(Maika-9 a Paset)
NAKARAGRAGSAK nga immulog ni Sito. Timmaray a nagpakalsada ket nakaparparagsit a kimmalay-at iti sango ti trak, nagpuesto iti abay ti ulitegna.
NOBELA: Apo Baboy Party-List (11)
“Napaut man ti panagpinnakadayo ken ni nanam?” kinuna ni Lakay San Lucas a kasta unay a gayad ti isemna.
“Umas-asidegen idiay gloria, angkel,” inkatawa ni Sito.
Pinatarayen ti lakay ti trak. Napanda idiay Norte. Nadanondan da Lakay Doro nga agur-urayen. Inkarga a dagus dagiti kakadua ti lakay dagiti baboyda.
Napanda manen iti maysa pay a barangay a yan dagiti kakaduada tapno ikargada dagiti nagatangda sadiay.
Nagsublida iti abagatan tapno ikargada pay dagiti nagatang dagiti kakaduada iti Magsingal.
Malemen idi maikargada amin dagiti gatangda. Agpa-Manila-dan. Dumagasda laengen iti purokda tapno alaen ni Sito dagiti lupotna.
Nabiit laeng a naiseksek ni Sito dagiti kawesna iti bagna. Kalpasanna, nagdardaras a napan iti balay da Atty. Palpallatoc tapno dumawat iti retrato ti ulitegna a nakakallugong iti tabungaw. Inlawlawagna no pangaramatanda.
“Nasayaat dayta a napanunotyo,” kinuna ti abogado. “Ngem dakkel ti puonan iti dayta.”
“Ni kano angkel ti makaammo dita, kasin,” kinunana.
Kas nakairuamanna, nainayad ti panagpataray ni Lakay San Lucas. Kas kunana, awan met ti kamkamatenda. Nadagsen ti kargada. No kellaat nga agpreno, madlawna ti panagdadarison dagiti baboy nga agpasango.
Nakatangkayagen ti init idi dumtengda iti Tondo. Inserrekna ti trak iti uneg ti dakkel a pasdek a pagidissaaganda iti baboy.
Idi maalada ti bayad dagiti baboyda, nagpakadan ni Lakay Doro nga agawidda iti kaduana iti dayta a rabii.
Napanunot ni Lakay San Lucas nga awan ti pangigaraheanna iti trakna. Saanda pay ngamin nga agawid ta adda asikasuenda.
“Di met nalaing a drayber ti kaduam, pari?” dinamag ti lakay ken ni Lakay Doro.
“Ni Ponso? Wen, a. Uray dadakkel a trak ti manehuenna,” insungbat ni Lakay Doro.
“Di la mabalin a yawidyo ngaruden ti trakko?”
“Mayatak no siak, pari, ta libre no kuan ti pagpletemi,” inkatawa ni Lakay Doro. “Ngem kasaritam man ketdi ni Ponso.”
Immannugot ni Ponso. Inted ni Lakay San Lucas ti tulbek ti trak ken ti pagkrudoda.
“Ipanmonto laengen idiay balay, barok,” kinunana.
Nagkuyog dagiti uliteg a napan iti Divisoria tapno gumatangda iti nalabaga a tisert a pamarkaanda. Kalpasanna, nagsapulda manen iti agmarmarka iti tisert. Adda nakitada iti Tondo ket ditan ti nagpaimprentaanda. Alisto pay ketdi ken kasla goma ti imprentana. No bassit ti ar-aramidenda, maalada koma iti dayta met laeng nga aldaw. Ngem gapu iti kaadu ti yimprentada a sabali, iti sumuno nga aldaw pay laeng maalada.
Ti tarheta a napanda impaimprenta iti dati a nagpaimprentaanda ti medio nabayag ket inkapilitan a Lunes ti awidda. Napanda nagdagus iti kaanakanna iti Sampaloc.
Iti agsapa ti Lunes, napanda nga aguliteg iti Batasang Pambansa tapno makitada ti pagopisinaandanto no kongresmandanton.
Nagluganda iti bus. Imbagada iti konduktor nga idissaagda ida iti Batasan, kas insuro ti kaanakanna.
Kalpasan ngata ti nasurok a kagudua ti oras, inyawagen ti konduktor ti Batasan.
Dimsaagda.
Nakitada nga adu ti traysikel iti maysa a pasdek. Yaw-awagda ti Batasang Pambansa. Limmuganda. Espesial.
“Idissaagnakami iti sango ti ruangan ti Batasang Pambansa,” kinuna ni Lakay San Lucas.
Di nagbayag, impaigid ti drayber ti luganna iti asideg ti landok a rikep.
