(Naipablaak iti Bannawag nangrugi iti Oktubre 29, 2012 a bilang)
NASIPNGET pay laeng idi sumangpetda iti ilida. Ngem adun ti traysikelan. Nagiinnuna dagitoy a simmabat kada Lakay San Lucas.
NOBELA: Apo Baboy Party-List (12)
“Da gayam Apo Baboy,” adda nagkuna. “Intayon, tata.”
“Mapan pay itulod ni Sito ni nanana a Lucia idiay balayda,” kinuna ni Lakay San Lucas.
“Lumugankayo lattan, tata, ta intayo itulod,” insingasing ti traysikelan. “Asideg met ti balay da nana.”
Limmuganda iti traysikel. Limmubbon ni Sito iti likudan ti drayber.
“Umaykayo pay agkape,” inyawis ni Manang Lucia idi makadissaag.
“Idaw-asmonto laengen, nana, no agpalaudka,” inrabak ni Sito. “Namitloak a nagkape iti nagpatnag.”
Apagbiit a tinaray ti traysikel agingga iti purokda.
“Ne, nagbiitkayon?” indillaw ti ina ni Sito.
“Mailiw kano metten ni angkel ken ni Anti Caria,” inyangaw ni Sito.
“Mailiw? No di kano pay immammingaw ni kabagis idiay balayda,” kinuna ti ina ni Sito. “No ania ketdi ti pagmadianna nga agkandidatokayo. Di ketdi agyaman ta no ipalubos ni Apo Dios a mangabakkayo, sab-okennanto ti kuartana.”
Nakakatawa ni Sito iti kinuna ti inana.
“Ket, yannan ti sarabuen nga insangpetmo, barok?” kinuna manen ti baket.
“Awan ngarud ti tiempomi a nagpasiar ta nagawidkami met a dagus,” impambar ni Sito. “No ania ti kayatyo, inkayo yalaan dita tiendaan.”
“Kayatko ti naggapu idiay Manila,” insungbat ti baket.
“Bay-anyo ta no makapanak idiay America, igatangankayto iti nangina a bag,” impasaw ni Sito. “Agaplayak metten iti pasaportek. Ta no kongresmanakton, sumurotak kadagiti biahe ti Presidente. Adu a milion kano ti balonda no mapanda iti sabali a pagilian. Uray siak no kuan ti para bitbit iti bag a naglaon iti kuarta a gastosen ti bunggoyna.”
“Ania ketdin ti anakko ta nagarapaap manen,” inkantiaw ti baket. “Ala, bareng ngarud koma kaasiannatay' ni Apo Dios ket mangabakkayo ta matarimaanto metten daytoy marmarsuod a kalapawtayo.”
Di nagbayag, nakitada ni Atty. Palpallatoc nga agturong iti balayda.
“Dumanonka, atorni,” kinuna a dagus ti baket iti abogado.
“Inkami koma ken Sito iti balay da angkel ta adda pagsasaritaanmi,” kinuna ti abogado idi addan iti arubayan. “Kunak la no awanda pay, ngem nakitak ida a limmabas.”
Nagkuyog dagiti agkapidua a napan iti balay ni Lakay San Lucas.
Nadanonda ti lakay a nakapannimid iti balitang iti paraangan. Adayo ti nakaiturongan dagiti matana ken kasla nauneg ti pampanunotenna. Dina pay koma nadlaw dagiti kakaannakanna no di nagsig-am ti abogado.
“Kasla adda dakkel a problemam, angkel. Pampanunotem sa met a maabaktayo?” kinuna ti abogado.
“Pampanunotek ngarud ti kinaagmaymaysak, barok,” insungbat ti lakay a nangibaba iti maysa a sakana iti balitang.
“Ni anti ngay?” inimtuod ti abogado.
“Dinak sa met kayaten ta pinanawannak metten,” nalab-ay ti katawa ti lakay. “Ket, ania ti damag, barok? Napanka kadin ken ni mayor?”
“Dayta ngarud ti immayak, angkel,” insungbat ti abogado. “Nasayaat met ti nagsaritaanmi ken mayor. Suportadona iti party-list-tayo. Kayatna pay nga agsaritanto met no mangmitingtayo.”
“Nagsayaaten,” nakuna ni Lakay San Lucas. Kasla naungaran.“No suportarannatayo, suportarantayo met iti pannakailayonna.”
