Apo Abogado,
Maysaak nga estudiante iti political science iti maysa nga unibersidad iti Baguio. Addaakon iti 3rd year ket adda asignaturak nga International Law. Maysa kadagiti topikomi ti panangkemmeg ti International Criminal Court (ICC) ken ni pasado a Presidente Rodrigo Roa Duterte.
Kayatko a maawatan dagiti legal nga implikasion dayta a pannakakemmeg ni Duterte agraman ti isyu maipapan iti hurisdiksion ti ICC ken dadduma pay a banag wenno paglintegan maipapan kadaytoy a pasamak. Maysa pay, mangrugrugiakon a mangisagana iti thesis-ko ket ti panangilawlawagmo iti legal nga aspekto daytoy a pagteng iti biag ni Duterte, sigurado a dakkel ti maitulongna kaniak ta planok ti mangsurat iti maysa a thesis maipanggep ken ni Duterte. Agyamanak unay.—Miriam
Patgek a Miriam,
TULONG ITI MANNALON: Agmulatayo iti Kapaskapas
Daytoy napasamak ken ni dati a Presidente Duterte, nangparnuay iti debate wenno diskusion nangnangruna iti social media, ken panagtignay wenno rally iti Filipinas ken nadumaduma a paset ti lubong a pakainaigan dagiti supporter ken kritiko ni Duterte. Kayatna a sawen, nagudua dagiti Filipino iti isyu iti pannakakemmeg ken panangi-surrender ti gobierno ti Filipinas ken ni Duterte iti ICC iti The Hague, Netherlands a yan ti headquarters ti ICC.
Kinemmeg ti ICC ni Duterte gapu iti insayangkatna a “war on drugs” a nagresulta kadagiti extra-judicial killing (EJKs) saan laeng nga idi panawenna a kas presidente ti Filipinas (2016-2019) no di pay ket idi nagtakem a mayor ti Davao City (2011-2016). Kuna ti Philippine National Police (PNP), agdagup iti nasurok a 6,000 ti natay iti dayta war on drugs. Iti sabali a bangir, kuna dagiti human rights group a nasurok a 30,000 dagiti biktima ti extra-judicial killings. No kitaen, inggana laeng iti 2019 ti sakupen wenno saklawen ti kaso ta idi 2019, nag-withdraw ti Filipinas a kas miembro iti ICC. Idi met panawen (2011) ni dati a Presidente Benigno C. Aquino III a rinatipikaran ti Filipinas ti Rome Statute of the International Criminal Court (Rome Statute). Ngarud, miembro ti Filipinas iti ICC manipud 2011 inggana iti 2019 a kayatna sawen iti Rome Statute, mabalin nga usigen ti ICC kadagiti extra-judicial killing a napasamak iti Filipinas manipud 2011 inggana iti 2019.
Impaulog ngarud ti ICC ti warrant of arrest maikontra ken ni Duterte gapu kadagiti krimen a crimes against humanity mainaig iti dayta a war on drugs a nagresulta iti extra-judicial killings wenno panangpatay ti PNP, argaman dagiti vigilante, kadagiti suspek a drug pusher, drug trafficker, drug courier, agraman dagiti drug user ken dadduma pay a pagduaduaan a kriminal ti dati a gobierno. Dayta a warrant of arrest, kinunana nga adda direkta a partisipasion ni Duterte kadagiti extra-judicial killing ta isuna a mismo ti nangmando kadagiti polis ken dadduma pay nga ahente ti gobierno nga agaramidda iti extra-judicial killing. Idi mayor ni Duterte iti Davao City, adda makunkuna a “Davao Death Squad” a nangisayangkat iti extra-judicial killing wenno pammapatay kadagiti napagsuspetsaan a kriminal nangnangruna kadagiti tao nga adda pannakainaigna iti droga. Daytoy “Davao Death Squad” a mapapati a grupo nga inorganisar ni Duterte ket mapapati met a nagbalin nga inspirasion wenno template ni Duterte iti extra-judicial killing iti entero a pagilian idi isuna ti presidente. Nakadetine ngarud iti agdama ni Duterte iti Netherlands ket sadiayna kabayatan ti panangur-urayna iti pannakabista ti kasona.
Manen, ni Duterte ket naakusaran kadagiti krimen a maibusor iti sangatawan (crimes against humanity), espesipiko a pammapatay, a mainaig kadagiti ekstrahudisial a pammapatay idi panawen ti kampaniana kontra-droga (2016–2019) ken nasapsapa pay, kas mayor ti Siudad ti Davao (2011–2016) (Rome Statute Article 7(1)(a); Situation in the Philippines, ICC-01/21, Pre-Trial Chamber I, Decision Authorizing Investigation (September 15, 2021).
