Apo Abogado,
Nagkasarkami iti asawak a ni Donald idi 1996. Adda tallo nga annakmi—da Jeffrey, Anna, ken Matthew. Maysaak a maestra ditoy probinsiami ket ahente met ti maysa a nalatak a softdrink ni Donald. Idi apagdennami, nasayaat met dagiti ugali nga impakpakitana ngem idi agbayag, rimmuaren ti agpaypayso nga ugalina. Kanayon ti pisikal ken berbal a panangabusona kaniak. Natakuatak pay nga adu dagiti babbaina ken pasaray saan a mangted iti sustento kadakami.
Kalpasan ti pito a tawen a panagdennami a kas agassawa wenno idi 2003, pimmanaw ni Donald iti pagtaenganmi. Inabandonarnakami a pamiliana. Saan metten a pulos a nangted iti sustentona kadakami. Nakakaasi dagiti tallo nga annakmi. Nadamagko a napan iti Manila ni Donald ket addan trabahona idiay; adda payen baro nga asawana nga inkasarna nupay sikakasar pay laeng kaniak. Siakon ti timmakder a pannakaina ken pannakaama dagiti annakmi. Inkarkarigatak ida a pinagbasa. Inggaedko ti nangisuro ken tapno adda nayon ti sueldok a pagbiagmi, naglakolakoak kadagiti kankanen, badbado, bangbanglo ken dadduma pay. Iti kaasi ti Apo, naisakadko ti panagbasa dagiti annakko ket nakaturposda amin ket addaandan iti nasayaat a karera.
Adda nangipadamag kaniak nga agpayso nga addan sabali a pamilia ni Donald ket adda metten annakna iti maikadua nga asawana. Saan metten a pulos a nagpakpakita kaniak ken kadagiti annakmi. Awan ti kumunikasionmi kenkuana.
TULONG ITI MANNALON: Tapno Di Malungsot Dagiti Idulin a Lasona
Ania kadi ti mabalinko nga aramiden tapno mawaswas ti kasarko ken ni Donald? Kayatko met ti mangabaruanan ta talaga nga awanen ti tsansami nga agsinnublianan ta nabayagen a nagsinakami ken addan sabali a pamiliana. Umanay kadi a rason wenno pangibatayan ti korte ti panangabandonar ni Donald kadakami agraman ti panangasawana iti sabali, ti panangab-abusona kaniak, ken ti saanna a panangsuportar kadakami ken dadduma pay a panagliwayna tapno mawaswas ti kasarmi?—Katrina
Patgek a Katrina,
Maibatay iti inlanadmo a kasasaadmo, kayatmon a mawaswas ti kasarmo ken ni Donald ket iti kasta, mangabaruananka manen. Wen, narigat nga agpayso a maibaludka iti maysa a matrimonio a narigaten a masalbar gapu kadagiti komplikasion a dinakamatmo. Awan diborsio iti Filipinas ngem iti paglintegantayo, adda wagas tapno mawaswas ti kasar babaen ti makunkuna nga annulment of marriage wenno nullity of marriage.
Iti Filipinas, maikonsiderar a sagrado ti kasar a masapul a protektaran ti estado a kas maibatay iti Family Code of the Philippines (Executive Order No. 209, as amended). Ngem adda dagiti kasar nga imbalido (void ab initio) manipud pay iti pannakaaramidna wenno pannakaselebrarna gapu kadagiti legal a rason ket mabalin ti maseknan nga asawa ti mangipila iti Petition for the Declaration of Nullity of Marriage tapno mawaswas dayta a kasar.
Ti declaration of nullity of marriage ket maysa a pangngeddeng ti korte nga ideklararna a ti maysa a kasar, imbalido manipud pay iti pannakaaramid wenno pannakaselebrarna (void ab initio) a kayatna a sawen, iti mata ti linteg, kasla awan napasamak a kasar.
