ADU dagiti klase ti letsugas ngem sumagmamano laeng kadagitoy ti napintas nga imula iti patad. Mairaman kadagiti napintas nga imula iti patad ‘tay nasarangsang ti bulongna a maaw-awagan iti Ingles a crisp head, ken ‘tay gagangay laeng ti kinasarangsangna a maaw-awagan iti loose type.
Berde ken nakusnaw a berde ti kolor ti bulong dagiti crisp head, idinto a nalabaga ken natayengteng a berde met ti kolor dagiti loose type.
No crisp head ti kayat nga imula, mabalinyo a pilien ti barayti a President, Grande, Bravo, ken Great Lakes 54.
No met loose type, adda dita ti Corelle, Lollo Bionda, Lollo Rosa, Green Span, Altima, Grand Rapids, Fanfare, Red Rapid, Falbala, Panorama, ken Green Coral .
TULONG ITI MANNALON: No Kasta, Kayatmo Met ti Agmula, Atanud?
Adda met dagitay sumagmamano a barayti nga imulmula dagiti mannalon iti Cordillera, Region 7, ken Region 10 nga aw-awaganda iti Green Towers, Tyrol, Great Lakes, ken Okayama Salad.
Adtoy ti irekrekomendar ti Department of Agriculture a wagas ti panagmula iti letsugas iti padas:
Panagbunubon
Agarup 200 a gramo a bukel ti letsugas laeng ti kasapulan a para iti sangaektaria a talon. Mangisagana iti pagbunubonan nga agakikid iti maysa a metro, ken agbatay kenkan no kasano ti kayatmo a kaatiddog.
Rumeken a nalaing ti daga sa gamporan iti nagrupsa a lugit wenno ania man a takki ti ayup a kas iti baka, nuang wenno kalding, ken uring a taep. Umdasen ti maysa a kilo a takki ti ayup ken kagudua ti kilo nga uring ti taep iti kada metro kuadrado a pagbunubonan wenno pagsemiliaan.
Agaramid kadagiti babassit a gurit iti aray nga isu ti pagbunubonan. Sakbayna, yuper dagiti bukel iti napudot a danum iti agpatnag sadanto tapno al-alisto nga agtuboda.
Kalpasan a naibunubon dagiti bukel, alep-epan dagiti plot wenno kama iti garami, taep, wenno ania man a mabalin a yarpaw tapno di alisto nga agmaga ti kama. Mabalin met nga ibunubon dagiti bukel iti seedling tray a naglaon iti daga, organiko a ganagan ken uring ti taep.
Di liplipatan ti panangsibug kadagiti bunubon tapno dida malaylay. Ikkan iti linong dagitoy iti panawen ti kalgaw wenno iti panagtutudo tapno adda saluadda kontra iti nakaro a pudot wenno tudo.
Makalawas sakbay a yakar dagiti bunubon iti talon, paanduren wenno yadaptar dagitoy iti klima ti talon babaen ti panangibilag ken di unay panagsibsibug kadagitoy.
Panagmula
Mamindua nga araduen ken muriskien ti talon. Mangisagana kadagiti naipangato a plot nga agakaba iti maysa a metro ken agaaddayo iti 0.75 a metro. Gamporan ti talon iti nagrupsa a kugit ken uring ti taep wenno nagrupsa a takki ti alinta tapno ag[aay dagitoy a pondo a ganagan. Umdasen ti sangakilo a lugit ken 300 a kilo nga uring ti taep iti kada metro kuadrado a rukod ti pagmulaan a plot.
Arpawan ti pagmulaan a plot iti plastik nga alep-ep sa agaramid kadagiti pagmulaan nga abut iti igid dagitoy. Umdasen ti 30-40 a sentimetro a kaaddayo dagiti disso wenno abut a pagmulaan.
Ikkan ti tunggal abut iti nagrupsa a takki ti alinta wenno ania man nga organiko a ganagan santo apagapaman a sibogan. Umdasen a maysa a bunubon nga imula iti kada disso. Iti malem ti panagmula tapno di malanet dagiti mula iti pudot. Dagus nga agsugot no adda makita a malaylay wenno matay a mula.
