti isem ni Sito.
“Natnag sa ti riknak kadagiti luppona, angkel,” kinuna ni Sito. “Dati, pagattumeng ti shorts-a. Ita, dandani metten pagatsellang.”
Nagkatawada a dua.
“Agpabagikayo man met iti katkatawaanyo,” nasingada iti timek ni Nana Narda.
“Adda la nalagipmi,” kinuna ni Lakay San Lucas. “No kayatmo, umayka ditoy ta makipagkatawaka met.”
“Aglutlutoak iti pangrabiitayo,” kinuna ti baket. “Innak la gumatang iti pagrekado dita tianggi.”
Idi nakasibeten ni Nana Narda, kinuna ni Sito: “No kongresmankanton, angkel, saankanto ngata nga agsapul iti karissabong?”
Nailabeg ti lakay. Namatmatanna ni Sito.
“Ania, aya, ti gidiat ti baket ken ubing?” kinunana. “Saan kadi nga isu met laeng nga isu?”
“Dakkel, a, ti gidiatna, angkel,” insungbat ni Sito. “Ala, pagdiligem man dagiti agina.”
Nagsanapsap ni Lakay San Lucas.
“Padasekto amin a saan pay a napadasan, barok,” kinuna ni Lakay San Lucas. “Kuna ti maysa a naam-ammok a doktor a masapul nga agayat ti maysa a nataengan tapno umubing ti riknana ket iti kasta, saan a lumakay ti bagi.”
“Korek, angkel!” kinuna ni Sito. “Ngem uray no kayatmo ti agpapas iti nalasbang no awan met ti kuartam, awan latta. Ngem no kongresmankanton, maaramidmonton ti amin a kayatmo.”
Saan a nagbayag, inyayaben ni Nana Narda ti pannangan.
Iti panganan, nadakamat ni Roger, ti lalaki nga anak ni Nana Narda, ti Apo Baboy. Nabasa kano daytoy ti tarheta nga inted ti inana.
Ni Sito ti ad-adda a nagpalawag ta kayatna ti agpasikat iti balasang.
“Agtugawkami nga uppat a nominado iti las-ud ti tallo a tawen no dakkel ti mabotos ti Apo Baboy. Ngem no maysa laeng ti katimbengna a nominado ti mabotos, tallokami nga agsisinnublat. Kayatna a sawen, makatawen nga agtugaw ti tunggal maysa kadakami.
“Kayatmo a sawen, makatawen laeng no kua nga agtrabahoak idiay Congress?” insalpika ni Marieta nga umis-isem.
“Saan, a,” insungbat ni Sito. “Kas pagarigan, umuna nga agtugaw ni angkel. Alaennak met nga staff. Kastanto met ken ni Atorni Palpallatoc, ket madutokan ni angkel a dianitor. No malpas ni atorni, siakto met ti sumublat. Agtalinaed a dianitor ni angkel ta kababain met nga agbalin a dianitor ni atorni.”
Nakipagkatkatawa ni Lakay San Lucas iti panagkatawa da Roger ken Marieta. Umis-isem laeng ni Nana Narda.
Idi malpasda a mangrabii, immulog ni Sito tapno agpalpa iti papag iti sirok ti salamagi. Simmaruno kenkuana ni Marieta.
“Ikkamto met ti boyprenmo iti tarheta,” impaspasarak ni Sito a kinuna.
“Awan laeng ti boyfriend-ko,” insungbat ti balasang, “Adda met umas-asibay ngem diak kapkapnekan.”
“Urayennak ngarud,” inrabak ni Sito. “Armenkanto no kongresmanakton. Mabainak pay laeng ita ta awan pay ti adu a kuartak.”
“Weee,” intaliaw ti balasang.
“Waaa,” inkatawa ni Sito.
Saanda la ket ngarud a nadnadlaw ti yaasideg ni Lakay San Lucas.
NASAPA a nagriing ni Sito iti kabigatanna. Unaanna dagiti agkabsat nga agdigos iti banio. Mabayag ngamin nga agdigos ni Marieta.
“Mamigatta pay satanto rummuar,” kinuna ti ulitegna idi makapelles. “Tapno ditan problema ti pangananta iti ruar.”
Idi agpakada dagiti agkabsat iti inada tapno mapandan agtrabaho, nagpakada metten dagiti aguliteg. Adda inyarikap ni Lakay San Lucas ken ni Nana Narda a nabukel a lima gasut.
“Pagpasiaranyo, aya?” dinamag ti baket.
“Amangan no dumanonkami iti nagbedngan ti Cabugao ken Sinait iti daya,” iunsungbat ni Lakay San Lucas.
“Umaykayo ngarud umian ditoy no rabii?” dinamag ti baket.
“Diak ammo,” insungbat ti lakay. “No addakami, addakam’to lattan.”
Nagrupanget ti baket. “Ania dayta?” kinunana.
