KALPASAN ti panagbasak iti high school iti maysa a pagadalan iti probinsiami a La Union, inkarkarigatan dagiti nagannak kaniak ti nangpabasa kaniak iti maysa nga unibersidad iti Siudad ti Manila. Makunak nga adda met laing ken pintasko ta adu ti pammadayaw a nagun-odko ken adu dagiti agrayo kaniak idi agbasbasaak iti La Union ken agingga ita. Addaak itan iti third year iti kursok nga AB Sociology. Daytoy met a panawen ti panangrugi ti kalbariok gapu iti maysa a propesorko a lalaki iti maysa a major subject-ko. Ilemmengko iti nagan a Mr. Cortez. Naasawaanen ni Mr. Cortez ken addan dua nga annakna. Idi umuna pay laeng nga aldaw ti klasemi, nadlawko nga adda panaggusto kaniak ni Mr. Cortez. Kanayon a kitaennak iti napigket ken idi malpas ti klasemi, pinagbatinak iti kuartomi. Dinamagna no ania ti probinsiak, no asino dagiti dadakkelko ken kakabsatko, no addan boyfriend-ko, ken no virgin-ak pay laeng. Nabastosanak ken ni Mr. Cortez gapu ta saanko a ninamnama a saludsodenna kaniak dagitoy ta maysa isuna a propesor.
Kadagiti sumaganad nga aldaw, nagbalin nga ad-adda nga agresibo ni Mr. Cortez. Iti maysa nga aldaw, inawisnak kalpasan ti klasemi a mapan agbuya iti sine ken mangrabii kalpasanna. Saanak nga immannugot iti imbitasionna ta ammok a saan a maiparbeng daytoy. Kanayon pay nga istoriaannak kadagiti ang-angaw a napno iti kinabastos wenno “green jokes.” Namin-adu metten nga iniggamanna, inapirasna wenno inaprosanna dagiti pribado a parte iti bagik kas iti patongko, susok, teltel ken buokko. Anian a panangibaba ken panangidadanes ni Mr. Cortez iti kinataok.
Ti pagsakitan unay ti nakemko, nababa wenno “bagsak” dagiti it-itedna a gradok kadagiti quiz, term paper, ken major exam-ko nupay essay type met amin dagitoy a makunak a “kayang-kayak” ta adda met akemko iti school publication-mi idi high school-ak. Nariknak nga adda dakes a plano ni Mr. Cortez kaniak. Napalalo ti danagko amangan no saannak a paruaren.
Idi malpasen ti semestre, imbaga kaniak ni Mr. Cortez iti grade consultation-mi a “bagsak” ti gradok ta saanak a nakapasa iti final exam-ko a no nangato kano, sigurado a ginuyodna a pumangato ti gradok. Anian a pannakakellaatko ta ammok a napintas dagiti sungbatko iti dayta a final exam. Inggaedko ti nagadal iti asignatura ni Mr. Cortez ngem nababa latta dagiti gradok. Nagkintayegak idi kunana a mabalin a paruarennak no umanamongak nga agmotelkami. Kayatna a sawen, nagkiddaw isuna kaniak iti maysa a seksual a pabor. Nagkedkedak ket daytan ti nakaigapuan ti panangituloyna a di nangparuar kaniak iti major subject-ko kenkuana.
TULONG ITI MANNALON: Ammom ti Kadagsen ti Kaldingmo?
Kayatko nga ireklamo ni Mr. Cortez, Apo Abogado, ta ammok nga adunto pay dagiti mabiktimana. Ania ti rumbeng nga aramidek? —Madonna
Patgek a Madonna,
Mariknak ti saem iti naglabasam ken ni Mr. Cortez. Agpayso a naranggas dagiti dadduma a tattao nangnangruna kadagiti namnamaentayo a mangtulong, mangsalaknib, ken mangisuro kadagiti nasayaat a kababalin ken mangitandudo kadatayo a kas iti propesormo a ni Mr. Cortez. Ngem daksanggasat ta indadanesnaka ket imbabana ti kinababaim. Nagdakkel ti nagbasolan ni Mr. Cortez kenka ket masapulmo iti hustisia iti babaen ti impaulog ti gobierno nga Anti-Sexual Harassment Act of 1995 (Republic Act No. 7877) tapno maprotektaran dagiti empleado, adalan, estudiante, ken dadduma pay manipud iti panangabuso a seksual dagiti employer, boss, manager,trainor, teacher, professor, lecturer, ken instructor, ken dadduma pay. Nasayaat wenno napintas ti panggep daytoy a paglintegan ta dagiti nakapkapsut a tattao nangnangruna dagiti babbai, masaluadan ti dayawda ken karbenganda nga agtrabaho wenno agbasa a naannayas ken natalged nga awanan iti panagbuteng, panagdanag, pannakaibabain, pannakaibaba ti kinatao, ken panagsakit ti nakemda kadagiti superior-da.
