Nobela ni JOSE A. BRAGADO

(Naipablaak iti Bannawag nangrugi iti Oktubre 29, 2012 a bilang)

(Maika-21 a Paset)

NALUKAG ni Lakay San Lucas idi adda umaw-awag kenkuana iti paraangan. Kinitana ti relona. Alas nuebe gayamen. Addan init a sumirsirip kadagiti regkang ti diding ti balayna. Napanna inlukat ti ridaw. Addayta da Manang Lucia ken Atty. Palpallatoc. Pinastrekna dagitoy ngem ni laeng Manang Lucia ti limmaem. Nagpakada met laeng ni Atty. Palpallatoc ta kuna daytoy nga adda nasken a tamingenna.

Nobela

NOBELA: Apo Baboy Party-List (23)

“Matmaturogka pay laeng, manong, ket no nangaton ni Apo Init?” kinuna ni Manang Lucia.

Linukot ti lakay ti ikamenna idi makastrek ni Manang Lucia. Ita laeng manen a makitana ni Manang Lucia kalpasan daydi ipapanda panagpainterbiu idiay U.S. Embassy idiay Manila, nasuroken a dua a lawas ti napalabas.

“Ket, ania ti damag, dalling?” kinunana idi makatugaw ni Manang Lucia. “Di la simmangpeten ti pasaporteta?” Ti ngamin adres ni Manang Lucia ti inaramatda a pakaibusonan ti pasaporteda.

“Isu ngarud ti umayko idanon!” insungbat ni Manang Lucia. Langana ti maragsakan. Inyawatna ti pasaporte ti lakay.

Inukrad a dagus ni Lakay San Lucas ti pasaportena. Kinitana ti bisana a naiprinta.

“Tallo a bulan!” kinunana ket namurmurayan pay.

Idi agangay, rinakepna ni Manang Lucia.

Insangga ni Manang Lucia dagiti takiagna.

“Agtutorka kadi,” kinunana. “Kaska la Bantor a di makatuttutor! Amangan no adda pay makakita kadata.”

Rinuk-atan  ni Lakay San Lucas ni Manang Lucia.

“Ita ta addan ti pasaporteta, mabalintan ti mapan gumatang iti doliar a show money-ta. Kaano ti kaadda ti wayam a mapan idiay Vigan?”

“Uray no itan no kayatmo,” insungbat ni Lakay San Lucas. “Ti problema, awan ti kuartak nga igatangko. Awan pay ti kuartak nga igatangko iti tiket ti eroplano.”

Nagkatawa ni Manang Lucia. “Sa ngarud nakaritka a mapan idiay Hawaii?” kinunana. “Awan met gayam ti igatangmo ‘ti kasapulam.”

“Agtalekak lattan, a, kenka, dalling. Ammok met nga adu ti kuartam. Uray ta sukatakto met laeng inton kongresmanakon. Ken saanmonto metten a masapul ti isukatko no kongreswomanka metten ta minilionto metten ti kuartam.”

Naggarakgak ni Manang Lucia. “Ania ngarud, sagotko ti amin?” inuntonna.

“Wenen, a. Agdallingta ngaruden. Agmaymaysatan. Ania, mapanta idiay Vigan itan ta agluganta iti owner-ko. Agingga iti alas tres sa laeng ti kaadda ti banko.”

“Ania ti orasen, aya?” dinamag ni Manang Lucia.

“Alas dies. No mapanta itan, addatanton idiay iti alas onse. Intanto mangaldaw idiay Jollibee idiay Plaza Burgos. Ania ti kunam?”

“No isut’ kuna ti boss-ko… Inta ngaruden.”

Nagpelles a dagus ni Lakay San Lucas. Inyusongna ti goma a sapatosna. “Ania ngata, agtisertak iti Apo Baboy?” dinamagna ken ni Manang Lucia.

“Mabalin met tapno makita dagiti tagabanko ti gagarata iti Hawaii. Ken tapno ammoda a saan a kastakasta laeng ni San Lucas Palpallatoc ta kongresmanton,” kinuna ni Manang Lucia.

Immuna nga immulog ni Manang Lucia. Inrikep met ni Lakay San Lucas ti ridaw. Iti panagturongda iti owner, isu met a sumangpet ni Sito.