Inlinged ni Sito ti ellekna. Sabali met ti karinioda, nakunana iti isipna ket immunan iti agdan. Amangan no adda pay kayat nga aramiden dagiti dua a dida kayat a makitana.
Agrungrungiit ni lakay San Lucas idi dumteng iti yan ni Sito. Impunasna ti bukot ti dakulapna kadagiti bibigna.
“Agatrungrong, angkel?” dinamag ni Sito. “No karissabong, nabanglo dagiti bibigna.”
“Into pay la no kongresmanak dayta, barok,” inkatawa ti ulitegna.
Napanda iti highway. Agpaitulodda laengen ti traysikel iti barangay iti daya ti ili. No magmagnada, maysa wenno dua nga oras.
Adda tagilako iti nasungadda a barangay. Dua. Bulos ti maysa ngem nakaidda iti sirok ti kosina. Nakagalut ti maysa iti sirok ti kaimito.
Tapno saan a tumaray ti bulos, inayaban ti baket babaen ti panangpatitna iti lata a pagbugbugboganna iti inirap a linebbek a nambaan a pagpakanna. Idi umasideg ti baboy, inikkan ti baket iti tuyo ken binugbog ti kulluong ti baboy.
“Mano ngarud ti pangilakuam iti baboymo, mari?” dinamag ni Lakay San Lucas.
“Mano ketdi, a, ti magtengyo, pari,” kinuna ti baket.
“Sika, a, ti mangibaga ta sika ti aglako,” kinuna met ti lakay. “Tumawarak no nangina. Ngem no mabalinen, awanen ti adu a sao. Dimo tultuladen ti botika nga awan tawar ti tagilakoda nga agas.”
Ngem impalaw-as ti baket ti presio ti baboyna.
Kinaradap met ni Lakay San Lucas ti kaguduana.
“Adayo, a, a magatangyo ti baboyko no dayta laeng ti tawaryo,” kinuna ti baket a nangipakni iti lata a naglaon iti binugbog, ken ti sako a naglaon iti tuyo.
“No impallangatokmo met ngamin, mari,” inrason ni Lakay San Lucas. “Awan makagteng iti dayta. Adda kadin nangtawar a sabali iti baboymo?”
“Adda, ngem saankami a nagkaayatan,” insungbat ti baket.
“No lako a saan ti baboymo, awan ti makagatang, mari,” kinuna ti lakay. “Kalpasan ti dua a bulan, dimonto pay makita a limmukmeg wenno dimmakkel ‘ta baboymo idinto a nakaipakankan iti mano gasut a pisos a pateg ti tuyo. Iramanmo ditan ti rigatmo nga agpakan. No talaga nga aglakoka, agkissayka. Alaemni no kua ti dua.”
Impasirig ti baket ti nakabaud a baboyna. “Uray isu laeng ngarud ti maalayo,” kinunana. Imbagana ti presio ti baboy.
Mabalbalinen, nakuna ni Lakay San Lucas iti nakemna. Ngem masapul a bumaba pay.
Timmawar ti lakay. Sangkabassit laengen a saritaanda, nagkinnaayatandan.
“Nayonanyo ti tawaryo iti maysa ta alaenyo ida a duan,” kinuna pay ti baket.
Nalagip met ni Sito ti tarheta ti Apo Baboy. Inyawatanna ti baket.
Nabayag a miningmingmingan ti baket ti ladawan. Sa tinaldiapan daytoy ni Lakay San Lucas.
“Karuprupam met daytoy, pari,” kinuna ti baket.
“Isu dayta, mader,” kinuna ni Sito a simmungbat ket inlawlawagna no ania dayta.
“Wen, a, ngem adda metten kandidatomi,” kinuna ti baket.
“Awan problema dayta, mader,” insungbat ni Sito. Ibutosyonto latta ti kandidatoyo a para diputado. Ngem laglgipenyon ti Apo Baboy.”
“Ania ngay met pakairanudanmi iti daytoy?” kinuna latta ti baket. “No adda madadael a kalsada wenno rangtay ditoy lugarmi, umayyo kadi met laeng patarimaan?”
Nailabeg ni Sito. Sakupda ngata dayta? Ngem napardas a nagandar ti utekna.
“Ti diputado iti distritoyo ti makaammo iti dayta, mader,” insungbat ti baro. “Kas kadakayo laeng nga agtartaraken iti baboy ti tulonganmi. Kas pagarigan, addanto parikutyo maipanggep iti panagtarakenyo iti baboy, ipakaammoyonto kadakami.”
“Pangsapsapulanminto ngay kadakayo?”
“Agsuratkayto idiay Kongreso. Wenno umaykayo idiay opisinami. Addakaminto a sisasagana a tumulong kadakayo,” impalawag ni Sito. “Isu nga idulinyo dayta tarhetayo.”
“Hu, diak la patien. No dandani pay dawatenyo ti baboy a gatangenyo…” indayamudom ti baket.
Nagmaga ti karabukob ni Sito ket kimmita iti ulitegna.
(Maituloyto)