Umuna unay, ti kaso nga administratibo ti mabalinmo nga ipila wenno i-file kontra ken ni Mr. Cortez. Ireportmo ti dakes nga inaramid ni Mr. Cortez kenka iti Office of Student Affairs wenno Office of Legal Affairs ti pagbasbasaam nga unibersidad tapno maikkat a kas propesor ni Mr. Cortez kalpasan a maammuan babaen ti maysa nga imbestigasion a nakaaramid iti sexual harassment kenka.
Malaksid iti pannakaikkat ni Mr. Cortez a kas propesor, mabalin pay a tulongannaka ti unibersidad a mangipila iti kaso a kriminal a sexual harassment iti Philippine National Police (PNP) wenno iti National Bureau of Investigation (NBI) kontra ken ni Mr. Cortez, ket no makita ti PNP wenno NBI nga adda ebidensia kontra ken ni Mr. Cortez isudan a mismo ti mangipila iti kaso a sexual harassment iti Office of the City Prosecutor iti Manila. Kas maikanatad iti paglintegan, masapul nga adda komite iti kada pagadalan wenno unibersidad a pakaibilangan dagiti pannakabagi manipud iti administrasion, mannursuro, ken estudiante a mangiproseso, wenno mangimbestigar iti kaso a sexual harassment a mapasamak iti pagadalan wenno unibersidad aglalo no ti nakaaramid iti sexual harassment ket ti mannursuro, instructor, lecturer, wenno propesor kontra iti estudiante. No saanmo a kayat ti agpatulong iti unibersidad, mabalin met latta a sikan a mismo ti mangipila iti kaso a sexual harassment kontra ken ni Mr. Cortez iti PNP, NBI wenno agderetsoka lattan iti Office of the City Prosecutor iti Manila a mangipila iti Complaint-Affidavit kontra ken ni Mr. Cortez. Ti Anti-Sexual Harassment Act of 1995 (Republic Act No. 7877) kunana:
“RA 7877 mandates that the employer or the head of the work-related, educational or training environment or institution must provide the procedures for the resolution, settlement or prosecution of acts of sexual harassment. The employer must create a committee on decorum and investigation of cases on sexual harassment.
In the case of the educational or training institution, the committee shall be composed of at least one (1) representative from the administration, the trainors, instructors, professors or coaches and students or trainees, as the case may be.
The Anti-Sexual Harassment Act of 1995 (Republic Act No. 7877) defines sexual harassment as any unwelcome sexual advance, request for sexual favors, or other verbal or physical behavior of a sexual nature made by a person having authority, influence, or moral ascendancy over another. This can occur in employment, education, or training environments.
In an education or training environment, sexual harassment is committed:
(1) Against one who is under the care, custody or supervision of the offender;
(2) Against one whose education, training, apprenticeship or tutorship is entrusted to the offender;
(3) When the sexual favor is made a condition to the giving of a passing grade, or the granting of honors and scholarships, or the payment of a stipend, allowance or other benefits, privileges, or consideration; or
(4) When the sexual advances result in an intimidating, hostile or offensive environment for the student, trainee or apprentice.”
Laglagipem, Madonna, a kas kuna ti paglintegan, ti sexual harassment isu daytay saan a kayat a sexual advances (sexual advances a dimo kayat a maaramid kenka) wenno seksual a panangipapilit, kiddaw para iti seksual a pabor, berbal wenno naisawang, pisikal nga aramid a seksual ti kaipapananna manipud iti tao nga addaan autoridad, impluensia, moral ascendancy wenno nangatngato nga estado iti sabali a tao. Mabalin a mapasamak daytoy iti maysa a pagadalan wenno unibersidad a kas iti nakapasamakan ti sexual harassment nga inaramid ni Mr. Cortez kenka.
Kayatna a sawen a ti sexual harassment, mabalin a mapasamak iti maysa a pagadalan wenno unibersidad ken kadawyan a maaramid daytoy ti maysa a mannursuro wenno propesor kontra iti adalan wenno estudiante nga adda iti poder, superbision wenno panangisuro wenno kustodiana gapu ta intalek ti pagadalan wenno unibersidad kenkuana dagitoy; ti seksual a pabor a kiddawen ti mannursuro iti adalan wenno estudiantena ket maysa a kondision iti panangited iti pasado a grado, panangited iti scholarship, honor wenno pammigbig manipud iti pagadalan wenno unibersidad, allowance, tulong pinansial, benepisio, prebilehio wenno konsiderasion ken ti sexual advances wenno seksual a panangipapilit ket nagresulta iti adalan wenno estudiante iti padas a nakabutbuteng, saan a paborable, saan a nasayaat wenno makapasakit.
Ti Anti-Sexual Harassment Act of 1995 (Republic Act No. 7877) kunana pay:
Forms of Harassment: Harassment can take on various forms – from offensive jokes, slurs, name-calling, physical assaults, threats, to unwanted touching and even overt actions. It's important to note that the behavior or act must be unwanted and offensive to the victim.
Determining Factors: Several factors determine whether an act can be classified as sexual harassment. These include the nature of the behavior, its frequency, its severity, and the power dynamics between the parties involved. The context in which the incident occurred also plays a crucial role.
