ITI Brgy. Pasiocan, Sitio Pannabuan, Bacarra, Ilocos Norte, a masarakan ti kalawaan a farm ti mulberry (amoras wenno moras) iti probinsia ti Ilocos Norte. Mapan a nasurok a lima gasut a pinuon ti mulberry ti naimula ditoy nasao a farm.
Kukua da agkakabsat a Julie Anne, Richard Eugenio, Joseph Andie, ken Neil Tracy ti nasao a farm. Insagut kadakuada dagiti dadakkelda (da Retired Police Inspector Enrique “Ricky” Lamug [nagpapaay a kameng ti Presidential Guard Battalion idi panawen ni Presidente Ferdinand E. Marcos] ken Rosario R. “Chato” Lamug, retirado nga Education Program Supervisor iti Filipino iti Schools Division ti Ilocos Norte.
Idi mayawat kadagiti agkakabsat ti panglawaen a bangkag iti asideg ti pagtaenganda, awan pay idi ti mulana. Napanunot ti maikadua kadagiti agkakabsat, ni Richard, a mulaan daytoy kadagiti mulberry ta kas kunana, saan pay unay a nalatak daytoy a mula iti probinsia. Idi Septiembre 2023, rinugianna ti naggatang iti mulberry cuttings manipud idiay Davao Mulberry Farm. Nadumaduma a barayti ti pinadakkel ken immulana a pakairamanan ti Illinois, Red Himalayan, White Himalayan, Chicken Claw, Australian, ken Austurkey. Kalpasan laeng ti pito a bulan manipud naimula dagiti napadakkel nga mulberry cuttings, agbungbungadan.
TULONG ITI MANNALON: Wen, Mabalin ti Assideg a Panagmula iti Bawang
Kasano ti Panagmula iti Mulberry?
Natawid ni Richard iti amada a ni Ricky ti ayat ken laing iti pangmulamula isu a saan a nagbalin a parikut kenkuana ti pannakapasayaat ti farm. Kas kinunana, iti panagmula iti mulberry, awan dumana ti panagmula kadagiti gagangay a kayo nga agbunga. Nupay kasta, masapul met a taripatuen dagitoy tapno nabun-as ti panagdakkelda.
Gagangay a mapadakkel nga umuna dagiti mulberry cuttings iti ania man a dakkel a container. Mabalin pay ti dakkel a botelia ti mineral water. Kalpasan iti uppat a bulan, mabalinen a yakar dagiti napadakkel a cuttings iti permanente a pagmulaan.
Iti farm nga inrugi ni Richard, pinagaaddayona dagiti mula iti sagmamaysa a metro ket gudua. Saanna a liniwliwayan a sinibsibugan aglalo idi panawen ti kalgaw. Dina met impalubos nga agkaruotan, ken ginangganagananna dagitoy iti organiko nga abono. Dina impalubos a permi a dumakkel dagiti kayo tapno magaw-atto dagiti bungada isu nga inan-anusanna nga inikkat dagiti bulongda ken dadduma a sangada.
Kas nakunan, nadumaduma a barayti ti immula ni Richard isu a nadumaduma met ti maris ti bungada. Adda puraw, berde ken nakusnaw nga amarilio no saanda pay a naluom. Bayat ti panagluomda, agmaris-rosas santo aglabaga. Inton maluomdan, agbalindanton a maris-ube wenno nangisit. Mabalinen a kanen dagitoy apaman a mapuros. Wenno mabalin met a maproseso a kas wine, jam, jelly, syrup, candy, wenno fruit juice. Nabaknang iti Bitamina C ken Iron ken addaan pay kadagiti sustansia a Bitamina E, Bitamina K ken Potassium. Napintas pay daytoy a pangibaba iti bad cholesterol ken asukar ti dara.
Napanaganan ti mulberry farm iti Enrique’s Great Mulberry Farm a kas pammadayaw ken pakalaglagipanda iti daydi amada, ni Sir Ricky, a pimmusay idi Nobiembre 30, 2021. Silulukat itan ti Enrique's Great Mulberry Farm kadagiti interesado iti kastoy a klase ti mula tapno agburasda iti bunga iti sistema a “pick and pay.” Wenno saan, tapno mainspiraranda met nga agmula iti mulberry kadagiti di namulmulaan a bangkag wenno loteda.
Kas kuna ni Richard, saan met a narigat a taripatuen ti mulberry. Innayonna a nasayaat daytoy a pangikkat iti stress, ken iti di agbayag, adda payen pagburasan iti saramsamen ken adda nayon ti panilpo iti biag.–O
(Ti Autor: Retirado a Master Teacher II iti Bacarra Central Elementary School)