Ngarud, ti petision a masapul nga ipilam iti Regional Trial Court (RTC) a masarakan iti pagnaedam (residence) wenno pagnaedan (residence) ni Donald ket Petition for Declaration of Nullity of Marriage maigapu iti psychological incapacity wenno sikolohikal nga inkapasidad ni Donald tapno maaramidna dagiti obligasionna a kas maysa nga asawa. Daytoy psychological incapacity ket maysa a personal a kondision a manglapped iti maysa nga asawa a mangakem wenno mangaramid kadagiti kangrunaan nga obligasionna a kas maysa nga asawa a mabalin nga addan iti kinataona idi nangasawa daytoy ket makita dagiti manipestasionna babaen dagiti kababalin wenno ugalina kalpasan ti kasar wenno kallaysa. Iti sabali a pannao, dagiti manipestasion ti psychological incapacity ket mabalin a makita kabayatan ti panagdenna dagiti agassawa kalpasan ti panagkasarda.
Daytoy psychological incapacity ket masapul nga umdas a mangdadael kadagiti pundasion ti pamilia, kas iti ayat, panagraem, panagtalek, ken suporta.
Kas kuna ti Article 36, Family Code of the Philippines:
“Article 36. A marriage contracted by any party who, at the time of the celebration, was psychologically incapacitated to comply with the essential marital obligations of marriage, shall likewise be void even if such incapacity becomes manifest only after its solemnization. (As amended by Executive Order 227)”
Iti kaso ni Leonora O. Dela Cruz-Lanuza vs. Alfredo M. Lanuza Jr., G.R. No. 242362, 17 April 2024 kinuna ti Korte Suprema a ti pinulpullo a tawen wenno mano a dekada a di nainkalintegan a kaawan ti asawa iti pagtaengan ket mabalin a maibilang nga ebidensia ti psychological incapacity wenno sikolohikal nga inkapasidad wenno kinaawan kabaelanna a mangaramid wenno mangtungpal kadagiti obligasionna a kas maysa nga asawa.
Iti daytoy a kaso, winaswas ti Korte Suprema ti kallaysa da Leonora ken Alfredo gapu iti psychological incapacity ni Alfredo. Nagkallaysa da Leonora ken Alfredo idi Hunio 1984. Bayat ti panaglabas ti tawen nagbaliw ti kababalin ni Alfredo. Nagkedked a mangipaay iti pinansial a suporta iti pamiliana, ken trinatona ni Leonora a kas maysa laeng nga okupante ti pagtaenganda imbes a kas asawana. Nagbabbabai pay ni Alfredo. Nagsina da Leonora ken Alfredo idi 1994; kalpasanna, nakiasawa ni Alfredo iti sumagmamano a babbai, uray sikakasar pay laeng ken ni Leonora. Winaswas ti Korte Suprema ti kasamiento gapu ta iti napaut a panawen a kaawan ni Alfredo iti pagtaenganda, ipakitana ti psychological incapacity wenno ti kaawan pannakabaelna a mangtungpal, mangakem wenno mangaramid kadagiti obligasionna a kas maysa nga asawa. Ti pannakapukaw ti panagtalek ti asawa ni Alfredo ken ni Alfredo gapu iti panagbabbabai daytoy, ti kinakurang ti suporta ni Alredo iti asawa ken annakna, ken ti di nainkalintegan a kaawan ni Alfredo iti naunday a panawen iti pamiliana, ipakita wenno ipamatmatna a di maawatan ni Alfredo dagiti responsibilidadna a kas maysa nga asawa ken ama.
Dagiti agassawa, masapul nga agdennada (malaksid no adda legal wenno maiparbeng a rason a kas koma ti panagtrabaho ti asawa iti sabali a lugar), agpinnategda, agrinnespetoda wenno agrinnaemda, agtinnalekda, agtinnulong ken agsinnuportada. Kastoy ti kuna iti Article 68, Family Code of the Philippines:
“Article 68. The husband and wife are obliged to live together, observe mutual love, respect and fidelity, and render mutual help and support.”
Ngarud, iti kasom, Katrina, babaen dagiti legal a diskusion iti ngato, mabalinmo ngarud ti mangi-file iti Petition for Declaration of Nullity of Marriage maigapu iti psychological incapacity ni Donald a mangakem, mangtungpal wenno mangaramid kadagiti obligasionna a kas maysa nga asawa ken ama. Kalpasan a maipresentar amin nga ebidensia, agdesisionto ti korte no rumbeng a mawaswas ti kasaryo.—O
(Palagip: Para kadagiti legal a saludsodyo ag-e-mail-kayo ken ni Apo Abogado iti [email protected].)