“Dito na po,” kinuna ti drayber.
Nagturongda iti gate a dalan ti tao. Soldado iti panagkitada ti guardia.
“Saan kayo?” dinamag ti guardia.
“Iti opisina ti kongresmanmi idiay Ilokos,” insungbat ti lakay.
Intudo ti guardia ti lamisaan ti sabali pay a guardia ket imbilinna a mapanda sadiay.
Imbaga manen ti lakay ti opisina a papananda iti guardia a nadanonda iti lamisaan.
Intudo ti guardia ti listaan dagiti bisita. Insurat ti lakay ti naganna, ti adres, ken ti papananna nga opisina. Simmublat ni Sito.
“Ti ID-yo?” kinuna manen ti guardia.
Inyawat ni Lakay San Lucas ti ID-na a kas senior citizen.
“Awan ID-k,” kinuna ni Sito ket impakitana ti sedulana.
“Agkaduakayo?” dinamag manen ti guardia.
Nagtung-edda a dua.
Nangyawat ti guardia iti Visitor’s ID sa intudona ti pasdek ti Batasang Pambansa.
Nagtakderda a nangbuya iti pasdek apaman a naasitganda. Masmasdaaw ni Sito. “Nadakkel ti opisinatayon, angkel!” kinuna ni Sito.
Iti lobby, kinitada ti directory ti opisina dagiti kongresman. Adda iti right wing ti opisina ti kongresmanda. Insurat ni Sito ti numero ti kuarto. Ngem saanda pay a napan. Nagtangadtangadda iti aglawlaw. Kinitada pay ti ridaw ti pagsesionan dagiti kongresman. Idi mapanda iti right wing, sinita ida ti guardia.
Impakita ni Lakay San Lucas ti ID nga intedda iti ruar. Innala ti guardia ti ID ket sinuktanna.
“Kongresmanakto laeng, kitaenyo,” inngayemngem ni Lakay San Lucas a nasemsem iti panagsukatsukat ti ID-da.
Tinaluntonda ti pasilio nga agturong iti opisina ti kongresmanda. Napasardeng ni Sito idi makitana ti numero. Indiligna iti insuratna tapno makasigurado.
“Ditoy, angkel,” kinunana idi mapennekna.
Nagtakderda a dua iti sango ti nakarikep a ridaw. Nagkinnitada nga aguliteg.
“Kastoyto ngata met ti opisinatayo, angkel?” dinamag ni Sito.
Kinita ni Lakay San Lucas ti nakarikep nga opisina iti bangir ti pasilio; insurot met ni Sito ti panagkitana.
“Sigurado nga agpapada dagiti kuarto, angkel,” kinuna ni Sito.
Inkukkok ni Lakay San Lucas ti bukot ti dakulapna iti ridaw. Inurayda nga adda mangilukat.
Ngem awan ti naurayda. Inulit ti lakay. Pagam-ammuan ta nailukat ti rikep. Nakitada ti maysa a balasang ngata a nakaiggem iti seradura.
“Ano po ba ang kailangan ninyo?” dinamag ti babai.
“Adda ni kongresman, mam?” kinuna ni Sito. “Taga-Ilokos-kami, iti distritona. Kayatmi koma a makasarita.”
“Awan pay. Ngem sumangpet ta immawag,” insungbat ti balasang. “Sumrekkayo, a. Agtugawkayo.”
Nagtugaw dagiti aguliteg iti sopa. Inwarwarasda ti panagkitada iti opisina.
“Kastoyto met ngata ti opisinata?” inyarasaas ni Lakay San Lucas ken ni Sito. “Kasla saantanton a matay. Rabakem, naglamiis. Mabalin ngata ti maturog no kua ditoy?”
“Awan met ngata ti mangiparit, angkel,” insungbat ni Sito. “Siempre, kongresmankanton. Sikanto ti agturay iti opisinam. Dagiti guardia ketdin ti mangiparit. Dimo pay la ikkaten ida!”
Nagellekda a dua.
Napalabasen ti maysa nga oras. Awan pay ti kongresman.
Di nagbayag, nagkiriring ti telepono iti abay ti balasang a nangpastrek kadakuada. Isu ngata ti sekrtetaria, naisip ni Lakay San Lucas. Ket ti ngata lalaki iti sabali pay a lamisaan iti likud? Naka-polo barong met. Katulongan ngata ti kongresman? Amangan no isu ti para aramid iti gakat. Abogado ngata?
Timmakder ti babai ket immasideg kadagiti aguliteg.