Liabilities: Employers and heads of institutions have a responsibility to ensure that their spaces are free from any form of harassment. They can be held liable if they fail to prevent such incidents, do not take corrective action, or allow retaliation against the complainant.
Reporting and Redressal: Victims are encouraged to report any incidents of harassment to the appropriate authorities, which could be internal organizational channels or legal authorities. Once a complaint is lodged, an investigation typically ensues, and based on its findings, appropriate action is taken.
Protection and Support: It's crucial for victims to know that the law protects them. There are also numerous organizations and helplines available to provide support, counseling, and guidance to victims of harassment.
Masapul a maawatam, Madonna, nga iti sexual harassment, mabalin a maaramid ti maysa a mannursuro wenno propesor kontra iti adalan wenno estudiantena babaen ti makapasakit wenno bastos a panagang-angaw a kas iti “green jokes” wenno “double-meaning jokes,” pananginsulto, physical assault, panangipangta, naalas a panangpanagan, saan a kayat ti adalan a panangiggem, panangapros wenno panangapiras nangnangruna kadagiti pribado a parte ti bagina, agraman iti nakaddidillaw nga aksion ti mannursuro wenno propesor kenkuana. Masapul nga iti sexual harassment, saan kayat daytoy ti biktima ken makapasakit daytoy iti biktima.
Dagiti dadduma pay a pagilasinan a makuna a ti aksion wenno aramid ket maysa a sexual harassment ket ti ugali daytoy nangaramid iti sexual harassment, masansan a panangaramidna iti daytoy a banag wenno aksion wenno, ti kinagrabe ti aksion, ken ti kasasaad, pagtaktakderan wenno estado dagiti maseknan a partido a kas iti nagbaetan ti mannursuro wenno propesor ken ti adalan wenno estudiantena.
Adda responsibilidad ti pagadalan wenno unibersidad a masapul nga ipanamnamana a natalged wenno saan nga agpeggad dagiti adalan wenno estudiante iti sexual harassment a mabalin nga aramiden kadakuada dagiti mannursuro wenno propesorda. Ngarud, adda sungsungbatan ti pagadalan wenno unibersidad no adda panagbaybay-ana a manglapped iti sexual harassment wenno iti saanna a panangaksion kadagiti kaso a sexual harassment nga ipila dagiti adalan wenno estudiante, ti panagbaybay-ana wenno panangpalubosna nga agibales ti sexual harasser iti biktima a kas iti inaramid Mr. Cortez kenka idi inggagarana a dinaka pinaruar iti asignaturam kenkuana.
Kas maikanatad iti paglintegan, dagiti biktima iti sexual harassment, masapul a papigsaenda ti nakemda a mangireport iti ania man a klase ti sexual harassment a naaramid kadakuada kadagiti maseknan nga autoridad, ket no addan naipila a darum wenno reklamo, masapul nga agimbestigar ti maseknan nga autoridad ket no adda maduktalanda, aksionanda a dagus ti reklamo wenno darum ti biktima.
Masapul pay a maammuan dagiti biktima ti sexual harassment nga adda linteg a mangsalaknib kadakuada ket adu dagiti organisasion, helplines, a sidadaan a mangted iti suporta, pammagbaga, panangiwanwan wenno panangisuro kadakuada.
Kuna ti Korte Suprema iti kaso ni Dioscoro F. Bacsin vs. Eduardo O. Wahigan, G.R. No. 146053, April 30, 2008:
“It is true that this provision calls for a ‘demand, request or requirement of a sexual favor.’ But it is not necessary that the demand, request, or requirement of a sexual favor be articulated in a categorical oral or written statement. It may be discerned, with equal certitude, from the acts of the offender."
Ngarud, iti kaso a sexual harassment, saan a masapul nga iti panangpilit, panangkiddaw iti seksual a pabor, naibaga a nalawag, berbal man wenno naisurat. Umanayen wenno mabalin a makita wenno madlaw iti kadagupan nga aksion wenno aramid ti sexual harasser a kas iti panangibagana kadagiti binabastos a panagang-angaw wenno “green jokes” iti biktima wenno iti panangapros, panangiggem wenno panangapiras kadagiti pribado a paset ti bagi ti biktima.
Wen, agdadata, Madonna, nga amin nga elemento ti sexual harassment, naaramid kenka ni Mr. Cortez. Ket ngarud, adda naan-anay nga ebidensia a pangibasaram a mangipila iti kaso a sexual harassment kontra ken ni Mr. Cortez. Saluadam ti bagim ket ilabanmo ti karbengam. --O
(Palagip: Kadagiti legal a saludsodyo, ag-e-mail-kayo ken ni Apo Abogado iti [email protected] wenno saan, mabalinyo nga ipatulod babaen ti koreo iti: Apo Abogado, Bannawag Magazine, Manila Bulletin Publishing Corp., Muralla cor. Recoletos Sts., Intramuros, Manila. Ilanad met iti suratyo ti adres ken numero ti selponyo. Saan a maipablaak ti pudno a nagan ti nagsurat malaksid no adda pammalubos daytoy.)
(Bannawag, Marso 1-15, 2024)