Ti kangrunaan a probision a nainaig ket ti Article 7(1)(a), Rome Statute maipapan kadagiti krimen a maibusor iti sangatawan (murder), a naaramid kas paset ti nasaknap wenno sistematiko a panangatake kadagiti sibilian.
Ti ICC adda hurisdiksionna kadagiti krimen a naaramid sakbay ti panag-withdraw wenno panagikkat ti Filipinas a nagepekto idi Marso 17, 2019. Ti nasao a panagikkat wenno panag-withdraw, saanna nga apektaran ti proseso a nairugi sakbay ti epektibo a petsa daytoy. (Rome Statute Article 127(2); Situation in the Philippines, ICC-01/21 OA, Appeals Chamber Judgment, July 18, 2023).
Ti ICC adda hurisdiksionna no ti maysa nga estado saanna a kayat wenno saan a makabael a mangusig iti maysa a tao a nagbasol kas koma iti crimes against humanity. Natakuatan ti ICC a ti Filipinas, napaay a nangisayangkat kadagiti pudno nga imbestigasion iti pagilian a nangpennek koma iti prinsipio ti komplementaridad (complementarity) (Rome Statute Article 17; ICC-01/21 OA, Appeals Chamber Judgment, July 18, 2023).
Dagiti hues ti ICC, mangipaulogda iti warrant of arrest no makasarakda kadagiti nainkalintegan a rason a dagiti krimen nga adda iti hurisdiksion ti ICC ket naaramid ken ti pannakaaresto ket kasapulan tapno masigurado ti yaatendar ti akusado kadagiti pannakabistana (hearing) wenno malappedan iti makunkuna nga obstruction of justice wenno pananglapped iti panagtulid ti hustisia (Rome Statute Article 58(1). Ti ICC Pre-Trial Chamber, nagdesision nga amin dagiti nadakamat a kondision adda iti kaso ni Duterte isu a nangipaulog iti warrant of arrest maikontra ken ni Duterte.
Agtalinaed a balido ti warrant of arrest gapu ta ti hurisdiksion ket maikeddeng babaen ti panawen a naaramid dagiti maipagarup a krimen, saan ketdi nga iti agdama a kasasaad ti katulagan (Rome Statute Article 127(2); ICC Appeals Chamber Judgment, Hulio 18, 2023).
Idi naarestar ken naibiahen ni Duterte idiay The Hague, Netherlands, immatendar isuna idi March 14, 2025 iti hearing iti ICC para iti umuna a panagparang, panangpasingked kadagiti darum, ken mabalin a pannakabista (Rome Statute Articles 60, 61). Maangay dagiti hearing iti headquarters ti ICC idiay The Hague, Netherlands (Rome Statute Article 3).
Kabatayan ti pannakabista ti kasona, maidetine ni Duterte iti ICC Detention Centre in The Hague, Netherlands maibase kadagiti internasional a pagalagadan ti pannakaibalud (Rome Statute Article 59, Regulations of the Court 99).
Ti probisional a pannakawayawaya (a kapada ti piansa) mabalin kadagiti naisangsangayan a kasasaad no dagiti hues, ikeddengda nga awan ti peggad ti panageskapo (panaglibas), pananglapped kadagiti proseso, wenno agtultuloy a pannakaaramid ti krimen. (Rome Statute Article 60(2). Malagip a ni Duterte, nga agtaray a para mayor iti Davao City iti daytoy nga eleksion ti Mayo 2025, kinunana a doblienna ti panagpatay kadagiti kriminal wenno dagiti pagsuspetsaan a kriminal nangnangruna iti krimen a mainaig iti droga. Maysa daytoy a rason no apay a mabalin a saan a paboran ti ICC ti aplikasion ni Duterte a makapagpiansa (bail).
Saan met a maipaayan ti ICC ni Duterte iti imunidad (immunity from arrest and prosecution) kas dati a Presidente ti Filipinas (Rome Statute Article 27).
Iti biang ti ICC, adda obligasion ti Filipinas a makioperar kadagiti agtultuloy nga imbestigasion a naisayangkat sakbay a nagikkat (withdrawal) ti Filipinas iti ICC (Rome Statute Aticle127(2). Ngem iti biang ti Filipinas, diskresionna ti makioperar iti imbestigasion kalpasan dayta a panagikkat wenno withdrawal ti Filipinas iti ICC (Republic Act No. 9851, Section 17).
Mabalin nga ideklarar ti ICC a non-cooperative wenno saan a kayat ti Filipinas ti makioperar ket iturongna (ICC) daytoy a banag iti Assembly of States Parties. Addaan kadagiti diplomatiko ken reputasional nga implikasion daytoy ngem awan ti maipatungpal a sanction wenno pannakadusa ti Filipinas (Rome Statute Article 87(7).