“Saan a makaumay ni kongresman ta adda kano simmangpet a bisitana idiay balayda,” kinuna daytoy. “Ania, aya, ti pakasapulanyo kenkuana?”
“Adda koma kiddawenmi, ma’am,” kinuna ni Lakay San Lucas kalpasan ti panagpanunotna. Ta ania nga agpayso ti rantada iti kongresmanda?
“No ania dayta, ibagayo ken ni atorni.” Intudo ti babai ti lalaki iti lamisaan iti likud. “Ibagananto ken ni kongresman?”
Naggilap iti isip ni Lakay San Lucas ti problemada iti purokda a kanayon a malayus no agbagyo. Napanunotna nga adda koma mabangon a seawall iti igid ti baybay tapno matiped ti aluyo no kasdiay nga agdawel ti baybay.
Napaisem ti lakay iti dayta a nalagipna.
Napanda iti lamisaan ti lalaki a naka-polo barong.
“Naimbag nga aldawyo, apo,” kinunada ket imbaga ti lakay ti nalagipna a yasideg iti kongresmanda.
“Mano a metro ti kaatiddogna, tata?” dinamag ti lalaki.
Namatmatan ni Lakay San Lucas ti lalaki ta kas met la nangnangngegnan ti timek daytoy. Ken kasla adda am-ammona a karuprupa daytoy.
Awan pamalpalatpatan ti lakay no kasano ti kaatiddog ti purokda iti igid ti baybay. Ngem impasarakna lattan ti dua a kilometro. Inramanna ti purok iti dayada ta awan met mamaay ti seawall no puted.
“Dakkel a kuarta dayta,” nakuna ti lalaki. “Amangan no saan nga umanay ti sangagasut a milion.”
“Mano kadi ti pork barrel ti kongresman, atorni?” insalpika ni Sito ta kayatna a maammuan no manonto met ti pork barrel-na inton maysan a kongresman.
Minulagatan ti lalaki ni Sito.
“Saan met laeng nga idiay purokyo ti yan dagiti rumbeng a tulongan,” kinuna ti lalaki. “Siempre, matulongan amin nga ili a masakupan ti distrito.”
Saanen a nagsasao ni Lakay San Lucas ta inrugin ti lalaki ti nangasaba kadakuada. Kasla pay ketdi masemsem daytoy. Nagyamanda ket nagpakadadan. Naamirisna pay a kasla inaknakemanna payen dagiti kapurokanna, nangruna dagiti opisialda.
“Nangalaam iti kasdiay a laingmo, angkel?” inkatawa ni Sito idi addadan iti pasilio. “Asino ti nangibaga a maikkan iti seawall ti igid ti baybay? Kasanon no kua dagiti agdaklis?”
“Diak ammo. Basta napanunotko lattan,” insungbat ti lakay. “Ta ania koma ti tulong a dawatenta tapno adda rasonta nga immay ditoy? Saan met a mabalin nga ibagata a party-list-tayo. Nakitam ket napagungetta pay ‘diay lalaki, anianto ketdin no ni—“
Nagminnulagatda.
“Ni kongresman!” kinuna ni Sito. “Ni kongresman sa met nga agpayso daydiay!”
“Isu ngata nga agpayso? Manmanonto met nga agpakita, di kad’ malipatan payen ti langana,” binagi ti lakay.
Insublida ti ID-da iti guardia, sa nagturongda iti gate. Insublida manen ti ID, idinto nga insubli met ti guardia ti ID ti lakay.
Nagturongda iti kalsada ket nagurayda iti traysikel. Pinarada ti sumungad. Idi dumtengda iti terminal ti traysikel, napanda bimmallasiw iti footbridge. Nagluganda iti bus nga agpa-Quiapo. Napanda nga immuna iti imprenta. Innalada dagiti nalpasen a tarheta. Indagasda daytoy iti balay ti kaanakanna. Sa napanda iti nagpaimprentaanda iti tisert tapno alaenda. Ngem saan pay a nalpas amin ta nagnayon kano iti impaimprenta ti immun-una ngem isuda. Adda ketdin sumagmamano a nalpas. Impaipadas ti babai a nakasaritada.
“Mayat!” inkatawa ti lakay.
“Ano ba ‘yang Apo Baboy, lolo?” kinuna ti babai.
Nagdiwig ni isem ni Lakay San Lucas iti babai nga agarup singkuentanan iti panagkunana. Nupay kasta, inlawlawagna ti maipapan iti Apo Baboy.
“Ay, maganda ‘yan,” kinuna ti babai. “Iboboto ko ‘yan!”
