Inkari ni kabbotos a presidente Donald Trump nga ikkatennan ti birthright citizenship apaman a makapgtugaw inton Enero 2025 tapno matungpalna dagiti campaign promises-na nga addaan panggep a manglapped iti imigrasion ken mangbaliw iti kaipapanan ti kina-Amerikano.
Ngem ania man a panagpanggep a mangpasardeng iti pagalagadan ti birthright citizenship, sanguenna dagiti narikut a legal a saritaan.
Ania ngamin ti birthright citizenship? Kaipapanan daytoy ti automatiko a panagbalin nga American citizen ti asino man a nayanak iti Estados Unidos. No manon a dekada a masursurot daytoy ken mayaplikar kadagiti ubbing a naipasngay iti US manipud iti nagannak nga ilegal ti kaaddana iti US wenno adda iti US babaen ti tourist visa wenno student visa.
Nupay masursurot daytoy iti US, saan a maar-aramid iti amin a pagilian, ket inkalintegan ni Trump ken dagiti mangsupsuportar kenkuana a maab-abuso daytoy a sistema ket rumbeng nga adda dagiti naing-inget a pagalagadan iti panamagbalin a kas American citizen.
2 ti natay, 6 ti nasugatan iti pammaltog iti Christian school idiay Wisconsin, U.S.; 15-anios a balasitang nga estudiante ti nagpaltog
Ngem kuna ti dadduma a daytoy a right ket adda iti 14th Amendment ti Konstitusion ti US ket narigaten a maibabawi, nga uray mat ni posible koma, saan a nasayaat nga idea.
Imbatad ni Trump, iti interbiu kenkuana iti “Meet the Press” ti NBC, nga ipapatina ti planona a pasardengen wenno ikkatenen ti birthright citizenship apaman a makapagtugaw. "Pagpatinggaentayo daytan ta nakakatkatawa dayta,” kinunana.
Inkalintegan ni Trump ken dadduma pay a kontra iti birthright citizenship a mangpataud daytoy iti insentibo para kadagiti tattao nga umay iti US iti ilegal a wagas wenno makipaset iti “birth tourism,” a dagiti masikog a babbai ket sumrek iti US a ti laeng rantada ket agpasngay tapno dagiti maipaayan dagiti annakda iti citizenship sakbay nga agsublida kadagiti naggapuanda a pagilianda.
“Ti panagballasiw lattan iti beddeng ken kaadda ti anak, saan koma a mangted iti karbengan iti asino man iti citizenship,” kinuna ni Eric Ruark, direktor ti panagsukisok ti NumbersUSA, a mangikalkaintegan iti pannakakissay ti imigrasion. Supsuportaran ti organisasion dagiti panagbalbaliw a kasapulan nga uray maysa laeng a nagannak ti a permanente a legal nga agnanaed wenno umili iti US tapno automatiko a makagun-od dagiti annakda iti citizenship.
Inkalintegan met ti dadduma a ti panangpasardeng iti birthright citizenship ket makadadael iti pagilian.
“Maysa kadagiti dakkel a benepisiotayo a dagiti tattao a nayanak ditoy ket citizens, saan nga illegal underclass. Adda nasaysayaat nga asimilasion ken integrasion dagiti imigrante ken dagiti annakda gapu iti birthright citizenship,” kinuna ni Alex Nowrasteh, bise presidente para iti economic and social policy studies ti pro-immigration a Cato Institute.
Idi 2019, pattapattaen ti Migration Policy Institute a 5.5 milion nga ubbing nga awan pay 18 ti tawenda ti makipagnanaed iti di kumurang ngem maysa a nagannak nga ilegal nga adda iti pagilian. Ibagian daytoy ti 7% iti populasion dagiti ubbing iti US. Kaaduan kadagitoy nga ubbing ket US citizens.
Ngem ania ti sagudayen ti linteg?
Kalpasan ti US Civil War, pinasingkedan ti Kongreso ti 14th Amendment idi Hulio 1868. Daytoy nga amendment ti nangipasigurado iti citizenship para iti amin, agraman dagiti Nangisit (a tattao).
“Amin a tattao a nayanak wenno naturalisado iti Estados Unidos ken segun iti hurisdiksionna, ket umili ti Estados Unidos ken ti Estado a pagnanaedanda,” kuna ti 14th Amendment.
Idi napagsaludsodan ni Trump no kasano a maliklikanna ti 14th Amendment babaen ti ehekutibo a panagtignay, kinunana a “masapul a baliwantayo dayta." Idi imtuodenda no agusar kadi iti executive order, kinuna ni Trump a “no kasapulan, babaen ti executive action."
Iti paskilna idi 2023 iti campaign website-na, kinuna ni Trump a mangipaulog iti executive order iti umuna nga aldaw ti panagpresidentena, a mangidarirag kadagiti pederal nga ahensia a “kasapulan nga uray maysa laeng a nagannak ti US citizen wenno lawful permanent resident (ti masapul) tapno agbalin nga automatiko a US citizen dagiti agbalin nga annakda."
Kinuna pay ni Trump nga iti executive order-na, dagiti annak dagiti tattao nga ilegal ti kaaddana iti US, saan a rebbengna a maikkan iti pasaporte, Social Security number, wenno maipaayan kadagiti welfare benefit a pumpunduan ti buis ti tattao. (Associated Press/MB)
