Para iti Agoo, maysa nga ili iti igid ti baybay ti La Union, maysa a naragsak a selebrasion ti umuna a lawas ti Mayo, saan la a kas gagangay a ramrambak no di ket maysa a tinawen a pammadayaw iti tawid, komunidad, ken iti nanumo ngem ikoniko a luto dagiti Ilokano--ti dinengdeng.

Tinawen a maang-angay manipud pay idi 2005, nagbalin ti Dinengdeng Festival a kas nabileg a panangyebkas iti kultural nga identidad ti Agoo, a mangaw-awis nga agpadpada kadagiti lokal ken umad-adu a bilang dagiti bisita iti makalawas a pannakaselebrar ti taraon, pammati, ken kadagiti maipatpateg a tradision.

Segun iti Agricultural Training Institute (ATI), ti “dinengdeng,” a tradisional a luto ti natnateng dagiti Ilokano, a ti ramanna ket nauneg ti pannakairamutna iti nananam a nabugguongan a digona ken masansan a masagpawan iti pangpaimas pay a tinuno wenno prinito nga ikan.

Saan laeng a kangrunaan a luto wenno sidaen a naipatpatawid kadagiti kaputotan, iladawan pay ti dinengdeng ti kinaandur, kinalaing, ken natibker nga agrario a ramut dagiti umili nga Ilokano.

Sidadaeg a dineskribir ni Laps Sile, culture and arts officer ti lokal a gobierno ti Agoo, ti dinengdeng kas nabileg a simbolo ti kinamanangipamuspusan--nasigo a naisagana ken nailuto manipud kadagiti nalaka a magun-odan a natnateng a naimula iti arubayan ti pagtaengan ken naisangsangayan ti pannakatimplana kadagiti raman a naisalumina a pakabigbigan ti rehion.

“Napili ti dinengdeng kas signature dish ti Agoo gapu iti nainsigudan a kinasimplena ken nauneg a pakainaiganna iti kultura. Dagiti napateg a ramenna--kas iti bugguong ken agduduma a natibo a nateng--nagtaud amin iti lokal, nga isu nga agpadpada a praktikal ken nauneg ti pannakaibinggasna a paset ti wagas ti panagbiagtayo,” inlawlawag ni Sile.

Ti nakalalagip a maika-20 a Dinengdeng Festival ita a tawen, sipapannakkel a nakaitampokan ti “101 Dinengdeng Recipe Cooking Competition,” maysa a nabnabiag nga okasion a sigagagar a nangipakitaan dagiti nadumaduma a barangay iti naisangsangayan ken innovative nga interpretasionda iti pannakaluto iti ay-ayaten a klasiko a luto.

Saan la a nagserbi ti kompetision tapno aktibo a mangsalimetmet iti nabaknang a tradision ti panagluto no di ket epektibo pay a nanggubuay nga agpadpada iti nainsiriban nga inobasion ken natibker a pannakitakunaynay ti komunidad.

“Idinto kasla simple laeng nga isagana, nakaskasdaaw ti idiaya ti luto nga awan inggana a wagas iti kinamanagpartuat iti panagluto. Mabalin a paimasen pay daytoy dagiti tattao babaen ti maisagpaw a prinito wenno tinuno nga ikan wenno siwayawaya nga ageksperimento iti nadumaduma a kombinasion ti natnateng tapno pudno a mapagbalinda a bukbukodda,” innayon ni Sile, a nangidayaw iti kaadu ti mabalin a pakalutuan ti dinengdeng.

Kultural a maipagpannakkel

Iti labes ti makagargari nga ayamuom ken raman ti dinengdeng, agserbi ti piesta a kas naregget a pakakitaan ti natibker a karirikna ti Agoo iti nagbingbingayan a pakabigbigan ken nauneg a panagkaykaysa ti komunidad.

“Kanayon a maggaggagaranak no dumteng ti Mayo 1 gapu iti nakakaskasdaaw a kaadu dagiti aktibidad a nainsiriban a naisagana para iti piesta. Maysa a banag a segseggaantayo amin iti kada tawen,” imbinglay ni Aaron Villanueva, a nabayagen nga agnanaed iti Agoo.

Para iti kailianna a ni Jonathan Estorco, ti epekto ti selebrasion ket adayo a nalablabes ngem iti gagangay a paglinglingayan ken piesta a pakalliwliwaan.

“Pagtitiponen ti tinawen a piesta ti ili dagiti tattao para iti addaan napateg a kaipapanan a panagselebrar ken napintas ti pannakaiparang ti nauneg a panagayat ken panagpannakkeltayo iti naisangsangayan a kulturatayo,” innayonna.

Suporta ti gobierno

Mayannatup la unay ti Dinengdeng Festival iti nalawlawa a gannuat ti pannakapreserbar ti kultura ken panagdur-as ti turismo nga itantandudo dagiti nadumaduma nga ahensia ti gobierno.

Aktibo a supsuportaran ti Department of Tourism (DOT) dagiti kakastoy a pasken a napateg iti kultura babaen ti “Kain Na!” (Mangantayo!) ken dagiti kampania iti turismo iti tawid, nga estratehiko a mangitantandudo kadagiti naiduma a rehional a pakabigbigan ken naisangsangayan a padas iti panagluto kas nabileg a kangrunaan a mangtignay iti domestiko a turismo.

Kasta met a ti Department of Agriculture (DA), babaen ti High Value Crops Development Program-na, nainget nga itantandudona ti panagmula ken pannakapreserbar dagiti indiheno a mulmula ken ti pannakaitultuloy dagiti tradisional nga a pannakaisagana ti taraon--dagiti kangrunaan a tagipatgen a nalawag a mangitamtampok iti napasnek a panangipaganetget ti Agoo kadagiti lokal a pagtaudan a produkto ken dagiti mataginayon a wagas ti panagluto.

Saan laeng a nabnabiag a tinawen a selebrasion, agserbi pay ti Dinengdeng Festival kas napateg a plataporma iti napateg a pannakasalimetmet tawid ti kultura ken ti mataginayon a ti lokal a panagdur-as ti ekonomia.

“Kanayon a saan a gagangay a luto ti dinengdeng--agserserbi daytoy a kas nabileg a simbolo ti kinaandur para iti komunidadmi. Iti panawen ti rigat, kas iti Maikadua a Gubat iti Sangalubongan, impaayanna iti manayon a taraon ti di mabilang a pamilia iti Agoo, a masansan a naiparis kadagiti nalaka a magun-odan a nadaing wenno naartem nga ikan,” impalagip ni Sile.

Babaen ti agtultuloy ken napateg a suporta manipud iti dedikado a publiko ken pribado a sektor, sibibileg ti Dinengdeng Festival a mangibagbagi iti natibket a panagkumit ti komunidad iti inklusibo a panagdur-as--a situtunos a pagdadaponan ti nabaknang a tawid ti kultura, nabnabiag a turismo, ken dagiti mataginayon a lokal a pagbiagan. (Chester Carlo M. Trinidad/AMB/PIA La Union)