“Papananyo, angkel?” kinuna ni Sito a nakabagbagas ti isemna.

“Inkami idiay Vigan, umayka?” kinuna ni Manang Lucia.

Kinita ni Sito ti langana. Naka-shorts iti pagattumeng ken nakatisert iti Apo Baboy.

“Umayak, a, no saanak a makasali. Uso met ti kastoy nga aruaten. Kasla boy-dakon, a,” kinuna ni Sito. Bulonna a kimmalay-at iti bakrang ti owner.

Pinagandar met ni Lakay San Lucas ti lugan idinto a pinasikiganna a kinita ni Manang Lucia iti abayna.

Iti asideg ti balay ni Manang Lucia ti nangiparadaan ni Lakay San Lucas iti luganna. Mapan alaen ti baket ti igatangda iti doliar ken tiketda iti eroplano.

Simmurot met ni Lakay San Lucas ta kayatna a makita manen ti balasang ni Manang Lucia.

Kimmarayo met ni Sito ket dimsaag sa simmaruno. Kayatna a nakita ti kinuna ti ulitegna a balasang. Ken kuna idi ni Manang Lucia a no adda koma asawana ket adda anakna a balasang, isagutna kenkuana.

Idi sumrekda iti salas, nakitada ti balasang nga agmermerienda. Nagderetso met ni  Manang Lucia iti kuartona iti maikadua a kadsaaran tapno agpelles.

“Adda papananyo ken mama, lolo?” dinamag ti balasang a kumitkita kadakuada.

“Inkami idiay Vigan,” insungbat ti lakay. “Inkami kumita iti travel agency a gatanganmi iti tiketmi a mapan idiay Hawaii.”

“Dakayo ti kadua ni mama a mapan idiay Hawaii?” kinuna ti balasang. “Adda kadi met kabagianyo sadiay?”

“Adu, a, balasangko, no kabagian ti kunam. Isu nga inkami agpatulong iti gastosenmi iti Apo Baboy Party-List.”

“Ti kunayo, mangabakkayo?”

Napaisem ti lakay. “Mangnamnamakami ken mamam. Alaendakanto iti opisinami idiay Kongreso. Masapulmi ti kas kenka a masirib, ken napintas.” Tinaliawna ni Sito. “Ni Sito, kaanakak. Kongresmanto met. Baro pay.”

Intag-ay ni Sito ti imana a kunam la no agkamkampania. Nagayad ti isemna.

Immulog ni Manang Lucia a naggapu iti maikadua a kadsaaran. Dakkel ti bag nga inaklilianna. Nakapantalon iti maong ken nagblusa iti atiddog ti manggasna. Nagparang ti nasabang a patongna. Kas kuna dagiti babbaket iti purokda, pangganakan ti kasta a pammagi.

“Agbantayka, a, balasangko,” kinuna ni Manang Lucia. “Inkami idiay Vigan.”

“Kaano, aya, ti papanyo idiay Hawaii, mama?” dinamag ti balasang.

“Saanmi pay nga ammo. Maammuanminto no makagatangkami iti tiketmi iti eroplano.”

“Kaano ngay met a makapanak idiay Hawaii?” inlangit ti balasang.

“Inton kongresmanak, balasangko, ta itugotkanto. No ita, amangan no saandaka nga ikkan iti visa gapu ta balasangka. Kas ken ni Sito, saanmi a maikuyog gapu ta baro. Nalaklakanton a makaala iti visa inton maysan a kongresman. Uray agkuyogkayto no alaennaka a sekretariana.”

Intag-ay ni Sito ti kanawan nga imana a nakangato ti tanganna. Magustuanna dayta a kinuna ni Manang Lucia.

Nagpakadada iti balasang idi rummuarda.

IM-PARKING ni Lakay San Lucas ti owner-na iti parking area ti banko. Simrekda a dua ken Manang Lucia iti banko idinto a nagbati ni Sito. Nagtarusda iti counter. Imbaga ni Manang Lucia ti gagarada.

“An-anuenyo kadi ti gatangenyo a doliar, misis?” dinamag ti babai a cashier.

Imbaga ni Manang Lucia ti pakasapulanda.

“’Yannan ti passport ken ti tiketyo iti eroplano?” dinamag ti babai.

Impakitada ti pasaporteda. Inukrad met ti babai.

