Apo Abogado,
Kalpasan ti dua a tawen a panagdendennami ken lakayko, masikogakon iti umuna nga anakmi. Makabulanen ti sikogko. Agtrabtrabahoak iti pribado a sektor—kas room attendant iti maysa a hotel ditoy lugarmi iti napalabasen a lima a tawen. Maysaakon a regular employee. Daytoy ti umuna a trabahok ket lima a tawen metten a regular nga agbaybayadak ken ti employer-ko iti kontribusionko iti Social Security System (SSS).
Planok ti mangi-file iti maternity leave-ko sakbay nga aganakak. Ania kadi dagiti rumbeng nga ammuek maipapapan iti maternity leave? Ania kadi dagiti karbengak ken benepisiok a kas maibatay iti linteg? Ania kadi ti proseso iti panangi-file iti maternity leave?—Isabelle
TULONG ITI MANNALON: Wen, Mabalin ti Assideg a Panagmula iti Bawang
Patgek nga Isabelle,
Nasayaat ta inyumanmo daytoy a pakaseknam. Gapu ta masikogka, importante a maammuam dagiti karbengam ken benepisiom maipanggep iti maternity leave. Iti paglintegan nga Expanded Maternity Leave Law (Republic Act 11210) nga impaulog ti gobierno idi Marso 11, 2019, napapintas ken nayad-adu dagiti karbengan ken benepisio dagiti masikog nga empleado ti pribado a sektor tapno nataltalged, nasalsalun-at ti panagsikog, panaganak ken panagpaungarda kalpasan ti panaganakda. Daytoy nadakamat a paglintegan ket protektaranna saan laeng a ti ina no di pay ket ti agbalinto nga anak ti ina. No idilig iti daan a paglintegan, amang a mas komprehensibo ken mas pabor kadagiti babbai daytoy baro a paglintegan iti maternity leave.
Adda met maternity leave kadagiti masikog nga empleado ti gobierno a mabalinko a trataren iti sabali a panawen.
Kadagiti adda iti sektor pribado, karbengan ti masikog nga empleado ti maikkan kadagiti maternity leave benefits, naasawaan (married) wenno saan a naasawaan (single) basta miembro isuna ti SSS ken nakabayad iti tallo a bulan (3 months) iti kontribusionna iti SSS iti uneg ti dose a bulan (12 months) sakbay ti panaganakna wenno pannakaalisna wenno ‘tay makunkuna nga emergency termination of pregnancy.
Ngem adu dagiti babbai a di makaammo kadagiti karbengan ken benepisioda iti Expanded Maternity Leave Law ket kas resulta, mapadasanda dagiti karit wenno parikut bayat ti panagsikogda agingga nga aganakda.
Ngarud, masapul a maedukaran dagiti babbai kadagiti karbenganda tapno maisaganada ti maternity leave-da. Babaen daytoy, maikkat ti ania man a pakadukotan wenno pakadanagan iti daytoy a kritikal a paset ti biag dagiti babbai.
Adtoy dagiti nasken a maammuan maipanggep kadagiti karbengan ken benepisio agraman ti umno a proseso iti panangi-file iti maternity leave:
1. Notipikasion ken ti masapul a dokumento: Masapul nga ipakaammom iti employer-mo ti maipanggep iti panagsikogmo ken ti ekspektarem nga aldaw ti panaganakmo tallopulo nga aldaw (30 days) sakbay ti planom a panangirugi iti maternity leave-mo. Masapul met a mangidatagka iti medical certificate iti employer-mo a mangipakita a masikogka tapno masuportaram ti aplikasionmo iti maternity leave.
