ADU dagiti pagsayaatan a maipaay ti Carbonized Rice Hull (CRH) wenno ‘tay inuring a taep. Isu a no adu ti taepyo, diyo ibelbelleng. Ta no mapagbalinyo a CRH, napintas daytoy a para kadagiti mulayo. Wenno mabalinyo nga ilako ta adun dagiti agkasapulan iti CRH.

Sakbay nga ibinsabinsami no kasano ti agaramid iti CRH, nasayaat no ammuentayo man dagiti pagsayaatan nga ited daytoy.

·        Maysa nga alternatibo a material ti CRH a kasapulan iti panagtalon. Naaramid daytoy manipud iti taep.   No mainayon kadagiti organiko a materiales, pumintas ti kalidad ti daga a pagmulaan. 

Kolum

TULONG ITI MANNALON: Ammom Met Laeng ti Umno a Panagabono?

·        Maaramat a pangkondision iti daga.  Mabalin nga inayon iti takki dagiti dingo, compost ken dadduma pay nga organiko a materiales.  Segun kadagiti eksperto, mabalin a suroten ti ratio a 1:1. Kayatna a sawen, ti maysa a paset ti CRH, mabalin nga itipon iti maysa a paset ti daga wenno compost.

·        Dakkel a tulong daytoy nangruna kadagiti lugar a problema wenno agkurkurang ti suplay ti danum.  Kabaelan ngamin ti CHR a a pagtalinaeden ti dam-eg ti daga.

·        Makatulong a mangted iti nayon a sustansia ti daga.

·        Paalistuenna ti pannakaipaay ti sustansia a kasapulan dagiti mula. Daytoy ti rason nga al-alisto nga agtubo, dumakkel, ken umalisto ti panagdakkel dagiti bunga dagiti mula.

·        Gapo ta naluto daytoy, saanen a problema dagiti organismo a mabalin a makadadael kadagiti mula.

·        Maaramat dagiti saanen a maar-aramat a taep a masansan a problema no sadino ti pakaibellenganna.

·        Mangted iti nayon a pamastrekan.

·        Maksayan ti ipaayna a risgo iti aglawlaw no maurnong dagitoy.

·        No maaramat ken maitipon iti pagmulaan, al-alisto ti aggabut kadagiti ruot, ken napimpintas ti panagdakkel dagiti mula. 

·        Dalusan wenno ikkatenna ti saan a nasayaat nga angot gapu ta addaan iti activated carbon nga isu ti mangsagepsep iti saan a nasayaat nga angot. Kas iti uring, no ikabil iti uneg ti refrigerator, pukawenna ti di makaay-ayo nga angot uray pay dinalusamon ti uneg ti ref.  Mabalin pay nga ikabil iti datar dagiti pagtaraknan iti dingo ta maksayan ti saan a nasayaat nga angot iti pagtaraknan. 

Ita, sursuruentayo met ti agaramid iti CHR.

Kastoy ti aramiden:

Maysa nga open-type carbonizer nga inaramid ni Lyndon Madrid ti Brgy. Bungcag, Dingras, Ilocos Norte.

1.      Mangala iti sumagmamano kaputed a kayo a pagsungrod. Aronan agingga a bumeggang. Pilien ti lugar a patag ken no mabalin, sementado. No saan, ap-apan iti galba.

2.      Kaluban ti aron iti open-type carbonizer (kitaen ti nailadawan). [No awan ti carbonizer-yo mangala iti nagawangan a lata ti biskuit—dayta ar-aramatenyo a pagbahasan; agaramidkayo iti sumagmamano nga abut kadagiti bakrangna, ikkatenyo ti kalubna ket ditoy nga ipuestoyo ti nalukot a galba a kas simborona. Ikkatenyo met ti pannakadatar ti maysa a kutitna.]

3.      Kalpasanna, mangikabil iti 12-14 a sako a taep iti aglawlaw ti carbonizer agingga a madanon ti simboriona iti 1 a metro a kangato. (Nupay mabalin met a kissayan, mairekomendar a kastoy ti kaadu ti taep tapno ad-adu met laeng ti maaramid ken saan a masayang ti oras.) No open-type ti aramaten, mabalin ti agaramid iti CRH ti sirok dagiti agbungbunga a kayo tapno mabugaw dagiti peste. Makatulong pay iti panagbunga dagitoy. No napintas ti panagruar ti asuk kayatna a sawen a napintas ti pannakapupuor ti atep iti uneg.

4.      Ballikiden kalpasan ti 20-30 a minuto wenno no makitan a mapuoran ti rabawna. Kastoy a kastoy ti aramiden tapno saan a dumapo wenno kasla agbalin a polbos ti taep. Masapul nga aglanglanga latta a taep uray napuoran wenno ngimmisiten.

5.      No ngimmisit aminen, dagus a sebseban tapno di agpaut ti pudot iti uneg; iti kasta, saan a dumapo ti taep. Agaramat iti ragadera.

6.      Bay-an a mabaawan a nasayaat dagiti ngimmisit a taep. Mabalinen nga isako kalpasan ti maysa nga aldaw.  Napintas ti maaramid a CRH no agpapada ti kinangisitna wenno puro (awan nailaok nga umamarilio a taep wenno dapo).

Ni Lyndon Madrid ken ti inaramidna nga inuring a taep wenno CRH (carbonized rice hull). Maysa ni Lyndon kadagiti kaunaan a nagbasa iti Eskuela iti Tangatang wenno School-on-the-Air (SOA) nga insayangkat ti Mariano Marcos State University (MMSU), Agricultural Training Institute-Regional Training Center 1 (ATI-RTC 1), Local Government Units ken ti Provincial Government of Ilocos Norte (PGIN).  Maysa kadagiti naisuro kadakuada ti panagaramid iti CRH.

Pagyamanantayo ti PhilRice iti panangibinglayna iti daytoy nga impormasion. No kayatyo met ti maaddaan iti carbonizer, mabalinyo ti makiuman iti Philippine Rice Research Institute (PhilRice) iti Siudad ti Batac. –O

(Bannawag, Marso 16-31, 2023)