Ngem malagip a ti maysa a rason no apay a nakikooperar ti gobierno ti Filipinas iti ICC tapno maiserbi ti warrant of arrest ken ni Duterte ket gapu iti Red Notice a naggapu iti International Criminal Police Organization (INTERPOL). Ti Red Notice ket maysa a kiddaw iti pannakaipatungpal ti linteg iti sangalubongan tapno biroken ken probisional nga arestaren ti maysa a tao bayat a maur-uray ti extradition, surrender, wenno umasping a legal nga aksion.
Manen, iti saan a pannakitinnulong, mabalin nga agpeggad ti diplomatiko a relasion ti Filipinas kadagiti estado a mangsupsuportar iti ICC, ken mabalin pay a mangapektar kadagiti internasional a relasion, tulong, ken dagiti insentibo iti sangalubongan a komersio.
Dagiti dusa kadagiti nalabes a kaso, mairaman ti pannakaibalud iti saan a lumbes iti 30 a tawen, wenno tungpal biag, agraman dagiti posible a reparasion wenno panagbayad iti danios kadagiti biktima (Rome Statute Articles 75, 77).
Dagiti sentensia ket maiserbi iti maysa nga estado nga ituding ti ICC manipud kadagiti mayat a miembro nga estado ti ICC, saan nga idiay Hague a mismo (Rome Statute Article 103).
Dagiti human rights organization agraman dagiti pamilia dagiti biktima, mabalinda ti mangidokumento kadagiti krimen, mangisubmitir kadagiti ebidensia, mangitandudo iti hustisia, ken makipaset kadagiti proseso ti ICC. Mabalin a direkta a makipaset dagiti biktima babaen dagiti legal a pannakabagida ken mabalinda ti ag-claim iti reparasion wenno danios no makombiktaran ti akusado (Rome Statute Articles 68, 75).
Ti agdama a kaso ni Duterte mabalin a manglawlawag iti isyu ti hurisdiksion ti ICC kalpasan ti panagikkat wenno panag-withdraw ti estado, mangpatibker iti kaawan ti imunidad dagiti opisial ken mangimpluensia iti masakbayan a panangtaming ti ICC kadagiti kapadana a kaso a pakairamanan dagiti dati a lider dagiti estado (Rome Statute Articles 27, 127(2).
Laglagipentayo a ni Duterte, insuko dagiti autoridad ti Filipinas babaen ti bileg ti Red Notice ti INTERPOL ken iti warrant of arrest nga inruar ti ICC. Addan itan ni Duterte iti kustodia ti ICC—iti maysa a detention center idiay The Hague, Netherlands. Ngarud ni Duterte, adda itan iti ruar ti hurisdiksion ti Filipinas. Daytoy a serye dagiti pasamak ket posible a naaramid gapu kadagiti tignay ti Philippine National Police (PNP), maysa nga autoridad a mangipapatungpal iti linteg iti labes ti pananglapped ni Duterte iti pannakayimplementar ti warrant of arrest. Babaen ti doktrina ti “qualified political agency,” kasla ni Presidente Ferdinand E. Marcos Jr. a mismo ti nangisuko ken ni Duterte iti ICC, banag nga iti kaaduan ket rumbeng a maaramid iti legal man wenno moral nga aspekto.
Ti kaawan ti ania man a positibo nga aksion manipud iti Korte Suprema ti nangipalubos iti PNP a mangipatungpal iti trabahona a panangisuko ken ni Duterte iti ICC.
Awanen ti hurisdiksion wenno kontrol ti Korte Suprematayo iti ICC. Kayatna a sawen nga ania man a diskusion wenno debate maipapan iti legalidad ti pannakaaresto ken/wenno pannakaisuko ni Duterte, awanen ti epektona iti proseso ti ICC.
Ngarud saan a mabalin a piliten ti Korte Suprema ti Filipinas ti ICC nga isublida ti dati a Presidente ti Filipinas. Ti laeng napateg para iti ICC, addaan iti hurisdiksion ken ni Duterte itan ta addan daytoy iti kustodiana.
Iti biang ni Duterte, awan ti mabalinna nga aramiden no di respetarenna ti hurisdiksion ti ICC inggana a malpas ti kasona. Addaan isuna kadagiti nalalaing ken nalalatak nga abogado ket sigurado a maikkan iti due process wenno ti makunkuna a “day in court” wenno aldawna iti korte tapno ipakitana nga inosente isuna.
Sapay koma ta addanto maiserbi a hustisia ania man ti pangngeddengto ti International Criminal Court iti masakbayan.—Apo Abogado
(Palagip kadagiti legal a saludsudyo: ag-email kayo ken ni Apo Abogado iti [email protected])