2. Kapaut ti maternity leave: Adda karbengam iti sangagasut ket lima nga aldaw (105 days) a kapaut iti maternity leave-mo uray no ti panaganakmo ket natural delivery wenno babaen ti caesarian section. Gapu ta kualipikadoka a miembro ti SSS, adda sueldo wenno bayadmo iti daytoy 105 nga aldaw a maternity leave-mo. No mausarmo daytoy 105 nga aldaw a maternity leave-mo ket kayatmo pay a yat-atiddog ti maternity leave-mo, adda karbengam iti nayon a 30 nga aldaw (30 days) a maternity leave ngem laglagipem a daytoy nayonna a 30 nga aldaw, adda kondisionna ket saanka a mabayadan wenno masuelduan. Kayatna a sawen, ti bayadan laeng ti SSS a maternity leave-mo ket 105 nga aldaw. No bilang maalisan ti empleado wenno adda miscarriage-na wenno ‘tay makunkuna nga emergency termination of pregnancy, ti maternity leave iti daytoy naalisan nga empleado ket 60 nga aldaw (60 days) nga adda bayad wenno sueldona.
3. Benepisio ken karbengam: Kas nakunakon, mabayadan wenno masuelduanka iti 105 nga aldaw kabayatan nga addaka iti maternity leave. Masapul met nga ikkannaka iti medical and health care benefits ti employer-mo kabayatan ti panagsikogmo agingga nga aganakka.
4. Iti panagsublim iti trabahom inton malpas ti maternity leave-mo: Adda karbengam nga agsubli iti trabahom iti pareho a posision, sueldo ken benepisio no malpas ti maternity leave-mo. Pagsaritaanyonto iti employer-mo no kasano ti sistema, akomodasion wenno panagbalbaliw ti wagas ti panagtrabahom a makatulong kenka inton agsublika iti trabaho.
5. Seguridad iti trabaho ken proteksion kontra iti diskriminasion: Mapawilan ti employer-mo a mangikkat kenka iti trabahom wenno mangibaba iti ranggom gapu iti panagsikogmo ken panangusarmo iti maternity leave-mo. Iti sabali a pannao, saandaka a mabalin nga ideskriminar iti trabahom, benepisiom ken ranggom gapu iti panagsikogmo ken panangusarmo iti maternity leave-mo.
6. Managsuportar a pagopisinaan wenno pagtrabahuan: Ti employer-mo ket masapul a mangipanamnama iti managsuportar a pagopisinaan wenno pagtrabahuan tapno makatulong kenka iti panagsikogmo ken panagpalaingmo kalpasan ti panaganakmo wenno iti makunkuna a postpartum recovery. Masapul nga ikkandaka iti pasilidad a kas koma iti breastfeeding room wenno kuarto a mabalinmo ti agpasuso ken dadduma pay a kasapulam nga akomodasion tapno napimpintas wenno nalaglag-an ti panagtrabahom.
7. Silulukat wenno naannayas a komunikasion: Masapul met a mamantener ti employer-mo ti silulukat wenno naannayas a komunikasionna kenka iti panawen iti maternity leave-mo. Masapul a nakasaganada a mangsungbat kadagiti saludsod wenno problemam ken masapul pay a padamagandaka iti ania man a banag a mabalin a makaapektar iti trabahom.
8. Iti kadagupanna, ekspektarem nga aramiden wenno suroten ti employer-mo dagiti pagannurotan wenno guidelines ti Department of Labor and Employment (DOLE) ket ikkandaka iti naan-anay a suporta, proteksion ken benepisio kabayatan ti maternity leave-mo tapno maipanamnama ti natalged ken nasalun-at a panagsikogmo ken naannayas a panagsublim iti trabahom kalpasan ti maternity leave-mo.—O
Palagip: Kadagiti legal a saludsodyo, ag-e-mail-kayo ken ni Apo Abogado iti [email protected] wenno saan, mabalinyo nga ipatulod babaen ti koreo iti: Apo Abogado, Bannawag Magazine, Manila Bulletin Publishing Corp., Muralla cor. Recoletos Sts., Intramuros, Manila. Ilanad met iti suratyo ti adres ken numero ti selponyo. Saan a maipablaak ti pudno a nagan ti nagsurat malaksid no adda pammalubos daytoy.)
