ADU kadagiti mulatayo ti baybay-antayo no dadduma a rumaber ken umadu ti bulongna. Naglapsaten dagiti mulak, kunkunam no kua. Gayam, mabalin met a daytoy ti rason a bumassit ti maapit ken mangawis kadagiti agdadael a peste ken mangted iti sakit dagiti mula. Makiinnagaw pay dagitoy iti lawag ti init a kasapulan dagiti mula agraman dagiti sustansia a mangipaay iti nawadwad nga apit.

Tapno maliklikan a mapasamak ti kastoy, padasen ti sistema ti panag-pruning.

Panagpaltong wenno pruning iti Ingles. Ania daytoy?

Ti mula a tabungaw a naikkatan kadagiti di kasapulan a lanut iti MMSU President's farm a pagap-apitan dagiti empleado ken estudiante ti MMSU. Maysa laeng ti tabungaw kadagiti naimula iti lugar a pakaipakitaan dagiti napasayaat a sistema ti panagmula iti natnateng a kas iti intercropping, panagalep-ep, panagaramat iti trellis wenno pakalatkat, panagusar iti organiko nga abono ken dadduma pay.

Pruning ti awag iti sistema a panangikkat kadagiti sumagmamano a parte ti mula a saanen a masapul iti panagdakkel daytoy—agraman dagiti nasalun-at a parte daytoy. Mairamanen ditoy daytay panangikkat kadagiti partena a naapektaran ken nadadael gapu iti sakit ken insekto.

Kolum

APO ABOGADO (6): Agmamanok

Suroten dagitoy a balakad iti panag-pruning, segun ken ni Ms. Noralyn Legaspi ti Mariano Marcos State University (MMSU) Research Directorate.

  1.   Siguraduen a nadalus dagiti aramaten a ramit a pagikkat wenno pagputol kadagiti naapektaran a bulong wenno sanga. I-disinfect no kasapulan tapno saan nga isu ti pakaigapuan ti ad-adda a panagwaras ti sakit. Siguraduen pay a natadem ti usaren a ramit.

  2.   Tapno maliklikan ti iseserrek ti sakit kadagiti pagputolan, maibalakad a maisayangkat ti panagputol no saan nga agtudtudo.

  3.   Liklikan ti agputol iti pamayor a lanut (kadakkelan a lanut).

  4.   No addan 2 agingga't 3 a lawas kalpasan ti panagmula, rugianen nga ikkaten dagiti sanga wenno saringit a rummuar manipud iti baba tapno alisto a ngumato wenno dumakkel ti kangrunaan a sanga a mapan iti pakalatkat wenno trellis. Mabalin ti ag-pruning manipud 1.5 agingga't 2 metro wenno agbasar iti kangato ti pakalatkat.

  5.   Ikkaten dagiti parte ti mula a naapektaran iti sakit wenno dagiti agdadael a peste.

  6.   Kas pagarigan ta naapektaran ti sibubukel a mula, gabuten daytoy, wenno ikkaten ti sibubukel a mula tapno saanen a maapektaran dagiti dadduma.

  7.   Ummongen amin dagiti naapektaran wenno nadadael. Yadayo ken puoran dagitoy tapno maliklikan ti panagwaras ti sakit wenno peste.

  8.   Kadagiti met maikkat a nasalun-at a parte ti mula, mabalin nga ipan dagitoy iti compost pit tapno ma-decompose dagitoy ket maaramat nga organiko nga abono dagiti mula.

Apay a kasapulan ti panag-pruning?

  1.   Awisenna ti panagtubo ti ad-adu a sanga wenno saringit.

  2.   Mapasayaat ti sirkulasion ti angin ken al-alisto ken napimpintas ti pannakaala ti mula iti lawag ti init.

  3.   Malapdan ti panagwaras dagiti sakit ken panagadu dagiti agdadael nga insekto.

  4.   Daddadakkel ken napimpintas ti kalidad dagiti bunga ti mula.

  5.   Al-alisto wenno nalaklaka ti pannakataripato dagiti mula.–O

(Bannawag, Abril 1-15, 2024)