“Dayta met ti pampanunotek, angkel,” kinuna ni Atty. Palpallatoc. “Inton Biernes ti miting. Ken adda pay insingasing ni mayor. Intayto kano kitaen ti gobernador. No kayattayo kano, uray no kuyogennatayto.”
“Nagsayaaten!” kinuna manen ti lakay. “Sigurado a dakkel ti maitulong ni gobernador iti panangabaktayo. No anianto man ti kiddawenna a tulong a para iti probinsia no kongresmantayton, itedtayto met. Kasta met ken ni mayor.”
”Ala, uray ta mabayag pay met ti kampania, mapantayto kitaen ni gobernador,” inyanamong ti abogado. “Total, awan sa met ti sabali a party-list ditoy probinsia. Malagipko, ania ti banag ti napananyo idiay Manila, angkel?”
“Kaasi ni Apo Dios, adu ti naiwakasmi. Ngem dikam' pay nakapan idiay DFA ta kuna ni Lucia a masapul met gayam a mangalaka iti appointment. Inkamto kano aginturnet idiay Vigan.”
“Internet, angkel,” inyatur ni Sito.
“Isu la nga isu,” kinuna ni Lakay San Lucas. Sa kinunana ken ni Atty. Palpallatoc: “No makaalaak iti visa, pabulodannakto bassit iti kuartam, barok. Masapulko ti igatangko iti tiketko iti eroplano.”
“Sige, angkel, total, adunto ti mangiparangkap kenka iti doliar,” kinuna ni Atty. Palpallatoc. “Pasiaremto amin a kakabagiantayo idiay. Kaano nga agkasangayka?”
Imbaga ti lakay.
“Apagisu ti kaaddayonto idiay Honolulu,” inkatawa ti abogado. “Kantaandakanto. Koronaandakanto pay iti sabong. Ukkorandaka iti adu a lei. Aspilianda ti badom iti doliar. Ikkandaka iti sobre a doliar ti adda iti unegna. Aglalo ta pagraemandakanton a kongresman.”
Immapal ni Sito. “Umayak koma met,” kinunana.
“Saandaka pay nga ikkan iti visa,” kinuna ti abogado. “Malaksid a baroka, ubingka pay. Urayem laengen a kongresmanka ta sigsiguradonto nga ikkandaka iti visa.”
Nakudkod ni Sito ti teltelna. “Kasanon no saanda met nga ikkan ni Nana Lucia iti visa, di agmaymaysaka a mapan, angkel?” kinunana.
“Wenen, a,” insungbat ti lakay. “Saanak met ngata a mayaw-awan. Adda met kaniak ti numero ti telepono dagiti kakabagiantayo idiay.”
Nagkatawa ti abogado. “Okeyka, angkel,” kinunana.
Nagpakada dagiti dua idi mapagnunumuanda dagiti kayatda a marisut.
Ket nabati manen nga agmaymaysa ni Lakay San Lucas. No makaturog la koma, iturogna koman ti problemana. Ngem no agidda, nakamulengleng met laeng iti sallabawan. No saan, kumutukot met latta iti utekna no apay a pinanawan ni baketna. Dina annugoten a ti iseserrekna iti politika ti gapuna.
Ania ngarud ti gapuna? dinamagna iti bagina. Idi agangay, inkeddengna nga awatennan ti ipapanaw ni baketna.
No sina, sina, impatangkenna iti nakemna. Kakaisuna nga adda nakasagana nga isukatna. Ket nalagipna ni Nana Narda. Ken ni Lucia a partidora. Uray ket balo. Adda pay kuartana. Padasennanto man ketdi nga armen.
AGSAPA ti Mierkoles. Napan ni Lakay San Lucas iti balay da Sito.
“Naidaw-aska man, angkel?” impasabat ni Sito nga adda iti paraanganda.
“Inka ipalagip ken ni Lucia ti biahetayo no rabii no Huebes,” kinuna ti lakay. Biernes ngamin ti naalada nga appointment idiay DFA.
Napaisem ni Sito. Namnamaenna manen ti isupot ni Manang Lucia a karne ti baboy.
“Agsukatak biit, uliteg,” kinunana ket immuli.
Idi umulog ni Sito, awanen ti ulitegna.
Nagpakalsada ni Sito ket sadiay ti nagurayanna iti paglugananna a traysikel. Nagpaitulod iti tiendaan. Ammona nga adda sadiay ti partidora.
Idi sumungad ni Sito iti tiendaan ket makita ti partidora, kasta unayen ti panaginnisemda.