Naray-aw met laeng ti lakay ket intedna pay ti maysa a tisert iti babai.
Imbaga ti babai nga agsublida iti malem tapno maaladanton amin nga impaimprentada.
Idi magmagnadan, dinamag ni Sito ti pagpaspasiaranda a pagpalabsan iti oras.
“Sika man ketdi,” kinuna ni Lakay San Lucas.
“Pasiarenta ti sibubukel a Manila, angkel,” kinuna ni Sito. “Inta aglugan iti LRT.”
Napanda iti estasion ti LRT iti Doroteo Jose. Gimmatangda iti card-da nga agpa-EDSA. Pusek ti tren ket nakatakderda. Ngem nadlawda dagiti mata a kumitkita iti tisertda.
Napaisem a nagkinnita dagiti aguliteg.
Dimsaagda iti EDSA. Inyawis ni Sito ti panagluganda iti MRT idi makitana daytoy. “Makadanon siguro idiay Cubao,” kinunana.
Pusek manen ti tren.
Nadlaw ni Sito nga adun ti agkalkaling-etan kadagiti padada a naglugan idi makadanonda iti estasion iti Cubao. Simmurotda kadagiti adu a dimsaag.
“Papananta itan?” kinuna ni Lakay San Lucas.
“Agmeriendata pay, angkel, mabisinak,” kinuna ni Sito.
Simrekda iti Farmer’s Plaza. Nakitada ti Jollibee.
“Ditoytan, angkel,” kinuna ni Sito a nakalagip iti kasta a panganan idiay Vigan.
Nakipilada, idinto a kitkitaenda dagiti ladawan dagiti makan.
“Burger laeng kaniak, angkel,” kinuna ni Sito.
“Agpadata ngaruden tapno maramanak met,” kinuna ti lakay. “Sikan ti mangala ta kumitaak iti pagtugawanta.”
Nagsarsaritada pay uray idi nakandan dagiti saggaysada a burger ken mainumda ti sagsangabasoda a softdrinks. Pagpalabasanda iti oras. Kalpasanna, nagpagnapagnada.
“Nalag-an ti bussog iti kinnanta, angkel,” kinuna ni Sito idi agangay. “Mangantan sa pay iti innapuy.”
Nagpagnapagnada manen kalpasan a nakapanganda. Alas tresen iti malem idi makita ni Sito ti pagnaan ti tren a nakangatngato. Immasidegda a nagdamag iti guardia ti pasdek a madalananda no pagturongan ti tren.
“Recto,” kinuna ti guardia. Imbaga met daytoy nga agpadayada agingga iti Gateway ket sadiay nga umulida.
“Namnaminsan koma man met a nagluganta itay,” kinuna ni Lakay San Lucas.
“Urayen, a, angkel, ta kasla nagturistata,” inkatawa ni Sito a mangkudkudkod met iti ulona.
Naragsakan ketdi ni Sito ta adu ti naammuanda iti panagpasiarda. Ken saanda met gayam a mayaw-awan.
Napanda iti insuro ti guardia. Nakitada ti pasdek nga imbaga daytoy. Timmuladda kadagiti immuli babaen ti escalator. Nagdamagda kadagiti guardia. Insuro met dagitoy ti papananda.
Nasurok ngata a duapulo a minuto ti napalabas sa dimmanonda iti Recto. Nakiinnunada a dimsaag. Kabesadon ni Lakay San Lucas dita. Limmuganda iti dyip nga agpa-Divisoria.
Nakasaganan ti sangasako a tisert idi dumtengda iti imprenta iti Tondo. Idi makabayadda, napan nagsada ni Sito iti taksi. Nagbati ti ulitegna iti yan dagiti naisako a tisert.
“Papananyo?” dinamag ti drayber.
Imbaga ni Sito, sa intudona ti kargada.
“Nauneg idiay. Nayonanyonto,” kinuna ti drayber. “Awan ti maalak a pasahero sadiay.”
Nalagip ni Sito dagiti mabuybuyana iti telebision. “Bawal ‘yan,” kinunana. “I-metro mo.”
“Aba, ang tapang mo, a?” Pimmigsa ti boses ti drayber. “Akala mo kung sino ka!”
“Maiparit met nga agpayso dayta,” kinuna latta ni Sito.
“Ikaw ba ang nahihirapan? Kung gusto mo, ikaw ang mamasada at ako ang sasakay.”
“Ala, imetrom ngaruden ta nayonakto!” kinuna met laeng ni Sito.
Immannugot ti drayber ngem agdaydayamudom.
Kongresmanakto laeng, a! inngariet ni Sito.
(Maituloyto)
