NABAYAGEN nga agtaltalon ni Tata Alejandro V. Castillo Jr., 72, ti Brgy. 27-A, Pungto, Bacarra, Ilocos Norte ngem dina mapatangan ti imulana iti kataltalonanna. Pagay, mais, ken natnateng ti imulmulana. Awan agsayaat a maapitna ta no panagtutudo, maupran. No katikagna, narigat latta met ti pagpadanumna.

Agingga nga adda nakitana a bunga ti kardis. Pinidutna ket impuruakna. Adda tallo kapuon a nakalasat ket nagbunga. Segun kenkuana, natnatnag dagiti nagango. Agingga nga immadu ti mulana.

Gapu ta immadun ti mulana, impakaammona iti Agriculture Office ti ilida a Bacarra.  Ngarud, kalpasan ti innuman ti MAO ti Ili ken ti Mariano Marcos State University (MMSU), naisayangkat ti panagsanay iti panagmula kasta metten ti panagproseso iti kardis.  Nagserbi nga speakers da Dr. Jocelyn A. Bernabe ken Ms. Vina Mae Cabugon manipud iti MMSU.  Nairaman kadagiti naisuro ti  panagaramid iti kape, panagaramid ti embutido, ken meatballs fortified with kardis.

Ania Dagiti Kababalin ti Mula a Kardis?

Kolum

TULONG ITI MANNALON: Ammom Met Laeng ti Umno a Panagabono?

Kinaagpaysuanna, maibilang ti kardis a kas maysa a versatile crop ta naruay dagiti pakaaramatanna.  Maaramat a nateng wenno sidaen ken dadduma pay a taraon a pakaaramidanna, pagpakan iti dingo, pagtungo, makatulong a mamagtalinaed iti kinabaknang ti daga, agas (folk medicine) ken kadagiti dadduma, mabalin pay a pagalad. 

Adda met dagiti panagadal a naisayangkat a daytoy a mula, makatulong kadagiti adda diabetes-na agraman dagiti addaan iti nangato a lebel ti fats iti dara (bad cholesterol). Makatulong a mangkontrol kadagiti addaan iti nervous breakdown, parikut iti panaganges, sakit ti tian, sakit ti kidney (bato), kdp.

No barayti ti pagsasaritaan, adda dagiti barayti a nairanta a para nateng, para pakan kadagiti dingo, ken adda met para proseso.

Maibatay kadagiti panagadal a naisayangkat, no kinaandur ti pagsasaritaan, maysa ditan ti kardis.  Naandur a mula daytoy kangrunaanna kadagitoy a panawen a nakaron ti epekto ti climate change.  Saan a pagpapatang nga imula ta makaadaptar daytoy kadagiti nadumaduma ti klasena a daga. Mabalin a dumakkel iti panaraten ken napigket a daga, basta saan nga upran ti danum.

Ni Tata Alejandro ken dagiti mulana a kardis iti arubayan ti balayda iti Bacarra, Ilocos Norte. Kaduana iti ladawan ni Ms. Cely Rivera ti MAO Bacarra ken dagiti agserserbi iti MMSU Extension a da Bernard Polido, Bella Gervacio, ken Sherlyn Nicolas.

No adda met kataltalonanyo a narigat a maatianan wenno narigat a makadanon ti danum kangrunaanna iti daytoy a panagtitikag, padasenyo met a mulaan ti kardis.

Mabalinyo met ti agmula iti arubayanyo. Asideg a pagnatengan, agserbi nga ornamental plant (masetas) wenno paglinongan.

Segun ken ni Dr. Bernabe (MMSU-CAFSD Dingras), addada bukel ti kardis a mabalinda nga ilako kadagiti mayat nga agmula. 

No met kayatyo ti agsanay iti panagmula ken panagproseso, mabalinyo ti makiuman iti MMSU wenno agsurat iti Presidente, Mariano Marcos State University, Siudad ti Batac. --O

 (Bannawag, Mayo 1-15, 2024)