Napanunot ni Sito nga awaganna ti partidora iti manang tapno umubing daytoy. No nana, kunana, kasla baket. Imbagto laeng no agginnustoda iti ulitegna ta awagannanto metten iti anti.
“Ania ti damag idiay, ading?” impasungad ni Manang Lucia nga agat-atay iti karne ti baboy a tagilakona.
“Umayko koma ipalagip, manang, ti biahetayo no Huebes.”
“Nakarubuatak pay ketdin, a!” inkatawa ni Manang Lucia.
Nagpakada ni Sito.
“Agurayka ta alaem daytoy,” kinuna ni Manang Lucia. “Ikkamto metten ni Manong Lucas iti sidana. Nagawid kadin ni baketna idiay balayda?”
Nagwingiwing ni Sito. “Maasianak ngarud ken ni angkel, manang,” kinunana. “Kanayon a mailablabeg. Ang-angawek pay ketdin a mangalan iti sukat ni Anti Caria.”
“Kayatmo met…” kinuna ni Manang Caria. “Di kaasi met ni antim a Caria.”
“Isu met ti immun-una a pimmanaw,” inkalintegan ni Sito. “Isapulam man ketdi ni angkel, manang. Wenno sika la koman tapno antika metten.”
Minulagatan ni Manang Lucia ni Sito.
“Ti la sasawem… amangan no adda makangngeg a nagsanga ti dilana,” kinunana.
“Wen, anti,” inkatawa ni Sito. “Tengkiu manen iti daytoy karne.”
Nagayad ti isem ni Sito a pimmanaw iti tiendaan. Makakatkatawa iti panangyaremna iti ulitegna ken ni Manang Lucia. Ania ngata no ibagananto iti ulitegna ti inyangawna ken ni Manang Lucia?
Sakbay a napan ni Sito iti balay ti ulitegna, biningayna nga immuna ti karne nga inted ni Manang Lucia.
“Nangalaam iti dayta?” dinamag ti inana.
“Ni Manang Lucia a partidora,” insungbatna.
“Ti kaduayo iti politika?”
Nagtung-ed ni Sito. Imbagana nga ipanna ti bagi ti ulitegna.
“Nasaysayaat pay, angkel, no isun ti isukatmo ken ni Anti Caria,” inkatawa ni Sito ken ni Lakay San Lucas idi agsarsaritadan.
“Ti la sasawen, loko,” minuraregan ti lakay.
“Inruangankon, angkel, ket inawagakon ni Manang Lucia iti anti.”
Minulagatan ni Lakay San Lucas ni Sito.
“Ania ngarud ti kuna ni Lucia?” kasla magagaran met ti lakay a makaammo.
“Daytoy sangasupot a karne ti sungbatna, angkel,” inkatawa manen ni Sito. “No mapantayo idiay Manila, aramidemton ti kalalainganna. Nabayagen a balo ket mailiw metten iti guapo.”
“Nakaal-alaamon iti dayta a laingmo?” kinuna ni Lakay San Lucas.
“Ammom lattan, a, angkel,” kinuna met ni Sito. Makakatkatawa a pimmanaw.
DOMINGO. Addan ti inupaan ni Atty. Palpallatoc a sound system nga aramatenda iti mitingda iti plasa ti ili.
“Inka man bassit ayaban ni Sito, ading,” kinuna ti abogado iti drayber ti traysikel a nangiluganna iti sound system.
Nagdardaras met ti drayber a napan iti balay da Sito.
Matmaturog pay laeng ni Sito ket riniing ti inana.
Kagapgapuna ngamin a napan nagaplay met iti pasaportena idiay Manila.
Nagpelles ni Sito sa nagturong iti balay da Atty. Palpallatoc. Iti paraangan, nakitana ti traysikel a nakaigalutan ti speaker ti sound system.
“Inka bassit alaen daydiay tarpaulin a nakagalut iti diding ti balay ni Angkel Lucas,” kinuna ti abogado. “Daydiay ti igaluttayo iti diding ti entablado. Kumuyogkan ken ni ading ta ipuestoyo dayta maysa nga speaker. No malpaskayo, inkay agawis iti makimiting. Saanyo nga ibagbaga nga ibutosda ti Apo Baboy ta maiparit pay. Saan pay a panawen ti kampania. Ipakaammotayo laeng ti kaadda ti party-list iti ilitayo.
“Wen, manong,” insungbat ni Sito. Ket inawisnan ti drayber ti traysikel. Gapu ta ub-ubing ken nalaglag-an ti drayber, daytoyen ti pinauli ni Sito iti diding ti balay ni Lakay San Lucas.