“Awan pay tiketmi ta inkamto pay laeng gumatang.”

Napan ti babai iti manedier ti banko. Nagsaritada. Kalpasanna, nagsubli iti yanda. Imbaga daytoy a kasarita ida ti manedier.

Idi rummuarda iti opisina ti manedier, nakagaygayaden ti isemda. Sangkakepkep ni Manang Lucia ti bag-na.

Nagsublida iti yan ni Sito.

“”Dinnod’toy ti yan ti travel agency, Sito?” dinamag ni Lakay San Lucas. “Asideg ditoy?”

“Dita laeng ballasiw ti kalsada, angkel,” insungbatna.

“Hm, agurayka,” inyampara ni Manang Lucia. “Ania ti makunam no idiay laengen Manila ti pangalaanta iti tiketta?”

“Sika man,” insungbat ti lakay a nagayad manen ti isemna ta adda immappayaw iti isipna. “Sika ti boss!”

Uray ni Sito, nakalawlawa ti isemna a nakasirok iti istrok dagiti dua. Dimdimngeg lattan iti panagtultulag dagitoy iti ipapanda idiay Manila.

Idi dumtengda iti purokda, kinuna ni Sito: “Ammok nga aglaglagto manen dayta pusom, angkel, ta agkuyogkayto manen ken Manang Lucia! Ay, milagro! Mabalin met ti gumatang 'ti tiket ditoy!”

Naggarakgak ni Lakay San Lucas. “Gasatko ngata, barok,” kinunana. “Supapak ngata ti panangpanaw kaniak ni antim a Caria.”

“Ti imasna, duada pay, angkel,” kinuna ni Sito a ni Nana Narda ti ibagbagana a maysa. “Asino ti as-asideg ti pusom kadakuada?”

“Agpadpadada. Ngem dakkel ngamin ti utangko ken ni nanam a Lucia. Ngem mabalinmo met ti agpili kada Marieta ken ti balasang ni nanam a Lucia. Agpadada met a napintas. Agpadada pay a balo… ken innada dagiti makagusto kenka. Isu a nagasatka met, barok.”

“Nagasatta ngarud a dua, angkel!” Naggarakgak ni Sito.

Idi agmaymaysa manen ni Lakay San Lucas, kasla awan manen ti ganasna nga agbiag. Nagaduda nga annakna ngem awan man la ti umammingaw kadakuada.

“Addakayo pay met la a biag?” uray no umayda la koma met kuna. Makaammoda laeng no saannanto met ida nga ikaskaso no umasidegda inton maysan a kongresman.

ALDAW ti tulag da Lakay San Lucas ken Manang Lucia a mapan idiay Manila. Inton rabii ti biaheda.

Inselsel ni Lakay San Lucas ti maysa a tisert iti bag-na. Umanayen ti pantalon a pagbiahena ken pagawidnanto metten. Saan met a madlaw ti mureng ti maong. Uray no maysa a lawas nga ar-aramatenna. Uray no nalunes. Uso met ti maong. Agmamaong pay dagiti agtuturay iti gobierno a sumrek iti opisinada. Malaksid kadagiti nakabarong ken nakaamerikana.

Masapa a mapan iti balay da Manang Lucia ta sadiayen ti pagurayanna iti oras a panagluasda. Saanen nga agluto iti pangrabiina. Sadiayto laengen balay da Manang Lucia a mangrabii bareng no awisendanto a mangan no maranaannanto ida a mangmangan. Uray ta awan metten ti sabsabali kadakuada.

Dimmagas iti balay da Sito tapno ibilinna a kitkitaen daytoy ti balayda ken dagiti luganna.

“Nasapaka man, angkel, a mapan?” indillaw ti baro. “Alas siete pay laeng iti sardam.”

“Idiayakon balay da Lucia nga aguray,” insungbat ti lakay.

Napan nagdaan iti traysikel. Adda kargana a dua a babbai ti immuna a napasungadanna.

“Mabalinka ditoy likudak, Apo Baboy?” kinuna ti drayber.

Tapno dida kuna a managpili, simmalpan ni Lakay San Lucas iti likudan ti drayber. Kimpet a naimbag iti bubongan ta dinto ketdi matnag. Awan no kuan ti kongresman.