Panagganagan
Iti kaaldawan ti panagmula, kargaan ti tunggal abut a pagmulaan iti sangakutsara a kompleto a ganagan (14-14-14) a nayon ti impisok nga organiko a ganagan. Inton maika-15 ken 30 nga aldaw kalpasan a nayakar dagiti bunubon, puruakan ti puonda iti agpada ti kaaduna a Urea (46-0-0) ken Muriate of Potash (0-0-60). Umdasen ti lima a gramo (maysa a kutsarita) a para kada pinuon.
Nasaysayaat pay no maminsan iti kada lawas a sibugan dagiti mula iti likido a ganagan a kas iti tea manure ken fermented plant juice(FPJ) tapno ad-adda a sumalun-atda ken umandurda kontra iti peste ken sakit.
Tapno makaaramid iti tea manure, yuper ti takki ti baka, nuang wenno kabalio iti plastik a dram a naglaon iti danum iti unos ti makalawas. Ti nagupran a danum ti maawagan iti tea manure. Umdasen ti 30 a kilo a takki ti ayup a yuper iti 180 a litro a danum.
Iti met panagaramid iti FPJ, mangpili kadagiti kaala nga uggot ti balangeg ken katkuati (madre kakaw) sa tadtaden dagitoy tapno mapespes ti tubbogda. Ikabil iti umdas ti kadakkelna a burnay sa laokan daytoy iti maysa a kilo a narumek a tagapulot. Rikpan iti nadalus a papel sa ipakni iti pito nga aldaw.
Iti kada dua a kutsara nga FPJ, laokan iti maysa a litro nga danum. Usaren daytoy a pagpasuyot kadagiti mula a letsugas. Umdasen ti lima a litro nga ti FPJ iti kada 500 a metro kuadrado a nagmulaan. Ipasuyot daytoy iti agsapa sakbay a sumingising ti init wenno iti malem sakbay a sumipnget tapno ad-adda nga epektibo ti ramenna nga organismo a para kadagiti mula.
Linawas nga ipasuyot ti FPJ kadagiti mula. No maipasuyot iti daga, nasken nga iti asideg ti puon dagiti mula agingga a mabasa a nalaing ti paset ti daga. No agabono iti organiko a ganagan iti talon a kas pondo nga abono sakbay ti panagmula, nasaysayaat no laokan nga umuna iti FPJ tapno matulonganna dagiti nabiag nga organismo a ramen ti ganagan. Kadagiti met agar-aramat iti garami kas alep-ep, napimpintas ti pannakakontrol ti dam-eg ti daga no linawas nga ispreyan ti rabaw ti alep-ep iti FPJ.
Kapintasan a yaplay ti FPJ iti daga wenno kadagiti mula iti kada 8-10 nga aldaw kalpasan ti panagmula tapno masigurado ti pannakasalaknib dagiti bunubon kontra kadagiti peste ken sakit.
Panangpaksiat iti Peste ken Sakit
Ti aplat ken ti igges a managan iti semi-looper ti kangrunaan a peste ti letsugas. Mapaksiat dagitoy no isreyan ida iti danum a nalaokan iti tubbog ti sili. Kastoy ti aramidem: mangderder iti 100 a gramo a silit’ sairo sa ilaok iti 16 a litro a danum, wenno ‘tay umdas a laonen ti maysa a tangke ti knapsack sprayer. Nayonan daytoy iti maysa a kutsara a likido a sabon.
Ti met sakit a panaglungtot (bacterial rot) ti kadawyan a mangdaddadael kadagiti mula a letsugas. Maikabassit ti panagatake ti sakit no agaramat iti alep-ep ken panangibilag ti talon iti unos ti makalawas sakbay a yakar dagiti bunubon.
Mabalinen nga apiten dagiti letsugas 45-60 nga aldaw kalpasan a naimula dagitoy iti talon. --O