“Asino dayta?” impukkaw ti lakay idi mangngegna ti karasakas ti tao a kumalkalay-at iti diding ti balayna.
“Dakami, angkel!” insungbat ni Sito. Imbagana a pinaala ni Atty. Palpallatoc ti tarpaulin ta ikabitda iti entablado idiay ili.
Awanen ti timek ti lakay. Nalagipna ketdi nga inton malem gayamen ti mitingda. Insuratna ti diskursona sa inkabesana. Idi aggapuda idiay Manila idi rabii, imbaga ni Manang Lucia a nalpasen ti pammadayaw nga inted ti asosasionda a partidor iti ilida.
Ita, pampanunotenna no mapan bumulod iti barong ni Atty. Palpallatoc, wenno agtisert wenno ag-polo shirt laengen. Pormal sa unay no barong, naisipna. Apay no agtisert lattan iti adda markana nga Apo Baboy?
Nagsubli a dagus da Sito iti yan ni Atty. Palpallatoc apaman a naalada ti tarpaulin. Nagtignayda met a dagus a mapan agayab iti makimiting.
Apaman a nakaruarda iti kalsada, nagpukkawen ni Sito. Inyam-ammona ti Apo Baboy Party-list. Insarunona ti panangawisna kadagiti tao a mapan dumngeg iti miting ti nasao a party-list. Inulit-ulitna dayta agingga a nakadanonda iti highway nga agpaamianan. Idi makadnonda iti ungto ti ilida iti aminaan, nagsublida manen. Idi makadanonda iti poblasion, inggalutda ti tarpaulin iti diding ti entablado. Imbabada met ti sound system.
Di nagbayag, inruar metten ti dianitor ti munisipio dagiti tugaw a plastik. Imbilin kano dayta ti mayor. Tapno kano adda pagtugawan dagiti makimiting.
Napalalo ti yaman ni Sito ket timmulong a nagbagkat kadagiti tugaw.
Insagana pay ti dianitor ti silaw amangan kano no marabiyanda.
Napanunot a dagus ni Sito a no maysanton a kongresman, ikkannanto iti pondo ti ilida. Damagennanto iti mayor no ania ti masapul ti ilida. Uray maysanto a milion ti itedna.
Nagawid iti alas tres iti malem. Kayatna a kuyogen dagiti kapurokanda. Ibagana nga agtisertda iti nalabaga nga adda markana nga Apo Baboy tapno maipakita ti panagkaykaysada. Magmagnada amin nga agpaili. Uray ti ulitegna ken ni Atty. Palpallatoc.
Idi dumteng iti purokda, nadatnganna dagiti kapurokanna a naummong iti paraangan ti balay da Atty. Palpallatoc. Nakatisertda amin iti nalabaga nga adda markana nga Apo Baboy.
Napaisem ni Sito. Impakaammona ti impaaramid ti mayorda.
Iti alas tres media, rimmuardan iti kalsada tapno agpailidan. Mangmangngegdan ti tokar ti sound system iti plasa. Imbaga ngamin ni Sito itay iti operator a rugianna ti agpatokar iti alas tres media no adun ti tao.
Immuna da Atty. Palpallatoc ken Lakay San Lucas. Adda iti udi ni Sito ta isu ti kumita kadagiti tao.
Iti panagkita ni Sito, napintas man ti langada ta kasla maymaysa ti burikda. No ipalubos ni Apo Dios a mangabakda, supapakannanto dagitoy iti imbag. Ikkannanto iti scholarship dagiti ubbing iti purokda tapno makaadalda agingga iti kolehio. Uray daytanto laeng ti pakalaglagipanda kadakuada iti pangkongresmanda.
Idi makadanonda kadagiti purok iti daya, adda dagiti kimmuyog kadakuada.
“Adda met la arak idiay mitingan?” adda nagkuna.
Nagwingiwing ni Sito. “Maiparit ti agpainum,” kinunana.
Idi dumtengda iti plasa, addaytan dagiti adu nga ubbing nga agkikinnamatan. Dangdanggayan dagiti dadduma ti tokar a Gangnam Style.
Ngem apay nga awan met nataengan?
Nagdanag ni Lakay San Lucas. Kasanon no awan umay? Di pay ketdin maibabain? Ken ad-adda la ketdi a kagura ni baketna.
Napalabas a paset: 1 | 2 |