Manipud iti paradaan, pinagnana agingga iti balay da Manang Lucia. Nakarikep ti ridaw ket nagtoktok. Ti balasang ni Manang Lucia ti nangilukat iti ridaw.

“Sumrekkayo, lolo,” kinuna ti balasang.

Lolo manen! nakuna ni Lakay San Lucas iti unegna. Kasla ad-adda pay a limmakay ti panagriknana iti bagina.

Dillawenna koma ti balasang ngem bay-anna man laengen. Inton agassawadan ken Manang Lucia, agbalinto a papa wenno daddy ti yawag daytoy kenkuana.

Idi makastrek iti salas, makitana a mangmanganda gayam.

“’Maykan ta mangantayo, manong,” inyawis ni Manang Lucia. Saan pay a nakapelles daytoy. “Nasapaka man?”

“Sinapsapakon ta ditoyen ti pagurayak iti rubuattayo,” kinunana.

“Dika pay ngarud nangan. ‘Maykan, a. Mangalaka man, Sarah, iti plato ni manong.”

Nalagip ni Lakay San Lucas no aggatgatangda iti baboy iti aw-away. Ipiritda no madanon ti pangngaldaw wenno pangrabii. Sumango ketdin, uray ta isuda met ti  nangawis kenkuana.

“Makipanganak ngaruden, a. Saanak pay a nangan itay umayak ta diak pay mabisin,” kinunana. “Ngem agsaraaw metten ti tianko itay masay-upko ti karne a sidayo. Pagsayaatanna la ti partidor, aya, ta di maaw-awan ti naimas a sidaen. Makaasawaakto la koma met iti partidor a kas ken ni Lucia.”

“Awan kadi ti asawayo, lolo?” dinamag ni Sarah.

“Adda, balasangko, a, ngem insinanakon ta dina kayat a sumrekak iti politika. Agbibisinak kano.” Ket pinalidayna ti langana.

“Dina koma kayat, lolo, ta no kongresmankayton, agakupto metten iti adu a kuarta. Minilion kano ti pork barrel dagiti kongresman malaksid laeng iti sueldo ken dagiti alawansda.”

“Agpadakayo iti kapanunotan ken ni mamangmo, balasangko. Nagsayaat koman no kasta met ni baketko. Mano a bulanen a saan a nagparparang idiay balaymi.”

“Ne, ikkam ni manong iti kutsarana, balasangko,” insalpika ni Manang Lucia.

“Saanen ta agkammetak,” kinuna ti lakay ket timmakder a napan iti gripo iti lababo. Nagbuggo. “Naim-imas ti pannanganko no agkammetak aglalo no kastoy a naimas ti sidak. Ammoyo, no awanen ti mapan agkalap iti baybay ken karayan, awanen ti masidsida iti purokmi. Naimbag laeng ta adda mulami a marunggay iti paraanganmi."

Nalpasda a nangrabii. Napan ni Lakay San Lucas iti sopa. Immuli met dagiti agina. Idi laeng a makitana ti baket a simrek a naggapu iti ruar. Katulonganda ngata?

Simmublat daytoy a nangan.

Idi umulog dagiti agina, nakapellesdan. Nakadiaketda nga agpadpada.

Kaduada ti balasang? Kasla nalaylay a sabong ti langa ni Lakay San Lucas. Naspaken ni laing. Naupay ti arapaapna a mapanda agtarus iti hotel.

“Kaduata ni Sarah ta kayatna met kano ti agpasiar idiay Manila,” inlawlawag ni Manang Lucia nupay malasin ni Lakay San Lucas a kasla napilitan met daytoy a nangpasurot iti anakna.

“Nasayaat, a, ta saanta a mayaw-awan,” kinuna laengen ti lakay. “Bareng adda ammona nga opisina ti PAL.”

“Nagbasa met idiay Manila iti kolehio,” kinuna ni Manang Lucia. “Adu la ketdi met ti pasiarna sadiay.”

“Adda am-ammok a travel agency idiay Malate,” kinuna ti balasang. “Agit-itedda met iti tiket iti eroplano, nangruna iti PAL.”

Nagtungtung-ed ti lakay. Ngem iti isipna, masayangan ta kasla nalaylay ti pusona. Inar-arapaapna ti panaggabboda ken Manang Lucia. Ita, naspaken ti rayaraya.

Idi agur-uraydan iti luganda nga agpa-Manila iti waiting shed, pampanunoten ni Lakay San Lucas no ipletean ni Manang Lucia wenno saan. No ilibre ti balo, amangan no dillawen ti balasang. Ket nangilasin iti kuartana a pagpletena, agraman ti ID-na a senior citizen.

Agturong iti Cubao ti nalugananda. Bassit ti pasahero ngem nagkatugaw dagiti agina. Agmaymaysa ni lakay San Lucas iti bangir a tugaw.

Sayang! kunkuna manen ti lakay iti isipna. No awan daytoy a Sarah, agkatugawda koma ken Manang Lucia. Inton agdungsan daytoy, agsadag iti abaga wenno iti barukongna. Ita, awanen dayta a buya.

Tapno malipatanna dayta nga an-anek-eken ti barukongna, inkidemna.

Madamdama pay bassit, immasideg ti konduktor iti ‘yanna.

Kinautna ti ID-na ken ti inlasinna a pagpletena.

“Adtoy, adi, ti pletemi a tallo,” kinuna ni Manang Lucia iti konduktor. “Itedmo dayta ID-m, manong.”

Kinita ni Sarah ti inana. Kasla kunkuna daytoy nga apay nga ipleteanna ti lakay. Ngem di met inkaskaso ni Manang Lucia ti panangkita ti anakna kenkuana.

“Sige, sukatakto lattan, adi,” kinuna ni Lakay San Lucas a nakaawat iti umel a saludsod ti balasang.

Naannayasen ti taray ti bus. Napintas ti pabuya a pelikula iti TV. Ngem kinaykayat ti lakay ti naturog. Saanna pay a naikaro dagiti bannog ken puyatna.

Nariing idi kalbiten ni Manang Lucia ti abagana.

“Intay agmerienda, manong,” kinuna ti balo.

Kimmita ti lakay iti ruar. Nagsardeng gayam ti luganda iti arubayan ti maysa a restauran. Insaganana ti kuartana. Isu met ti agbayad iti meriendada ta amangan no dillawen ti balasang ti inana.

Idi agbayadda, immunan a nangyawat iti lima gasut a pisos iti kahera. Awan metten ti tagtagari ni Manang Lucia.

Nasipnget pay idi dumtengda iti estasion ti bus iti Cubao. Nagtugawda kadagiti bakante a tugaw.

“Ditoyen ti pangpalabsantayo iti oras,” kinuna ni Manang Lucia. “Mapantayto mamigat dita restauran no aglukat.”

Iti alas siete, insingasing ni Sarah a mapanda laengen idiay Malate ta idiaydan nga aguray ken sadiayto metten a mamigatda.

Nagluganda iti dyip a magna iti Mabini St., sa nagdissaagda iti Arquiza St.

Napanda nangan nga immuna sa simrekda iti travel agency.

“Kasano nga ammom ditoy, sika, Sarah?” kinuna ni Manang Lucia.

“Naikuyogak iti maysa a gayyemko idi nga immay met gimmatang iti tiketna idi napan nagbasa idiay America,” kinuna ti balasang.

Dinawat ti babai iti counter ti pasaporte da Lakay San Lucas ken Manang Lucia.

“Dakay' ti pasahero, ma’am… sir? Ket inkay' sadiay Hawaii…”

“Wen, ma’am,” insungbat ni Manang Lucia. “No mabalin, 'tay PAL koma ti paglugananmi.” Imbagana no kaano ti kayat a panagluas ken no kaano ti awidda. Sinaludsodna payen no mano ti pagbayadda.

Kinutkutingting ti babai ti kompiuter. “Adda pay sumagmamano a bakante a tugaw, ma’am,” kinuna ti babai kalpasanna.

Nagbayadda. Impalagip met ti babai a nainayonen iti binayadanda ti travel tax ngem addanto pay bayadanda iti immigration no mapandan iti passenger’s lounge. “Masapul nga addakayo idiay airport tallo nga oras sakbay a tumayabkayo.”

Idi rummuarda iti pasdek ti travel agency, pinagabaniko ni Lakay San Lucas ti tiketna.

“Awanen ti makaigawid kaniak iti ipapanko idiay Hawaii!” inkatawana.

(Maituloyto)